w Zamościu trybunał, sądzący sprawy w drodze apelacyi. W czasie konfederaoyi barskiej, w marcu 1771 r. , znany generał rosyjski Suworów zwyciężył pod Kraśnikiem słynnego kozaka Sawę. Zdaje się, że jednocześnie z tem zwycięstwem wybuchł pożar w K. , w którym zgorzał dach na kościele. W bieżącem stuleciu los nie był łaskawym dla K. ; kilkakrotne straszliwe pożary przyprowadziły go do upadku; pierwszy z nich w 1813 r. spłonęło wtedy 3 4 domów w mieście; pomiędzy innemi ratusz miejski; dzisiejsi mieszkańcy nie są w stanie wskazać miejsca, gdzie ratusz ten się znajdował. Znaczną również klęskę spowodował pożar 1861 r. ; ostatni wreszcie w 1877 roku, w którym spłonął klasztor, dach na kościele i przeszło 80 domów, zmienił całkowicie charakter starożytny K. Miasto poddane zostało regalacyi. W miejsce domów dawnej struktury, połączonych z sobą podcieniami, które obecnie zniesiono, nowo budowle pooddzielane zostały tak zwanemi brandmurami, pokryte blachą lub tekturą smołowoową. Z da wnych pamiątek pozostał w K. wspaniały kościół, pod wezwaniem Wniebowzięcia N. Maryi Panny. Kościół ten, wzniesiony około 1448 przez Jana z Tenczyna Rabsztyńakiego dla księży świeckich. Podług Długosza Liber. Beneficiorum kościół ten miał byó wzniesiony przez Toporczyków Tenczyńskich jeszcze w r. 1400. We dwadzieścia kilka lat po 1448 tenże fundator wybudował klasztor, osadziwszy w nim księży kanoników regularnych lateraneńskich. Kościół kraśnicki jest jedną z najwspanialszych świątyń w dyecezyi lubelskiej. Długość kościoła wynosi stóp 160, szerokość 70, posadzka z marmuru, sprowadzonego z Czerny pod Krakowem. Ołtarzy wszystkich 13, wielki ołtarz wspaniałej struktury, obok tegoż ołtarza znajduje się pomnik, w kształcie piramidy, pod którą w niszy znajdują się figury kobiety i rycerza, trzymających się za ręce; pod niemi napis Quod vita ooujunxit, mors in tumbo reduxit. Pomnik ten nie ma daty, sądząc jednakże po herbie Zamojskich, umieszczonym na szczycie, należy mniemać że go wystawili Zamojscy. Pomnik ten ma byó poświęcony pamięci Jana Tenczyńskiego, który się miał żenić z Cecylią królewną szwedzką, siostrą Eryka IV. Również znajdują się tu pomniki w płaskorzeźbie, pięknego dłuta Gabiyela Tenczyńskiego 1550 roku, Jana Gabryela Tenczyńskiego 1558 r. , Andrzeja Kosty 1589, oraz pomniki rodziny Wybranowskich. Szymon Starowolski w dziele wojem Monumenta Sarmatorum wspomina i o innych Tenczyńskich, w grobach tutejszego kościoła pochowanych; zamieszcza nawet napisy, jakie znajdowały się na pomnikach; z pomników tych śladu nie pozostało. Kościół i klasztor opasane są mocnym murem; w klasztorze było pomieszczenie dla 30 zakonników. Obok kościoła stoi piękna dzwonnica, w stylu włoskim; w niej wspaniałe dzwony. W porze przedwieczornej w duży dzwon uderzają 9 razy, na pamiątkę poległych pod Warną. Po pożarze w 1877 r. staraniem miejscowych księży kościół pokryty został blachą i z zewnątrz odnowiony. Część klasztoru odnowiono kosztem proboszcza i parafian, drugą częśó kosztem kasy miejskiej; mieszczą się w niej władze magistratu i areszta policyjne. Tutejszy klasztor hojnie był uposażonym przez Jana z Tenczyna Rabsztyńskiego, a zdaje się że i przez Górków. Bo tutejszego klasztoru należały wsie Pasieka księża i Rzeczyca księża, wraz z folwarkiem Owczarnią zwanym. Do roku 1853, t. j. do r. śmierci ks. prałata Lubaczewskiego, przełożonego klasztoru, gospodarstwo mienia klasztornego i samego klasztoru było prowadzone wzorowo; później, aż do czasu kasacyj, zapanowała pod każdym względem anarchia; jednakże z chwilą przejścia dóbr w ręce rządu, gospodarstwo rolne znajdowało się w wysokiej kulturze. Obecnie dobra to stanowią własność osób posiadającycli specyalne prawo nabywania dóbr poklasztornych. Jest w K. i drugi kościół, pod wezwaniem św. Ducha, wystawiony w r. 1531 przez Jana hrabiego Tenczyńskiego. Ssstan tego kościoła wymaga szybkiej poprawy. Parafią składa miasto K. z przedmieściami i następującemi wsiami Budzyń, Karpiówka, Pasieka, Pułankowice, Rzeczyca księża, Szatarka, Suchynia, Stróża, Słodków, Wyżnica i Wyżnianka. Parafian 6500 dusz, K. jest miejscem rodzinnem Józefa Rychtera, słynnego artysty dramatycznego i księdza Euzebiusza Antoniego Warszawskiego, gorliwego spółpracownika Słownika Geograficznego. Wiele zasług dla miasta położyli w ostatnich czasach dr. Andrzej Mazurkiewicz około 1848 i d Kazimierz Łukaszewicz 1881. Ludność K. wynosi 4621 dusz, w tem katol. mężczyzn 1085, kobiet 1127, żydów męż. 1150, kob. 1259; domów mieszkalnych 360, w tej liczbie murowanych 40. Inwentarzy żywych znajduje się koni 300 sztuk, bydła rogatego 800, owiec i kóz 50, R. 1827 było 362 dm. , 3333 mk. Kapitał kasy miejskiej, złożony w banku polskim, wynosi rs. 3052 kop. 17. Podatków miasto płaci kwaterunkowego rs. 2775, transportowego 7 rs. , drogowego 3607 rs. , szkolnego 621 rs. , z patentów handlowych 980 rs. , ogniowego z zabudowań 2100 rs. , podymnego 1550, żydzi płacą podatek bóżniczny 2770 rs. Fabryk 6 jedna świec, 3 młyny i 2 garbarnie. Szkółka elementarna 1, uczących się w niej w 1881 roku 90; sklepów i kramów dwadzieścia kilka,

Kraśnik