Przeczno, dawniej Przeczmno i Przesmno, Kętrz. pisze Przeszno, niem. Heimsoot al. Heimsoth, dok. Preczno, 1251 Heminsod, 1445 Heymsodt, Heymsode, dobra ryc. w pow. toruńskim. W 1868 r. było 30 bud. , 14 dra. , 160 mk. , 145 kat. , 15 ew. P. obejmuje 41183 ha roli or. i ogr. , 5 36 łąk, 5 87 nieuż. , 0 39 wody, razem 423 45 ha; czysty dochód z gruntu wynosi około 6423 mrk; cegielnia, hodowla bydła i owiec. Właśc. 1858 r. Znaniecki, 1885 r. Claus. P. leży nad szosą chełmińskotoruń ską, posiada szkołę katol. i filialny kościół katol. należący do Biskupic. W dok. napotykamy P. po raz pierwszy już r. 1251 pod nazwą Heiminsod ob. Woelky Urkb. des Bist. Culm, str. 17. R. 1257 nabył ją bisk. chełmiński drogą kupna od Alberte de Pach. P. leżało wtedy w komturstwie bierzgłowskiem i obejmowało 100 włók. Kiedy się biskupi tej wsi pozbyli, nie wiadomo. W 1391 r. występuje Hannus de Heimsode, t. j. Hanusz z Przeczna; syn jego nazywał się także Hanusz. W 1396 r. sprzedają synowie Hanusza z P. , Hanusz Tomasz i Aleksander razem z żonami i dziećmi swą wś Brokowo. W 1444 r. są wymienieni Otto i Clawke v. Heimsode, t. j. Otto i Klawko z P. , w r. 1543 zaś Jan Przeszmiński ob. Kętrz. O ludn. pol. , str. 125 i 187. W XV w. należało P. w znacznej części do benedyktynek w Toruniu. W 1459 r. zapisał im Szymon de Glazaw, sędzia ziemski chełmiński i generalia congregatarum, 15 grzywien czynszu, jakie tu nie, gdyś nabył od Erazma Wisschoth. Karczmarz płacił pół grzywny, drudzy poddani od włoki po jednej grzyw. , mianowicie Jakub Stosschen 5 1 2, Michał Konig 2, posiadłość dawniej Mikołaja Konig 2, Magnus Nicolaus 2, Paweł 2 i dział dawniejszego posiadacza Conteze 1. Zarazem odstąpił benedyktynkom swoje ruchomości omnia sua bona mobilia z warunkiem, aby mu dały wolne mieszkanie przy klasztorze i żeby jadał ze stołu proboszcza. Po śmierci miał zostać pochowany w klasztorze ob. Woelky Urk B. des B. Culm. , str. 508. W 1510 r. zapisała Jadwiga Langhausowa zakonnicom 13 1 2 włók w P. jako dziedziczny swój spadek. Była jeszcze niejaka Katarzyna, wdowa z Dybowa, zwana pospolicie Kaśka; ta miała w P. także 13 1 2 włók, z których, póki żyła, dostawała w czynszu 2 łaszty żyta. Po jej śmierci odziedziczyły benedyktynki ten majątek. Umarła ona w Bydgoszczy r. 1513 z morowego powietrza. Tegoż r. Arnold z Frący, kaszt. chełmiński, zabrał zakonnicom 14 włók w P. królewski dekret polecił oddać włóki. Po roformacyi już zakonnice nie pobierają czynszu i nie mają folwarku ob. Klasztory żeńskie, przez kś. Fankidejskiego, str. 168. Kościół katolicki istniał tu już r. 1445j był jeszcze r. 1667 parafialnym. Fundowali go Znanieccy, do których jeszcze dziś należą poblizkie dobra Wymysłowo. Założony był p. w. Podwyższenia Śgo Krzyża, zbudowany z kamienia; patronat przysługuje właścicielowi dóbr. Do tutejszej filii należy Przeczno, Dembiny i Wymysłowo. W wielkim ołtarzu znajduje się za zasuwą obraz Pana Jezusa na krzyżu, uchodzący dawniej za łaskawy, jako tem świadczą różne wizytacye i wota, których r. 1789 było 25. Dziś nie ma żadnych, tylko przy obrazie Przemienienia Pańskiego są trzy. Proboszczowie w Biskupcu utrzymywali tu osobnego komendarza ob. Cudowne obrazy kś. Fankidejskiego, str. 12. W wizyt. Strzesza z r. 1667 czytamy, że P. należało dawniej do Przeamińskich, potem do Trebniców i Raciniowskich; później rozpadło na 6 działów, dwa posiadali bracia Jan, vicepalatinus i grodzki sędzia chełmiński, i Andrzej Trebnic, trzeci Maciej Radowicki, poborca ziemi chełmińskiej, czwarty Stanisław Raciniowski i Brzeski, piąty Jerzy Kosowski, szósty Paweł Mistkowski. Strzesz sądzi że kościół pobudowali juz Krzyżacy; do probostwa należały 4 włóki w trzech polach. Komunikantow było 60, bo w skład par. wchodziło tylko Przeczno. We wsi była i szkoła z ogrodem str. 162. Wizytacya Potockiego z r. 1706 wylicza 183 komunikantów i wymienia szpital dla ubogich, za mostkiem przy drodze toruńskiej str. 108. Tuż przy wsi leży szaniec, z południowej strony, niedaleko szosy toruńskiej. Jego pierwotne kształty zostały nieco zatarte wskutek wzniesienia w obrębie jego wału jakiejś nowszej budowy, od której dziś pozostały tylko fundamenta. Da wniej znajdowały się na obszarze wsi tutejszej kamienie ustawiane z mogiłami kamiennemi, dziś są do szczętu zrujnowane ob. Objaśn. do mapy archeol. Prus Zach. przez Ossowskiego, str. 6 i 83 Z zapisków ś. p. ks. Gapińskiego z Nawry wyjmujemy jeszcze następ. notatki o P. Jest to osada przedkrzyżacka z grodem; r. 1244 występuje Otto de Heymsod, feudalis; r. 1268 Skumand, książę Sudowian, zdobywa i pali gród w Przecznic; okop jeszcze dziś istnieje. Posiedzicielami byli Michał Gajewski; sędzia michałowski, Franciszek Bajerski, sędzia michałowski i deputat na Trybunał r. 1721; założył tutejszy szpital. W r. 1743 nabywa te dobra Franciszek Ciborski, sędzia ziemiański chełm. , 1791 Adam Znaniecki. Proboszczami w P. byli około r. 1612 Szalajski, 1722 ks. Wawrzyniec Lauri, który tegoż roku idzie do Łążyna, po nim tegoż roku ks. Kazimierski Wojciech, Ludwik Gawroński, 1760 Szymon Szotowicz, 1766 Tomasz Wróblewski, 1780 Wojciech Buliński, 1769 Stanisław Ciborski, 1782 Strzyżewski, 1791

Przeczno

Przeczno