dy. Jezior wielkich niema, mniejszych zaś dosyć w pow. radomyskim i kijowskim; stawy, z grobel młyńskich utworzone, prawie przy każdej wsi znajdują się; wprawdzie od niedawna wody w gubernii znacznie uszczuplały, a to jak można wnosić, z powodu wycięcia lasów; z tegoż powodu i klimat znacznie się zmienił, częstsze i dłuższe zaczęły panować latem posachy, chociaż zawsze klimat gubernii można w ogóle nazwać umiarkowanym. Średnia temperatura skali Reaumura wynosi wiosiią4 8 w Iecie 17, w jesieni 5, w ziinie 6. Zwykle mrozy zaczynają się w końcu listopada i trwają z przerwami do końca marca. Jesień w ogólności jest zimniejszą od wiosny, chociaż i w marcu trafiają się często zimna większo od listopadowych, W zimie mrozy zwykle nie przenoszą 80 20 Najdłuższy dzień w Kijowie, leżącym pod. 50 27 szerokości północnej i 48 13 długości wschodniej, trwa godzin 16 minut 11 i sekund 30. Pod względem geologicznym kijowską gubernią podzielić można na dwie części. Jak pierwszą, tak drugą tworzą ziemie napływowe, z tą różnicą, że pierwsza, zajmująca większą częśó gubernii, wspiera się na rozmaitych formacyj granitach z ich podrzędnemi gatunkami; druga zaś, do prawego brzegu Dniepru przytykająca, przedstawia szereg różnych rodzajów osadowych glin, piasków i piaskowców. Naturalne płody gub. kijowskiej, zasługujące na wzmiankę, są następujące różne gatunki glin ceglana, biała z której wyrabiają się ogniotrwałe cegły, garncarska i fajansowa, wapno, margiel, piaskowiec granit, łupek, gabro podług Zejsznera, ruda żelazna, torf powiat radomyski i w okolicy Białejcerkwi, lignit Jerki w zwinogródzkim pow. , bursztyn kopalny Debińce koło Bohusławia a nawet, podług niedawnych poszukiwań, kamienny węgiel m. Steblów w kaniowskim pow. . Z roślin zbożowych rosną pszenica ozima i jara, żyto; owies, jęczmień, tatarka, len i konopie, groch i proso. Z ogrodowych roślin, oprócz tych, które uprawiają w północnych i środkowych guberniach, dobrze rosną i dojrzewają, szczególnie w południowych powiatach melony, kawony, bakłażany solanum sycopersicum, kukurudza, kapusta włoska, mak, chmiel, pory, selery, kartofle i jedna z najważniejszych produkcyj kraju, buraki cukrowe. Z drzew owocowych I krzaków najbardziej upowszechnione są gruszkowe, wiśniowe, trześniowe i śliwkowe morele i brzoskwinie; jabłonie, jako mniej właściwe miejscowości, rzadko obradzają; z jagód zwyczajne są maliny, porzeczki białe, czerwone i czarne i agrest. Prócz tego są tu uprawiane z korzyścią tytuń, orzech włoski, winograd, któren jednakże, z powodu niedojrzewania odpowiedniogo, bywa najczęściej kwaśnym; drzewa morwowe także się udają, lecz próby z jedwabnictwem nie powiodły się. Wiele drzew owocowych rośnie w dzikim stanie, szczególniej grusza, wiśnia, maliny, porzeczki i i d. Lasy, tak znaczne niegdyś w kijowszczyżnie, w wielu miejscowościaoh zupełnie prawie zostały wycięte do fabryk cukru; znaczniejsze pozostały w pow. radomyskim i w okolicach Dniepru; składają się one przeważnie w północnej części z sosny, na południu zaś dąb, jesion, lipa, grab, brzoza, topola, klon, . osika, wierzba, leszczyna i inne. Zwierzęta w stanie dzikim znajdujemy następujące wilk, lis, borsuk, kot dziki, sarny, dziki, zające, wiewiórki; lecz wszystkie te zwierzęta, z powodu polowania na nie w czasie wzbronionym, są w nadet malej ilości; niedźwiedź poleski, mniejszy od litewskiego, już i w radomyskich lasach rzadko się zdarza. Z ptaków znajdują się tu sępy, orły kilka gatunków, głuszce, cietrzewie, pardwy, kuropatwy, przepiórki, dropie, mewy, kaczki i gęsi dzikie, czaple, bociany, żurawie i t. p. Z ryb poławiają się sądak, jazgarz, okoń, miętus, karp, lin, leszcz, turan, rumienica, szczupak, a w Dnieprze sum i jesiotr. Ludność składa się głównie z Rusinów i Polaków, a także Niemców, Serbów, Czechów kolonistów, Żydów, Cyganów. Oprócz 12 miast powiatowych, gubernia, posiada jeszcze 103 miasteczek, z których 19 należy do rządu, 80 do osób prywatnych i 4 we wspólnem posiadaniu rządu i oby wateli; 1847 r. posiadała miast 12, miasteczek 101, siół 1106, wsi 839, futorów 67; razem 2125. Rolnictwo stanowi główne zajęcie mieszkańców. Grunt we wszystkich powiatach środkowych albo stepowych, na łokieć blisko składa się z ziemi czarnej, tłustej 1 kleistej. Piaski otwarte ukazują się w połudmowej części zwinogródzkiego pow. i w części wschodniej pow. czehryńskiego; ciągną się na 7 mii do granicy chersońskiej gubernii. W pow. kijowskim część północna piaszczysta i bagnista a także i w pow. taraszczańskim trafiają się miejscami piaski. Lecz w ogólności, przy namnażaniu się fabryk cukrowych, a z niemi i plantacyi buraków, gleba kijowszczyzny, tak niegdyś żyzna, potrzebuje obecnie w wielu miejscach nawozów. Jak w samej uprawie roli, narzędziach rolniczych, tak też i w całym trybie gospodarstwa, prawie wszystkie większe majątki wprowadziły ulepszenia. Z pomocniczych narzędzi upowszechniły się już siewniki, kosiarki, żniwiarki, mlocarnie parowe a świeżo wprowadzają się pługi parowe. Jako najwięcej postępowe i celujące gospodarstwa w gubernii można wymienić Burzankę hr. Potockiego, Białocerkiew i Stawiszcze hr. Branickiego i gospodarstwo hr. Bobryńskiego. Z roślin zbożowych sieją

Kijów