wów i dolin z wielką szybkością. Pomimo je dnak tak poprzecinanej miejscowości, brzeg południowy półwyspu przedstawia niezliczone korzyści do uprawy wina i pielęgnowania różnego rodzaju drzew Europy południowej. Sprzyja najwięcej temu nieprzerwane prawie pasmo wyniosłych gór, tamujące przystęp wiatrom północy i dostarczające potrzebnej ilości wody. Do najpiękniejszych na południowym brzegu K. dolin należą na wschodzie dolina Sudaska, Kazska, Otuzska, Ustiuska i Tuaska; na zachodzie Ałusztyńska, Altylska wraz z Ajwasylską i Autkeńską, Parteniska i nareszcie Gurzufoka. Drugie pasmo gór, albo raczej odnoga pierwszego, poczynając się od szczytu Bedene Kera na Jajle, idzie w kierunku na zachód do wsi Czurguny i ku Bałakławie, a mając łączność z pierwszem gór pasmem, tworzy wraz z niem obszerną dolinę Bajdarską. Trzecie i ostatnie, ku północy posunięte pasmo gór, idzie z jednej strony wprawo od traktu pocztowego z Sewastopola do Symferopola, z drugiej od starego K. do wsi AkKaja i Mymasz; dwie te odnogi łączą się z sobą przez oddzielne i dosyć znaczne wyniosłości. Brak słodkiej wody szczególniej czuć się daje w ste powej części K. ; podróżny, udając się w te strony, zaopatrywać się w nią jest zmuszony; w ostatnich jednak czasach starano się temu zaradzić przez zatamowanie, , bałek rozpadlin albo parowów i wykopanie studni, jak to widzimy na północy blisko Siwaszu w KaraKuju Czarna kopań. Woda w rzeczkach, mających piaszczystokamieniste dno, jest bardzo dobra; ma ona także smak wyborny w niektórych źródłach, jak np. w Symferopolu i Bachczyseraju. Tatarzy poczytują za rzecz przyjemną Bogu urządzać przy drogach zdroje bez wytrysków, gromadząc wodę do bassenów i takich znaczną ilośó napotkać można. Doliny Salgiru, Almy, Kaczy, Balbeku pokryte są rozkosznemi ogrodami owocowemi, sztucznie skrapianemi; gospodarstwo wodne jest tu w ten sposób urządzone, że grunt ogrodów w lecie zawsze jest wilgotny i wodą prawie zalany; w tym celu wodę z rzeczki odprowadzają w stronę za pomocą rowu, do górzystej części doliny, podnosząc na pewnej rozległości nad poziom doliny i następnie puszczają ją do każdego prawie drzewa, kolistym około pnia rowkiem; bez tego, tatarskiego poniekąd sposobu skraplania, prowadzenie ogrodownictwa byłoby tu niemożliwe; podczas upałów wszystkoby wyginęło. W ogrodach, dla skupienia wilgoci, grządki nie są robione podniesionemi, jak to zwykle ma miejsce, lecz w ziemię wklęsłemi. Rzeki półwysep skraplające, tak pod względem swej wielkości, jak równie innych przymiotów, mało na wzmiankę zasługują. Z tych znaczniejsze Salgir, BijukKafasu, Alma, Kacza, Belbek. Wszystkie rzeczki K. początek swój biorą z pierwszych pochyłości głównego pasma gór Jajły i CzatyrDahu; płyną szybko po większej części w łożyskach kamienistych i niegłębokich, a stąd wszędzie i zawsze prawie w bród przechodzić się dają, z wyjątkiem tej pory, kiedy ciągłe ulewne deszcze padają, a co najczęściej przypada w miesiącach styczniu i lutym, kiedy się tu wiosna zaczyna. Słone jeziora w K. są dosyć liczne; znaczniejsze z nich Kozłowskie, Kafskie, Krasne i t. d. ; lecz sól z nich wydobywana jest nieczysta, z mułem zmieszana; brzegi jeziór słonych są w ogólności niskie; dno już to muliste, już żwirowe. W K. znajduje się wiele źródeł mineralnych. O półtorej mili od Sewastopola, w bliskości przylądka Chersonezu, leży jezioro słone, oddawna słynące z uzdrąwiających własności swego mułu. Znano są także pod względem lekarskim błota jeziora słonego przy osadzie Saki leżącego, o 3 mile prawie od Eupatoryi, gdzie urządzone są mieszkania dla osób na kuracyą przybywających. W okolicach Kerczu znajdują się wulkany błotne sopki i źródła siarczyste. Powierzchnia górzystej części K. pokryta jest lasami na 21 mil długości i na 1 1 2 niili szerokości. W szeregach gór bliższych do morza, drzewa nie są tak wysokie i grube, jak w gajach bardziej od niego oddalonych. Pochodzi to stąd zapewne, że na północnych górach warstwa ziemi urodzajnej jest bardzo cienka, a pod nią leży twardy grunt kamienny; drzewa zatem nie mogą tu korzeni swych tak głęboko zapuszczać, jak w lasach między południowemi górami rosnących, gdzie pokład dobrej ziemi jest dosyć znaczny, do czego wiele także przyczyniają się potoki górskie, użyźniając grunt cząstkami ziemi naniesionej. W całej północnej części kraju nadmorskiego rośnie głównie drzewo dąb i buk; dosięga ono niekiedy znacznej grubości; na przestrzeni od podnóża góry CzatyrDahu, między Bałakławą a Falti, oprócz buku, znajduje się tu bardzo piękny rodzaj drzew jest to świerk, rosnący w południowej stronie, głównie na kamienistym gruncie nadbrzeżnych miejsc morza Czarnego. Około Falti wszystkie wierzchołki gór pokryte są grubemi i wysokiemi świerkami. Prócz tego świerk rośnie także w środkowym szeregu gór, około Manguba, Inkermanu i w bliskości Bachczysoraju; świerk tutejszy z piękności swej podobny jest więcej do cedru, niż do świerku zwyczajnego. Rządowych lasów w K. jest bardzo mało; w ogólności lasy zajmują powierzchni 3850 dziesięcin dębu mięBzanego. Oprócz budulcu rośnie w małej ilości drzewo okrętowe w pow. symferopolskim tak np. dąb tutejszy używany był do budowy floty czarnomorskiej. Lasek laurowy, jedyny

Krym