katol. dek. wilejskiego, wcielona do kościeniewickiej; kościół na cerkiew przerobiony. Gmina K. składa się z 6ciu okręgów wiejskich K. , Bohdanowo, Kasuta, Żurychy, Kuźmicze, Kopaćkowo, 270 dm. , 2761 mk. 2. K. , fol. pryw. nad rz. Pienią, pow, wilejski, o 8 w. od m. Wilejki; 2 dm. , 38 mk. 3. K. Nowy, folw. pryw. , pow. wilejski, o 7 w. od m. Wilejki, 2 okr. adm. , 1 dm. , 25 mk. 4. K. Nowy, folw. pryw. , pow. wilejski, o 10 w. od m. Wilejki, 2 okr. adm. , 1 dm. , 31 mk. 1866. Kurzeszyn, wś i folw. nad rz. Rawką, pow. rawski, gm. Wałowice, par. Kurzeszyn Łaski, Lib. ben. II, 285. Leży przy drodze bitej ze Skierniewic do Rawy, o 7 w. od Rawy; posiada kościół paraf. drewniany ś. Katarzyny z 1607 r. , wystawiony przez Pawła Wołuckiego biskupa łuckiego, erygowany dawnie, odnowiony w 1853 r. za probostwa ks. Grefkowicza. W 1827 r. było tu 30 dm. , 209 mk, , obecnie wś ma 21 dm. , 224 mk, , 379 mr. ; 08. prob. 2 dm, 4 mk. , 12 mr. K. lit. A, folw. , 4 dm. , 5 mk. , 800 mr. ; K. poduchowny, kol. , 2 dm. , 42 mk. , 26 mr. i K. poduchowny, folw. , 1 dom, 1 mk. , 97 mr. Jest tu szkoła początkowa, młyn wodny i piekarnia zaopatrująca codzień w pieczywo Skierniewice. Par, K. dek. rawski 1841 dusz. Według Tow. Kred. Ziems. folw. K. z wsią K, i Jakubów rozległy mr. 1131 grunta orne i ogrody mr, 726, łąk mr. 91, pastwisk mr. 89, wody mr. 24, lasu mr. 159, nieużytki i place mr. 42, bud. z drzewa 17, płodozmian 12polowy. Wś K. os. 33, z grun. mr. 383; wś Jakóbów os. 2, z grun. mr. 125. R, 1609 K. był w części królewszczyzną, w części do Kurzeskich należał. Kurzeszynek, wś i os. fabr. nad rz. Rawką i Białką, pow. rawski, gm. Wałowice, par. Kurzeszyn. Jest tu papiernia wyrabiająca gruby papier do cukru. Wś ma 9 dm. , 101 mk. , 171 mr. obszaru; os. fabr. 1 dm. , 6 mk. , 210 mr. rozległa. Kurzące łozy, ob. Kuracze łozy. Kurzętków, ob. Kurzątków. Kurzętnik, niem. Kauernik, r. 1414 Kurnig, miasteczko, pow, lubawski, u stóp góry spadzistej położone, zwanej kiedyś Corinthus, skąd miasto takież imię dawniej podobno nosiło, po lewym brzegu rz. Drwęcy, na bitym trakcie nowomiejikobrodnickim, małe pół mili od Nowego Miasta. Obszaru liczy mr. 3993, bud. 178, dm. 90, katol. 892, ewan. 135. W miejscu jest kościół katol. paraf. , szkoła kilkokl. , poczta, browar. Jarmarków dorocznych 5 kramne, na konie i na bydło; tygodniowych targów nie ma. Przy mieście znajduje się folw. K. z obszarem mr. 2283, bud. 16, dm. 10, katol. 145, ewang. 11. Parafia, szkoła i poczta jak wyżej. W okolicy wyrażają się z despektem o tej lichej mieścinie, mówiąc że w K. kozy kują, że trawa tam na rynku rośnie, zowią go też niekiedy Kurnik. W nowszym czasie czyniono zabiegi, żeby znieść miasto, choć bezskutecznie. K. wraz z całą okolicą należał zdawna do dóbr stołowych biskupów chełmińskich. R. 1291 biskup Werner nadał K. z 300 włókami w okolicy kapitule swojej, która inne 300 włók swoich do biskupstwa płockiego odstąpiła. Odtąd było to miasto własnością kapituły aż do zaboru. Na górze przy mieście utrzymywali kanonicy zamek obronny Haus Kurnig, murami i wałami otoczony, na którym wójta swojego mieli. Bywał ten zamek na przypadek wojny we wszelkie potrzeby wojenne i zbroję zaopatrzony. Także i kaplica znajdowała się na zamku, tytułu św. Krzyża, w przybory różne do nabożeństwa i ozdoby niemniej bogata. Na uposażenie posiadała 4 włóki w Paczółtowie. R. 1414 w dzień św. Szczepana nadciągnął pod K. oddział polskiego wojska pod wodzą Janusza syna Andrzeja Dobrskiego i Jacka ze Swiętego zażądali zamku tutejszego dla króla swojego Władysława. Wójt kapitulny ze zbrojnymi swymi dobrowolnie wydał zamek z tym warunkiem, ażeby szkoda żadna kościołowi się nie stała. Kapituła spisała następnie straty czasu wojny w K. poniesione z kaplicy na zamku wzięli krzyż srebrny, kielichy 2, monstrancye 2, hostyą najśw. i wiele św. relikwij spalili. Także ornatów 5, mszały 2, brewiarze 2 i wiele innych książek kapituły, 3 dzwony, pancerzy 90, beczkę prochu, różne naboje i t. d. Zamek cały spalili. Koni zabrali 63, owiec 100, bydła 34, świń 100, soli beczek 4, żyta łasztów 8. Także i miasto całe spalili. Z kościoła farnego zniszczyli sprzęty, 2 kielichy, 1 krzyż wielki, 2 mszały, 7 ornatów, kapę i i d. Od tego czasu, jak się zdaje, zamku więcej nie odbudowano, przynajmniej nie ma o nim ani o kaplicy żadnej wiadomości. Włóki 4 po kaplicy zamkowej przyłączyli do fary. Obecnie widać na górze niejakie jeszcze szczątki po starych murach zamku. Z nowszych czasów warto zapisać, że proboszcz tutejszy Hunt utrzymywał własnym kosztem i staraniem zakład wychowawczy gimnazyalny o 4 5 klasach niższych. Później przeniesiono ten zakład do korzystniej położonego Nowego Miasta, z którego powstało gimnazyum obecne. Parafia K. dekanatu nowomiejskiego liczy dusz 2450; kościół tytułu św. Maryi Magdaleny, patronatu kiedyś kapituły chełmińskiej, nie wiadomo kiedy budowany i konsekrowany. Przy nim szpital dla 5 ubogich, obecnie w zarządzie magistratu; bractwo różańcowe i trzeźwości od r. 1861. Wsie parafialne Kurzętnik, Krzemieniewo, Gwiździny, Wielkie i Małe Pacółtowo, Mszanowo i folw. K. Szkoły parafialne w K. 2klas. dzieci katol. 165, w Krzemieniewie dz. 72, w Gwiździ Kurzeszyn Kurzeszyn Kurzeszynek Kurzące łozy Kurzętków Kurzętnik