gospodarskiemi, z materyału będącego na miejscu, t. j. z rozstrzelanych kamieni. Największe pod względem przestrzeni majątki w powiecie, jak dobra Krośniewickie, Kutnowskie, Strzeleckie, nie dochodzą 300 i 200 włók rozległości, Łanięta 150 wł. , Oporów, Sójki, Mnich, Leszczynek, Miłonice, Dzierzbice, Łęki mają od 50 do 80 włók. Pozostałą przestrzeń wypełniają folwarki średniej wielkości 40, 20 i kilkunastowłókowe a także gospodarstwa drobne włościańskie, których tu stosunkowo mniej niż w innych powiatach a odznaczają się dobrem, niekiedy wzorowem prowadzeniem, stwierdzając tę prawdę, że przykład z góry idzie. Ogólna przestrzeń gruntów włościańskich w pow. kutn. , wedle wiadomości zaczerpniętych z urzędowych źródeł, wynosi 26351 morgów 136 prętów, szóstą część ogólnej przestrzeni powiatu. Powiat K. należy do tych szczęśliwych miejscowości, których nie dotykają żadne peryodyczne klęski. Wymijają go zwykle burze gradowe. Znaczniejsze grady spadły tu w latach 1847, 1854 i 1866. W r. 1854 chmura gradowa przechodziła po nad wsiami Swięciny, Głogowiec, Gołębiewek ku Kutnu w kierunku od płn. zach. ku płd. wsch. W r. 1866 od zachodu ku wschodowi, przez Kutno ku Oporowu. W zbożach mianowicie w jęczmieniu a niekiedy w pszenicy, niezbyt znaczne zresztą szkody wyrządza podjadek grillotalpa, jeden z największych owadów europejskich, żywiący się wyłącznie korzonkami roślin. W burakach cukrowych można widzieć niekiedy zniszczone rośliny i to na przestrzeni całych morgów, przez gąsiennicę chrabąszcza Melolontha vulg. , tak zwanego pędraka. To też go dzieci w koszyczki niejednokrotnie zbierają za pługami. Z chorób zbożowych pospolitą jest na pszenicy śnieć Tilletia caries, w roku zaś 1882 pojawiła się rdza uredo w rozmiarach bardzo groźnych i wyrządziła znaczną szkodę, szczególniej w pszenicy sandomierce. Najgłówniejszą gałęzią przemysłu fabrycznego w powiecie Jest fabrykacya cukru z buraków. Obecnie czynnych jest 8 cukrowni następujących Wartość produk. Ilość w rublach. robot. 1. Ostrowy L. Kronenb. i Sp. 785000 1056 Walentynów Tow. akc. . 550000 757 Dobrzelin Bloch i Sp. .. 495000 584 Konstancya Epstein i Sp. 300000 568 Tomczyn Tow. akcyjnej. 275000 127 Łanięta N. Majzner. . 168187 307 Strzelce Karol Treskow. 111700 234 Sójki N. Majzner. .. 94508 120 Ogółem 2779393 3753 Wszystkie te cukrownie rozmieszczone są wzdłuż linii kolei bydgoskiej i zaopatrują się tą drogą w węgiel kamienny i kamień wapienny, oraz wywożą swoje produkta i odpadki. I tak Ostrowy, połączone własną odnogą ze stacyą tegoż nazwiska, otrzymują 1125000 pudów węgla i kamienia wapien. i przewożą cukier do Warszawy w ilości 120000 pudów. Łanięta, połączone szosą prywatną, kosztem właściciela fabryki i właściciela dóbr pobudowaną i przeprowadzoną przez wsie Wilkowyja i Imielno do stacyi Ostrowy, z tejże stacyi odbierają 2200Ó0 pud. węgla i wysyłają 200O0 pud. cukru. Z Kutna otrzymują i wysyłają Konstancya, Strzelce i Sójki 254000 p. węgla i wapna, 85821 p. cukru. Wreszcie ze stacyi Pniewo Walentynów, Dobrzelin i Tomczyn otrzymują 1 miliona pudów węgla i wysyłają 200000 pudów cukru. Prócz tego cukrownie Ostrowy i Walentynów sprowadzają koleją bydgoską znaczne ilości buraków z odleglejszych okolic. Wszystek wyprodukowany tu cukier idzie do Warszawy, a w znacznej części do Rygi i Petersburga. Drogą żel. bydgoską wywozi się także zboże za granicę, do Gdańska i Bydgoszczy, niekiedy do Łodzi i na Szląsk, rzadko bardzo do Warszawy. Inne fabryki w pow. kutnow. w r. 1879 były następujące Wartość produk. llość w rublach. robotn. 1 fabryka wyrobów mie dzianych w Żychlinie 3950 4 2 fahr. wyrob. żelaznych. 1750 8 1 fahr. masz. roln. w Kutn. 6000 10 6 garbarni. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 4890 11 2 mydlarnie. .. .. .. 2600 3 17 cegielni. .. .. 16575 51 5 gorzelni. .. 291537 35 3 browary. .. .. 28991 19 8 olejarni. .. .. 11540 13 4 młyny parowe. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 115660 17 124 wiatraki. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. 345440 152 8 cukrowni jak wyżej 2779393 3753 Razem 181 fabr. 3608326 4076 Prócz tego ludność wiejska w r. 1878 wyprodukowała płótna domowej roboty 37419 łok. warsz. Ten ostatni przemysł domowy z każdym rokiem zresztą upada, w obec wchodzących w coraz powszechniejsze użycie płócien fabrycznych i perkalów, taniej produkowanych. Wielkiem bogactwem pow. K. jest pracowitość, trzeźwość, oszczędność zamieszkującego ją ludu wiejskiego. Gospodarstwa włościańskie są prawie wyłącznie w rękach krajowców. Właściciele tych gospodarstw, tam szczególniej, gdzie nie ma dworów i służebności, są to ludzie zabiegli, czynni, rozsądni i bardzo umiarkowani w swych poglądach. Na zebraniach gminnych, pilnując rozumie się przedewszystkiem swoich interesów, skłonni są zwykle do przyjmowania przedstawień inteligencyi i cenią jej udział w naradach. Słownik geograficzny. Tom IV. Zeszyt 48. 61

Kutno