wym; sa i ogrody oliwne. Uprawa wina coraz się doskonali. Cały brzeg południowy pokryty jest winnicami niektóra winne latorośle sprowadzone są z nad brzegów Renu i z Burgundy i; z tych znakomitsze znajdują się w dolinach Ainszty, Sudak, Kaczy, Taraktat, Jałty i w innych. W bliskości tatarskiej wsi Nikity leży cesarski ogród botaniczny, ze szkołką znaczniej szych gatunków winogron i w ogólności drzew w K. hodujących się. Góra Magaracz, wąwozem oddzielona od Nikityńskiej, cała jest zasadzona winnemi latoroślami, tak że gościniec, od Nikityna do Jałty idący, przechodzi po części przez magarackie winnice. Wino krymskie dzieli się na dwa główne gatunki, a mianowicie 1 wino dolin północnych Almy, Kaczy, Belbeku, znane pod imieniem krymskiego i 2 wino dolin południowych czyli południobrzegowe. Pierwsze z nich jest lekkie i dla swej taniości powazeohnie do Rosyi wywożone, a głównie do Charkowa, gdajie się na różne gatunki fabrykuje. Z dolin zaś brzegu południowego otrzymują ię wina mocne i gęste, z których szozecólniej słynie r; sądowy ogród nikicki; wina te z Krymu rzadko się wywożą; butelka najtańszego z nich kos2ituje na miejscu 2 złp. Ogrody tutejsze wysadzane są zwykle topolą włoską, bukiem albo platanem klonem. W lecie doliny, patrzącemu z gór, zdają się ogromnemi koszami wytwornych kwiatów. Migiały, brzoskwinie i morele rosną tu pod gołem niebem. Na początku marca już dojrzewają ogrodowizny. Plantaoye tytuniu stanowią także jedno z ważniejszych zatrudnień dla wiejskich przemysłowców i przynoszą dochodu przeszło 500000 r. sr. Oprócz amerykańskiego i tureckiego sieją jeszcze tak zwany krymski, bardzo do tureckiego podobny. Przemysł rybny w K. także na wzmiankę zasługuje, głównie z połowu śledzi, ostryg i przygotowania jesiotrów wędzonych bałyków. Śledjsie poławiają się wszędzie na wodach K, ; kerczeńskie jednak i teodozyjskie najlepszym holenderskim nie ustępują. W KamyszBurunie, o 2 prawie mile od Korczu, poławia się corocznie śledzi około 2 milionów sztuk. Połów innych ryb morskich, jako to serdelów olupea encrasioolus, flader, łososiów, skarpiów soomter, łososiopstrągów i t. p. odbywa się około Eapatoryi, Sewastopola, Bałakławy, Teodozyi, Jałty i t. d. Rękodzieła są w ogólności w lichym stanie; z fabryk znaczniejsze mydła, świec, skór safianu i zamszu, cegieł i dachówki. Tatarzy trudnią się wyrabianiem skór, tudzież przedmiotów różnych z safianu. Handel wewnętrzny dosyć ożywiony; prócz kilku jarmarków zaprowadzone są w wielu miastach i osadach targi czyli bazary tygodniowe, słynne z wielkiej ilośoi przywożonych na nie płodów przemydtu wiejskiego. Zewnętrzny handel odbywa się przez komory kerczeńską, teodozyjską, eupatoryjską. Główne wywozu przedmioty stanowią zboże, skóry, miód i głównie sól. Mieszkańcy K. składają się z Tatarów, Karaimów, Ormian, Rossyan i Żydów. Tatarzy, w liczbie 250000 K. zamieszkujący, dzielą się na dwa szczepy, zupełnie odmiennej rodowitości. Pierwszy, mongolski, odznacza się niskim wzrostem, szeroką twarzą, nosem spłaszczonym, policzkami wypukłemi i kosemi oczyma. Tatarzy drugiego szczepu, bez wątpienia kaukaskiego, rośli i piękni, pochodzą, o ile się zdaje, ze zmieszania krwi Genueńczyków, Greków, może i Gotów. Za panowania chanów krymskich, ludność kraju tego była bardzo znaczną; liczono wtedy 9 miast i 1399 osad. Dotąd Tatarzy stanowią główną masę ludności, po nich idą Wielko i Małorossyanie około 50000. W Kerczu i Teodozyi mieszkają Grecy 1500; w Bałakławie Arnauci i Albańczycy stanowią rodzaj osady wojskowej w okolicach Karasubazaru mieszkający Bulgarowie, są najlepszemi rolnikami; prócz tego po całym półwyspie rozproszeni są Ormianie, Cyganie, Persowie i Niemcy. Żydzi tutejsi około 3000 głów płci obojga odznaczają się rzetelnością i ochędóstwem. ŻydziKaraimi mieszkają po większej części w Eapatoryi Kozłowie i powiecie tegoż nazwiska, gdzie znaczne grunta posiadają; także w Czufut Kale, Teodozyi i w bliskości Bachczyseraju. Liczba ich wynosi około 5000 płci obójga. Większa część mieszkańców K. wyznaje religią mahometańską; tu mieszka w Symferopolu mufty, któremu podlegają duchowni mahometańacy wszystkich gubernij południowych. Oprócz cerkwi greckich, znajdują się tu kościoły katolickie i luterskie. Miasta na półwyspie krymskim na szczególną wzmiankę zasługujące, są następne Symferopol, za rządów tatarskich zwany Akmeczetem i zwykle należący do najstarszego chańskiego syna, zbudowany, jak niektórzy mniemają Blaramberg, na tem samem miejscu, gdzie był podług Strabona starożytny Neapol; dziś jest miastem gubernialnem gubernii tauryckiej. Niedaleko od Symferopola leży Bachczyseraj, dawna chanów krymskich stolica, założona, jak się zdaje, na miejscu dawnego miasta Badatium czyli, jak go Strabo nazywa, Palation; nosi na sobie charakter wschodni; tam, jako pamiątki dawnych czasów, do dziś dnia Istnieją ogrody, fontanny i pałac chanów starannie przechowany, z meczetem i cmentarzem. Sewastopol miejscowa nazwa Achtijar, o 2 7 mili od zwalisk starożytnego Chersonezu, nad morzem Gzarnem, z wybornym portem wojennym zburzony w czasie ostatniej wojny krymskiej, przez połączone wojska francuskoangielskie.

Krym