1026 żydów, 49 mahometan i 5 ormian; 2939 osób na jednę milę kw. Powierzchnia gubernii przedstawia płaszczyznę falowatą, poprzerzynaną wąwozami i dolinami, grunt gliniasty lub czarnoziem, nad brzegami Oskoła i Dońca, pokryty szmatami lotnego piasku, w niektó rych powiatach kamienisty, we wschodniej części gubernii spotykać można i słone obszary; klimat łagodny i zdrowy, oprócz strony północnej, gdzie jest znacznie surowszy; lasów mało, głównie w północnowschodniej i połu dniowowschodniej stronie; rolnictwo w stanie kwitnącym, sadownictwo na wielką skalę, ho dowla bydła słabo rozwinięta; z ciał kopalnych wydobywają kredę, margiel, ochrę, torf, oraz rozmaito gliny do wyrobu porcelany i fajansu przydatno. Rzeki znaczniejsze Sejm albo Sem wpadająca do Desny, obfitująca w ryby, w r. 1818 z wielkim nakładem uspławniona. Worskła, biorąca początek na granicy powiatów obojańskiego i biełgorodzkiego, płynie w kie runku południowozachodnim, obfituje w ryby, nie jest żeglowną. Psioł, bierze początek w powiecie koroczańskim, żeglowna tylko na wiosnę, brzegi nadzwyczaj malownicze, długa w granicach gubernii 155 wiorst. Doniec pół nocny, wypływający w pow. koroczańskim, wchodząc do gubernii rozgranicza ją na milo wej przestrzeni. Od Piotra Wielkiego dla że glugi po Dońcu robiono wiele, obecnie prze pływa przezeń znaczna liczba statków i tratew naładowanych węglem kamiennym, który w niczem nie ustępuje angielskiemu; z lewej strony wpada do niego rzeka Oskoł, skrapiająca wschodnią część gubernii, 358 wiorst długa, bystra i mogąca być spławną. Pod względem administracyjnym gubernia kurska dzieli się na 15 powiatów biełgorodzki, dmitryjewski, fatiski, grajweroński, koroczański, kurski, lgowski, nowooskolski, obojański, putywelski, rylski, starooskolski, sudżański, szczygrowski i timski. Zenon Bartoszewicz. Kurska zatoka, ob. Kurońska. Kursko, niem. Kurzig 1. wś, pow. międzyrzecki; 2 miejsc a K. , wś; b młyn; 24 dm. , 154 mk, 150 ew. , 4 katol. 19 analf. Poczta w Pieskach o 4 kil, st. kol. żel. i tel. w Swiebodzinie o 26 kil 2. K. , dom. tamże, 4895 mr. rozl; 3 miejsc. a K. , dom. ; folwarki b Gastkrug; c Kliszt Klischt, 17 dm. , 250 mk, 223 ew. , 27 katol. , 83 analf. M. St. Kursowka, przedmieście Bieliłowki, pow. berdyczowski. Kurstein niem. , ob. Kursztyn. Kursundtken dok. , ob. Kurczątka. Kurswethen, ob. Kurschwethen. Kurszany, dobra i mko w pow. szawelskim, parafii i gminie t. n. Po uwłaszczeniu włościan i działach familijnych dobra K. zajmują włók 172 i są własnością Edwarda Grużewskiego. Od Szawel 3 mile, na trakcie bitym z Szawel do Popielan na Libawę, od stacyi t. n. kol żel drogi libawskiej 4 wiorsty; od miasta Telsz 7 mil, złączone z niemi codziennemi kursami dyliżansów; od Gruźdź 3 mile; trakt bity do Szawkian 4 mile, do Kurtowian tyleż. Po jednej stronie szerokiej rzeki Wenty rozłożyło się mko, dość schludne, w części brukowane, po drugiej z pomiędzy starodrzewia i pięknego ogrodu wyglądają zabudowania dworskie. Most pływający łączy mko z dworem. W mku do 150 domów i dużo kramów. Ludności około tysiąca dusz, po większej części Żydzi. Jest tu izba sędziego, inkwirenta sądowego, urzędnika akcyznego, zarząd gminny, szkoła ludowa, doktór, apteka, stacya pocztowa, kościół drewniany katolicki znacznie powiększony i ozdobiony w r. 1882, ogromna synagoga i wielu rzemieślników. Tygodniowe targi i jarmarki na konie i bydło, szczególniej świętojański. Za czasów Zygmunta Augusta K. były lennom prawem nadane rodzinie Despot Zenowicza, później władał podskarbi ziemski i pisarz W. Ks. Lit. Stefan Pac, który w r. 1631 sprzedał Jerzemu Grużewskiemu i żonie jego Maryannie Podbereskiej, na co król Zygmunt III dnia 15 sierpnia tegoż roku wydał list, przyznając Jerzemu Grużewskiemu i jego męskiemu potomstwu wieczne lenne władanie dóbr Kurszan bez żadnych powinności koronnych, bacząc na zasługi Jerzego Grużewskiego w wojennych wyprawach przeciw nieprzyjaciołom kraju w Inflantach. Z taryfy ks. żmujdzkiego 1717 roku przekonywamy się, że K. posiadały 150 dymów i razem z Kielmami i Podubisiem 264 dymy, z Montwidowem, Plinkszami, Szylanami, Dobikiniami i Zelwami 210 dymów, w ogóle 624 dymy, należały do Jakuba Grużewskiego, stolnika żmujdzkiego. Po śmierci Stefana i Józefy ze Swiderskich Grużewskich, bracia Edward i Wespazyan podzielili obszerne dobra. Przy lennych dobrach K. ze wsiami Urkowiany, Żajginie, Butkajcie, Medwałaki i t d. włók 183 z miasteczkiem został Edward; dziedziczne zaś dobra Spokojność, Gomoltany, Surminy, Puzgudzie i wsie; Berżany, Pietnica, Szyrminy, Szaltucie, Dziujkie i Margunin, włók 130, przypadły bratu Wespazyanowi. Od lat kilku Kurszanami zarządza syn Edwarda Jan Grużewski. Założył folwarki Krosy, Bagatela, Zamieść i Nowiny na pustkowiu i karczowanych lasach. Cegielnię Łajmy. W K. od lat kilku z wielkiem powodzeniem działa towarzystwo wkładowozaliczkowe. Paraf. kościół katolicki św. Jana Chrz. , wzniesiony 1622 z drzewa przez Zygmunta III. Kaplica św. Krzyża w r. 1810 wzniesiona z muru przez ks. Koziełłę. Parafia katol dekanatu wiekszniańskiego dusz 6699. Filie w Mieczajciach i Szekściach. Kaplicą Kurska zatoka Kurska zatoka Kursko Kursowka Kurstein Kursundtken Kurswethen Kurszany