kne spacery na plasztacyach, ogród strzelecki, teatr, łazienki, hotele, restauracye i piwiarnie. Teatr krak. pobiera od Sejmu krajowego subwencyą w kwocie 6000 zł. w. a. rocznie i ma piękną tradycyą, szczególniej z czasów kiedy dyrektorem był Ad. hr. Skorupka, reżyserem Rychter a występowali Rapacki i Modrzejewska. Pomiędzy 11 hotelami zajmują pierwsze miejsce Victoria, saski, Pollera, pod różą i drezdeński; są wygodne, ale nie równają się wspaniałością hotelom wielkich miast; meblowanych pomieszkań na czas dłuższy hotel gami nie posiada Kraków. Kuchnia w hotelach Victoria i saskim wytworna francuska, w h. Pollera niemiecka; w ogóle dobra i zdro wa; nie ma jednak w Krakowie wspólnych obiadów table d hote i obiadów całych, ale goście jadają z karty. Łazienki i łaźnie parowe są zastosowane do sposobu nowszego; kąpiele zimne wiślane mogłyby być jednak lepiej urządzone. Do uprzyjemnienia pobytu w Krakowie przyczyniają się wreszcie orkiestry, miejska i wojskowe, koncerta, w poście odczyty i wenty, w karnawale bale publiczne i zabawy w domach prywatnych, ale najbardziej wiąże obcych świeżość, ochoczość i wesołość Krakowian. Herb miasta Krakowa wyobraża otwartą bramę z trzema wieżami. W bramie biały orzeł z głową w koronie w lewo zwróconą i złocistą przepaską na skrzydłach. W K, urodziło się wielu mężów wsławionych, jak Wit Stwosz, Jacek Przybylski, Jan Matejko, Józef Kremer, Józef Majer, Waleryan Kalinka, Karol Mecherzyński, Wład. Łuszczkiewicz, Józef Łepkowski i w. in. Dyecezya krakrwska wywodzi swój początek od r. 966, w którym papież Jan XIII przysłał do Krakowa włocha Prochorusa herbu Krzyż. Prochorus był arcybiskupem i tę godność piastowali jego następcy w liczbie 7. Po śmier ci arcybisk. Arona r. 1059 nie udał się Lambert do Rzymu i dla tego zamieniono to arcybiskupstwo na biskupstwo. W 1424 kupił bisk. krak. Zbigniew Oleśnicki księstwo siewierskie na Szląsku, i odtąd aż do śmierci bisk. Feliksa Turskiego 1799 pisali się bisk. krak. książętami siewierskimi. Starożytna dyecezya obejmowała do końca XVIII wieku województwa krakowskie, sandomierskie i lubelskie, ziemię sądecką i biecką, 13 miast spiskich i 3 dekanaty w górnym Szlązku. W owym czasie liczyła dyecezya krak. 1018 kościołów parafialnych i 13 kolegiat. Konsystorz biskupi składał się z 36 kanoników i prałatów. Na biskupiej stolicy krakowskiej zasiadali znakomici świątobliwością, nauką i rodem mężowie, jak Mateusz herbu Cholewa 1144, błogosławiony Wincenty, Kadłubkiem zwany 1207, Iwo Odrowąż 1218, bł. Prandota z Białaczowa 1242, Zawisza z Kurozwęk 1380, Zbigniew Oleśnicki 1422, Fryderyk Jagiellończyk, syn króla Kazimierza 1488, Piotr Tomicki 1523, Samuel Maciejowski 1545, Andrzej Lipski 1616, Jan Albert Waza, syn Zygmunta III 1631, Jakób Zadzik 1634, Andrzej Załuski 1746, Kajetan Sołtyk 1758. Po rozbiorze Polski podzielono tę dyecezyą na sandomierską, lubelską, tarnowską i krakowską; 3 dekanaty przyłączono do dyec. wrocławskiej, część do dyec. przemyskiej a Spiż do dyec. ostrzyhomskiej Gran. Dyec. krak. po późniejszych zmianach terytoryalnych podzielono na dwie części mniejszą w W. Ks. krak. zawiadywał od r. 1831 do 1879 wikaryusz apost. mieszkający w Krakowie; większą W Królestwie Polskiem rządził wikaryusz apost. mający siedzibę w Kielcach. Część mniejsza składała się do r. 1881 z 5 dekanatów i 75 kościołów, między niemi 43 paraf. rzym. katol. , 1 gr. katol. , księży świeckich było 140, zakonnych 92, innych zakonników 101, razem zakonników męzkich 193, zakonnic 416. W r. 1881 dodano 8 dekanatów oderwanych od dyecezyi tarnowskiej, tak iż dziś jest 13 dekanatów, mianowicie 2 miejskie, bialski, bolechowski, czernichowski, lanckoroński, nowogórski, oświęcimski, skawiński, suski, wadowicki, wielicki i żywiecki. Powiat krakowski nie obejmuje miasta i wynosi 4. 977 kwadr. miryametr. , 60072 mk. w 113 osadach i 106 gminach katastralnych. Graniczy na południe z Wisłą i powiatami wadowickim i wielickim, na zachód z pow. chrzanowskim, a na północ i wschód z Królestwem Polskiem. Nad Wisłą są urodzajne równiny, utworzone z namułu rzecznego; ku północy wznoszą się lekkie pagórki z pokładem wapiennym formacyi jura. Kamień ma kolor białożółtawy, zawierający miejscami wielką ilość krzemienia wrosłego, z którego wyrabiano skałki do strzelb i krzesiwa. Te pagórki są porosłe lasami szpilkowemi i brzozowemi. W części zachodniej trafiają się obszary piaszczyste koło Liszek wś Śmierdząca a w północnej przeważnie glinka urodzajna. Czyt. , Sprawozd. kom. fizyograf. t. XII. Wsie koło samego miasta położone są uprawiano bardzo starannie, tak że kilkocalowa warstwa ziemi urodzajnej, pod którą znajduje się lotny piasek, przekształciła się w bardzo urodzajny czarnoziem. Te wsie dostarczają miastu jarzyn, szczególniej szparagów, kalafiorów, karczochów i sałat zwanych głąbikami. Cena zagonów jest tu bardzo wysoką, bo jak miejscowa piosenka powiada lepszy zagon na Łobzowie, niż gdzie. indziej niwa. Powiat obejmuje dwa sądy pow. 1 Krakowskiemu deleg. miejsk. podlega 36. 755 mk. w 72 gm. i 74 obszarach wiek. pos. 2 sądowi pow. w Liszkach 23. 337 mk. w 34 gm. i 21 obsz. wiek. pos. Z całego obszaru

Kraków