żelaz. teraspolskiej. Ziemia piaszczysta, w lata mokre tylko urodzajna, łąki nadrzeczne tylko podczas wylewu Bugu dają dobre rezultaty. K. należał w końcu zeszłego wieku do większych dóbr Pratulin i był własnością hr. Mostowskich. Nabył jo od p. Szymanowskiej z domu Mostowskiej, Jerzy Dramiński; w posagu za Zofią Dramińską przeszły do Michała Bogusławskiego, od którego nabył je baron Brüningk; obecny właściciel Kuczewski Kazimierz. Znajduje się tu ładny ogród angielski z wyniosłemi alami lipowemi. Dom murowany frontem do rz. Bugu zwrócony; dwa budynki murowane, z których jeden do dziś nazywany jest lamusem, a drugi skarbcem; stylem swoim zdradzają dawną budowę. W lesie należącym do Krzyczewa, nazwanym Kurhanki, znajdują się dwie olbrzymie mogiły czyli kurhany; lud tamtejszy utrzymuje, że one kryją zwłoki w wojnach ze Szwedami poległych. Nikt dotychczas, dla przekonania się co owe kurhany zawierają, takowych nie rozkopywał. Folw. K. z attynencyą Łany rozległy mr, 1282 grunta orne i ogrody mr. 545, łąk mr 221, pastwisk mr. 210, lasu mr. 193, nieużytki i place mr. 113, bud. mur. 4, z drzewa 20; płodozmian 8polowy; 8 jeziór zajmuje mr. 103; w niektórych miejscowościach są pokłady torfu i kamienia wapiennego. Wś K. osad 55, z gruntem mr 825. Krzyczew, rus. Kryczew, miasteczko prywatne, dość handlowe, w pow. czerykowskim, na praw. brzegu rz. Sożu, po obu stronach rzeczki Krzyczewatki położone, o 4 mile od Czerykowa a o 15 od Mohilewa odległe. Według dawnego podania, nazwisko swoje otrzymać miało przed przyjęciem wiary chrześoiańskiej od głosu czyli krzyku, który dał się słyszeć z nieba mieszkańcom zebranym na jednej z sąsiednich gór i palącym ofiary bogom. Por. Krzyk, Wypadek ten, jak głosi tradycya, miał ich skłonić nawet do porzucenia pogaństwa. Na pamiątkę zaś tego zdarzenia wystawiony był na tem miejscu klasztor p. wez. Wniebowzięcia Panny Maryi, zamieniony następnie na kościół parafialny, dotąd istniejący. K. należał dawniej do wielk. księstwa smoleńskiego, kiedy zaś został zajęty przez Litwę, Kazimierz, w. ks. litewski, ustąpił go w r. 1440 Lingwenisowi, synowi Semena a wnukowi Olgierda, wraz z miastem Mścisławiem, podobnież do Smoleńska należącem. W r. 1507 podczas napadu Michała Glińskiego, walne nad nim odniósł zwycięstwo pod tem miastem Stanisław Kiszka, hetman polny litewski, chociaż K. był wtedy przez wojska zniszczony i spalony. W następnym roku oba wojska ruskie i litewskie znowu zaciętą walkę tu stoczyły, przyczem sąsiednie wsie wiele ucierpiały. W roku 1514, kiedy Litwa oblegała Mścisław, w którym naówczas panował Michał, jeden z licznych Gedymina potomków, mieszczanie krzyczewscy poddali się wielkiemu księciu moskiewskiemu. W rok potem złożyli znowu przysięgę na wierność Zygmuntowi I, królowi polskiemu. W r. 1535 wojewoda Bazyli Szujski spalił do szczętu to miasto; odbudowało się atoli potem łatwo i obdarzone będąc licznemi przywilejami królów, nadane prawem niemieckiem, szczególnie za Władysława IV w latach 1634 i 37 rozmaite otrzymało swobody, miało wyznaczone jarmarki, uwolnienia od opłat, danin i t. p. ; co później potwierdzali Jan Kazimierz w r. 1650 i następni monarchowie. Starostwo tutejsze, założone przez Lingwenisów, po wygaśnieniu tychże w r. 1550 przeszło na własność wielkich książąt litewskich, którzy z ramienia swego wyznaczali rządców. Po połączeniu Litwy z Polską, K. oddawano w czasowe lub dożywotnie posiadanie rozmaitym panom obu krajów. Tak. dzierżawcami jego byli książęta Sołomereccy, Łukomscy, Pacowie, Radziwiłłowie, w końcu Mniszkowie. Po upadku rzpltej, gdy K. przyłączony został do Rossyi, starostwo przeszło na skarb, miasto zaś zostało dziedzicznem księcia Potemkina. Na wysokiej górze nad rzeką Soż stał tu niegdyś obszerny zamek, otoczony głębokim rowem, napełnionym wodą, przez którą rzucony był most zwodzony na łańcuchach. Dotąd są jeszcze ślady podziemnych kurytarzy i mieszkań, teraz wznosi się tam kościół prawosławny p. t. św. Mikołaja. Za czasów rządu polskiego w zamku tym osadzano więźniów politycznych i szlachtę wykraczającą przeciwko prawom. Do ostatnich wspomnień K. należy, iż tu za Jana Kazimierza zaszła bitwa w r. 1664 pomiędzy wojskiem dowodzonem przez króla, a rossyjskiem pod wodzą księcia Czerkaskiego. W czasie kampanii ze Szwedami, Piotr Wielki stał obozem nad rz. Soż na łące, dotąd na tę pamiątkę nazywaną Piotrową łąką, na której mieszkańcy K. w dzień św. Trójcy corocznie zbierają się, urządzając rozmaite zabawy i igrzyska. W tymże samym 1708 r. Karol XII po klęsce pod Połtawą, cofając się przez rzekę Soż, chwilowo bawił w mieście. Obecnie K. posiada przeszło 6000 mk. , 5 cerkwi prawosławnych i jeden kościół rzymskokatolicki. Parafia katol. dekan. czeryk. czau sowskiego, właściwie filia par, czerykowskiej, ma 411 dusz. Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Panny Maryi, z muru wzniesiony 1855 r. kosztem Stefana Hołyńskiego na miejscu poprzedniego, który jeszcze Bona 1620 zbudować kazała, a kosztem Wincentego Hołyńskiego 1874 r. wykończony w czystym gotyckim stylu. Jedne z cerkwi, pod wezwaniem ś. Eliasza, fundował tu Kazimierz Jagiellończyk na pamiątkę ocalenia od Krzyczew Krzyczew