prowadzą gościńce na płn. od Sieniawy, z boczną dojazdową drogą do dworca kolei; na zachód gościniec wiedeński do Łańcuta, na południowy wschód do Jarosławia i na południe do Kańczugi, W miejscu gdzie się te drogi krzyżują stoi piękny pałac i park ks Lubomirskich a w stronie drogi dojazdowej zabudowania folwarczne, gorzelnia i młyn parowy. P. otaczają przedmieścia na wschód Budy Przeworskie, za klasztorem bernardyńskim i przedmieście Jarosławskie, na płd. przedmieście Kańczuckie i Mokra Strona. Na zachód ciągną się nad Mleczką podmokłe błonia a na płn. łąki nad tą rzeczką, dzielącą się na kilka ramion. Ozdobą miasta są trzy kościoły. Parafialny w stylu ostrołukowym, z trzema nawami. W prezbiteryum jest płaskie ostrołukowe sklepienie, malowane w złote gwiazdy. Na ścianach wiszą portrety starożytne papieży, przeorów Miechowitów i członków rodziny ks; Lubomirskich. W głównym ołtarza toskański renesans znajduje się Chrystus na krzyżu a nad ołtarzem godło Miechowitów. Ołtarzy jest 11. Po prawej strome wielkiego ołtarza wisi na ścianie obraz M. B. z napisem gotyckim w otoku; jestto pomnik Rafała na Jarosławiu i Przeworsku Tarnowskiego 1409. Jest to ciekawy zabytek dawnej sztuki, podobnie jak i spiżowa chrzcielnica w kształcie kielicha, z gotyckim napisem i datą odlewu 1400 r. . Do kościoła przybudowano w pierwszej połowie XVII w. kaplicę Grobu Chrystusa, według rozmiarów kaplicy jerozolimskiej. Z tego samego czasu pochodzi dzwonnica dzwon z r. 1627 i sygnaturka. Wieża kościelna nad wielkimi drzwiami, ośmiogranna, została dwukrotnie zniżaną. Z zakrystyi prowadzi kryty krużganek, wsparty na arkadach, do piętrowego domu, dawniej klasztoru miechowitów. Z kościoła i kaplicy prowadzą schody zamknięte płytami do krypty, w której się znajduje grobowiec ks. Lubomirskich. Resztki muru fortecznego zachowały się także w ulicy żydowskiej. Klasztor bernardynów, otoczony murem z basztami, jest piętrowym czworobocznym budynkiem. Dziedziniec wewnętrzny tworzy ogród kwiatowy, otoczony krytymi korytarzami. Dziedzińczyk ten nazywają patelnią. Do klasztoru prowadzi furta z gotyckim napisem. Kościół obszerny w stylu romańskim, z ośmiogranna wieżą nietynkowaną, jest dobrze utrzymany. Klasztor tutejszy, jeden z najdawniejszych w Polsce, mieni swym założycielem Rafała Tarnowskiego lub jego brata Spytka. Według Niesieckiego powołującego się na Wadinga Annal. Min. i napis w kościele został zbudowany 1476 r. w miejsce drewnianego, założonego przez św. Jana Kapistrana przed 1453 r. . Obecnie w klasztorze przebywa 3 zakonników i 2 laików. W pierwszej połowie obecnego stulecia klasztor ten służył za więzienie dla duchownych. Trzeci kościół siostr miłosierdzia stoi przy drodze sieniawskiej. Jestto skromna budowa z końca XVIII w. , łącząca się z piętrowym budynkiem służącym za klasztor i szpital. Założył go ks. Antoni Lubomirski, kaszt krak. w 1781 lub 1785 r. , prawdopodobnie na gruzach kościoła św. Michała, za bramą krakowską, przy którym także był szpitał uposażany przez Rafała na Jarosławiu i Tarnowie Tarnowskiego. Uposażenie pomnożyła Elżbieta z ks. Czartoryskich ks. Lubomirska. W klasztorze tym przebywa zwykle 7 sióstr, które opatrują 30 chorych i wychowują 10 sierot. Przy tej samej drodze, lecz w położeniu niższem niż miasto, wznosi się w parku pałac piętrowy ks. Lubomirskich w stylu włoskim, z kaplicą domową, biblioteką i zbrojownią, dalej zaś obszerna i pięknie rzeźbami ozdobiona oranżerya i cieplarnia. W 1880 r. miał P. 333 dm. i 2926 mk. 1477 męż. i 1449 kob. , 1593 rz. kat. , 107 gr. kat. , 2 prot. i 1224 izrael; 2819 Polaków, 90 Rusinów i 4 Niemców. W mieście znajduje się sąd powiatowy, urz. poczt. i tel. , notaryat, szkoła ludowa 4 klasowa męzka i 2 klasowa żeńska, lekarz, apteka, kilka sklepów korzennych i bławatnych i stale przebywa 172 żołnierzy. Majątek czynny wynosi 68, 000złr. , bierny 1195 złr. a roczny dochód 12, 566 złr. Kasa pożyczkowa gminna ma kapitału 8784 złr. Ludność izraelicka trudni się przeważnie drobnym handlem a chrześciańska rzemiosłami szewctwem, garbarstwem i garncarstwem i uprawą roli. Oprócz 26 mr. należących do pos. większej ks. Lubomirskich, zajętej przeważnie pod park i budynki, własn. mn. ma 118 mr. roli, 79 mr. łąk i ogr. i 30 mr. pastw. Gleba składa się z glinki urodzajnej. Do upadku miasta przyczyniło się częścią zniesienie komisyi moderunkowej w Jarosławiu, dla której pracowało tu wiele warsztatów tkackich a także niemożebność konkurencyi ręcznych warsztatów tkackich z fabrykami szląskimi. W pierwszej połowie b. wieku, jak zapewnia Siarczyński Rps. bibl. Ossol, No 1826, liczono w P. 900 tkaczów, którzy wozili swój towar do Węgier i na Wołoszczyznę Do rozwoju tkactwa przyczyniła się wiele Zofia z Krasińskich Lubomirska, sprowadziwszy z zagranicy rękodzielników i farbiarzy Kuropatnicki, Geografia Galicyi, wyd. 1876. Kuropatnicki nazywa P. miastem ludnem i opowiada, że wyrabiano prócz drelichów także materyc bawełniane, malowane obicia, pasy jedwabne i bogate obrusy i inną bieliznę. Stęczyńskiemu zaś 0kolice Galicyi, 1847 opowiadano, że przed r, 1830 nie było rzeczą rzadką, że tkacze dawali córkom w posagu po 1000 dukatów. Obecnie, o ile wiadomo, nie ma w mieście nikogo, zaj

Przeworsk