ci polecali się gorąco Butlerowi i najwyższym radcom, korzystając z tego, że rzplta, aczkolwiek lenna pani K. , zbyt była słabą by położyć kres tak dziwnym stosunkom. Wybuch 7letniej wojny uczynił Augusta III jeszcze bardziej zależnym od dworu rosyjskiego. Wojna ta, jak wiadomo, zaczęła się od tego, że Fryderyk II w r. 1756 opanował Saksonią i rozbroił ją. August III udał się z Drezna do Warszawy a syna swego, księcia Karola Krzysztofa Józefa, wysłał do Petersburga z prośbą o cofnięcie wojsk rosyjskich z Saksonii. Skutkiem tej misyi nastąpiło zbliżenie, a gdy pewna partya Kurlandczyków domagała się w Petersburgu odwołania Birona do Mitawy, poseł rosyjski w Warszawie oświadczył kanclerzowi rzpltej kategorycznie, iż racye stanu nie dozwolą nigdy jego monarchini przyzwolić na powrót rodziny Bironów do K. , lecz, że bardzoby jej było miłem a dla rzpltej użytecznem, jeśliby K. na swój tron powołać chciała jego królewską wysokość księcia Karola Krzysztofa za pomocą wolnej elekcyi. Król zwołał radę senatu, która jednogłośnie go upoważniła do zgodzenia się na ten plan, przeciw któremu opierał się stanowczo jedynie książę Adam Czartoryski. Tymczasem i w samej K. uczyniono kroki w tymże celu, skutkiem czego najwyżsi radcy w imieniu całego kraju wysłali nalegające prośby do Warszawy, aby król raczył mianować syna swego, księcia Karola, dziedzicznym władcą K. Nominacya ta nastąpiła w dniu 16 listopada 1758 a dzień 2 stycznia r. 1759 oznaczony został na przyjęcie lenna z rąk króla polskiego. Wszakże zaledwie 29 marca tegoż roku odbył książę Karol swój wjazd uroczysty do Mitawy. Zabawiwszy niedługo w swej nowej rezydencyi, udał się książę osobiście do nadnewskiej stolicy, gdzie z łatwością wyrobił zniesienie sekwestru z licznych dóbr książęcych kurlandzkich, czem swym nowym podwładnym nadzwyczaj zaimponował. Karol był jedynym księciem K. , który korzystał z prawa zasiadania na tronie obok króla polskiego na sejmach rzpltej i dawania tam swego doradczego głosu w sprawach dotyczących Polski. W samej zaś K. żaden inny książę nie cieszył się większem poważaniem. Wydawane za jego rządów ustawy były atoli mało znaczące, odnosiły się bowiem przeważnie do policyi ziemnej. Zaledwie pięcioletnie panowanie tego księcia pozostawiło po sobie w K, najmilsze wspomnienia. Młody, pełen taktu i powagi a zarazem nadzwyczaj uprzejmy, wybierał sobie Karol doradzców wyłącznie z grona szlachty miejscowej, co mu najbardziej jednało serca. Gdy więc ze wstąpieniem na tron Katarzyny II, Ernest Biron ostatecznie został odwołanym z wygnania, i wszechwładna monarchini postanowiła zwrócić mu księstwo kurlandzkie, znalazło się w K. nie mało gorących stronników Karola, którzy na tę zmianę przystać nie chcieli. To też po ogłoszonej przez Rosyą restytucyi Birona, widziała zdumiona Mitawa w ciągu niemal 4 miesięcy jednocześnie dwóch książąt K. na swoim tronie, aż nakoniec 27 kwietnia r. 1763 Karol, nie mogąc dłużej walczyć z podtrzymywanym przez wszechwładną Rosyą Bironem, dobrowolnie się usunął, otoczony swemi najwierniejszymi stronnikami. Pozo tało ich wszakże i w K. bardzo wielu, gdyż je zcze w ciągu następnych lat dziesięciu szl chta miejscowa dzieliła się na zwolenników K rola Caroliner i Birona Ernestiner, którzy nie tylko ustnie, ale i w ogłaszanych drukiem broszurach zarzucali sobie zdradę wzajemnie. Jakkolwiek Biron już w styczniu r. 1763 przybył z rodziną do Mitawy, akt przysięgi na wierność, popierany gwałtownie przez Rosya, mógł się dopełnić zaledwie w końcu czerwca, t. j. we dwa miesiące po usunięcia się księcia Karola z Mitawy. Że zaś mimo próśb i gróźb partyi przeciwnej, tudzież rosyjskiego ministra rezydenta, wielka liczba Kurlandczyków nie przyjęła w tym akcie udziału, przeto niepokój wewnętrzny kraju wcale nie ustawał. Ze śmiercią Augusta III 5 paźdz. 1763 zmieniła się znacznie konstelacya polityczna mocarstw północnych, co niemało się przyczyniło do umocnienia Birona na tronie kurlandzkim. Katarzyna II w sierpniu r. 1764 odwiedziła go osobiście w Mitawie. Ze wstąpieniem na tron polski króla Stanisława Augusta weszło nowe słońce dla E. Birona. Odtąd przeciwnicy tego księcia coraz mniej są silni a bezustanne zatargi na sejmach kurlandzkich coraz częściej się kończą ostateczną przewagą Ernesta, który, zmęczony i złamany wiekiem, w dniu 25 listopada r. 1769 ustępuje rządy K. swemu synowi i następcy, księciu Piotrowi Bironowi, co już zaraz po wyniesieniu na tron Stanisława Augusta z rąk tego króla przyjął lenno w imieniu ojca i swojem. Sprawy kurlandzkie z okresu stanisławowskiego zbyt ogólnie są znane przez znakomite i wyczerpujące prace ks. Waleryana Kalinki, byśmy ich przytoczeniem przedłużać jeszcze mieli ten i tak już zbyt długi przegląd dziejów K. Ograniczamy się przeto jedynie przytoczeniem następujących faktów Książę Piotr panował jako następca tronu odr. 17691772, w którym ojciec jego Ernest Biron zstąpił do grobu, a jako samodzielny książę rządził K. od r. 1772 aż do ostatniego rozbioru rzpltej polskiej w r. 1795, w którym to czasie ten już ostatni książę kurlandzki ustępuje wieczyście swe prawa na księstwa kurlandzkie i semigalskie wszechwładnej w owym okresie Rosyi za sumę 2, 000, 000 rs. Odtąd K. wraz z Semi

Kurlandya