roby prawie wyłącznie do Frankfurtu nad Odrą; cegielnia. Odbywają się tu 4 jarmarki I kramne i na bydło. W 1877 r. było 284 mk. , po większej części ewang. Razem z fol. Katarzynkami, Katarzynkami Wielkiemi Huettenfeld i Jeziorami Kleinsee obejmują te dobra 530 52 ha roli or. i ogr. , 50 2 łąk, 10 55 past. , 545 95 lasu, 12 4 nieuż. , 202 1 wody, razem 1351 72 ha; czysty doch, z grun. 4112 mrk. Mlekarnia, hodowla bydła, owiec i koni. Właściciel 1858 r. Hugo Simon, 1885 r. Juliusz Krosta. Starożytności osady dowodzi okop starożytny, w którym znaleziono ślady ogniska i około 20 kręgów, z kamienia ustawianych ob. Ossowski, Objaśn. do mapy archeol. , str. 12 i 82. Wydobyto również anglo saskie monety króla Ethelreda, Ottonów i Henryka i inne srebrne, jako też ozdoby z bronzu, znajdujące się teraz w muzeum berlińskiem i gdańskiem. R. 1294 nadaje książę Mestwin dobra cystersom w Eldenie pod Gryfią ob. P. U. B. y. Perlbach, str. 451. Od r. 1311 należał P. do wójtostwa tczewskiego. Jedną część dóbr wspomina przywilej z r. 1419, wystawiony przez w. mistrza Michała Kuechmeister, drugą, pod nieistniejącą już dziś nazwą Dietrichswalde, list nadawczy od w. mistrza Pawła von Rusdorf z r. 1425 ob. Zeitsch. d. Westpr. Gesch. Ver. , VI, str. 130. Dobra te często zmieniały właścicieli. W XVI w. należały do Przywidzkich, po nich około 1589 do Lindów. W 1648 r. , gdzie uchwalono pobór podwójny a akcyzę potrójną, płacił tu von der Linde sumatim 23 fl. 8 gr. ob. Roczn. T. P. N. w Pozn. , 1871, str. 173. Od r. 1700 są Trzcińscy dziedzicami w P. , później Pawłowscy; od r. 1788 Trembeccy, 1820 Steffens, 1830 jego siostra Pickering, która przemieszkiwała najwięcej w Liwerpolu w Anglii. Dziedzice byli patronami tutejszego katol. kościoła paraf. , który aż do niedawnych czasów istniał w P. Według wizyt. Trochowskiego z r. 1765 należały do niego P. , Młyn Przywidzki, Klonowo Dolne i Górne, Jakubska Huta, Michalska Huta, Stara Huta, Szldanna Huta, Pomlewo, Szenbek, Garczyska i Watarzynki. Wizytacya podaje, że włóki kościelne po wprowadzeniu protestantyzmu przyłączono do folwarku, później pozostało zaledwie 10 mórg. Oprócz tego miał proboszcz wolny opał i pastwisko; brał także targowe w czasie jarmarków; tacę dawano mu w gotówce; zresztą za dziedziców polskich zawsze mieszkał we dworze. Kościół był zapewne p. w. N. M. Panny, na co już sama niemiecka nazwa Mariensee naprowadza i stał na wzgórzu, gdzie później był cmentarz. Kiedy ten kościół założono, trudno dociec, to pewna, że istniał przed reformacyą. W r. 1622 zeznał Szymon Przywidzkij dawniejszy dziedzic, przed sądem starogardzkim, jako podówczas, kiedy pan Linda kupił jedną część wioski, to jest r. 1589, już kościół był spróchniały. Od swojego ojca słyszał, że go pobudował jakiś mieszczanin gdański Lickfeld. Kiedy Gdańszczanie pro wadzili wojnę z Batorym, droższe aparaty i sprzęty kościelne schowano w Prągowie. Nie długo potem kościół całkiem podupadł, a lu teranin Linda wystawił nowy zbór, na innem jednak miejscu. Był on drewniany, dranicami kryty. Dopiero na początku XVIII w. dostał się ten kościół w ręce katolików, gdy ostatnia dziedziczka panna Bogumiła Barbara Lindówna wyszła za gorliwego katolika Bernarda Trzcińskiego, sędzica ziemskiego chełmińskie go, i sama przyjęła katolicyzm. Biskup Szembek, wizytujący kościoły na Pomorzu w 1701 r. , konsekrował kościół przywidzki i nadał mu tytuł św. Franciszka Ksawerego. Potem oddał go 0. Marquartowi z Gdańska. Odtąd proboszcz tutejszy zarządzał i parafią mierzyszyńską. W 1722 r. wystawiono obok stare go kościoła, który rozebrano, nowy i większy, w pruski mur budowany. R. 1740 zarządzał kościołem kś. Jan Wendt, rodem z Warmii. Księża ci utrzymanie pobierali od dziedzica, który włóki do kościoła należące miał w dzier żawie. R. 1758 odprawiła się tu misya. Nie długo po rozbiorze Polski luteranie parafii przywidzkiej wytoczyli proces, domagając się zwrotu kościoła. Ale sąd rozstrzygnął na ko rzyść katolików. Zostawiony bez opieki i funduszów kościół podupadał; w 1849 r. zo stał na rozkaz policyi zamknięty, a r. 1851 rozebrany. Dziedzic wsi Simon wystawił na cmentarzu katolickim kościół luterański, a ogrody i kilka morgów roli proboszcza zabrał. obecnie parafia tutejsza należy do mierzyszyńskiej ob. Utracone kośc. przez kś. Fankidejskiego, str. 188. Kiś. Fr. Przywidz, małe jezioro na płd. wschód od Dębogóry, w pow. kościerskim, 142 mt. npm. Przywieczerzyn, w XVI w. Prziwiecierzino major, wś i fol. , pow. nieszawski, gm. i par. Lubanie, odl. 6 w. od Nieszawy, ma 176 mk. W 1827 r. 15 dm. , 201 mk. W 1885 r. fol. P. rozl. mr. 1068 gr. or. i ogr. mr. 1001, łąk mr. 12, lasu mr. 40, w osadzie czynsz. mr. 1, nieuż. mr. 14; bud. mur. 13, z drzewa 4; pło dozmian 9polowy. Dawniej tu należały wś P. os. 26, z gr. mr. 63; wś Gawrony os. 4, z gr. mr. 13; wś Leokadyowo os. 8, z gr. mr. 16. Według reg. pob. pow. brzeskiego z r. 1557 66 wś P. major, w par. Liubanie, wła sność Marcina Osieckiego, Mikołaja Trzebuchowskiego z Roszki, miała 6 łan. , 1 zagrod. Pawiński, Wielkop. , II, 4. Br. Ch. Przywieczerzynek, w XVI w. Przywiecierzino minor, fol. , pow. nieszawski, gm. i par. Lubanie, odl. 7 w. od Nieszawy, ma 52 mk.

Przywidz

Przywidz

Przywieczerzyn

Przywieczerzynek