racyj mający cechę XVII w. Znajdują się w nim trzy obrazy Leksyckiego z XVII w. , będące udałemi kopiami z Rubensa, i kilka ładnych pomników. Dawniej były tu jeszcze cztery kościoły, które rząd austryacki między 1796 a 1809 r. zniósł mianowicie św. Jadwigi z klasztorom kanoników regularnych na końcu Stradomia, św. Agnieszki z klasztorem pp. bernardynek, św. Sebastyana na kępie, w końcu łąki tak samo nazwanej, ze szpitalom dla zapowietrzonych, i św. Gertrudy, blisko ulicy siennej, z którego cenniejsze zabytki przeniesiono do kościoła św. Mikołaja na Wesołej. Wielki dom, zwany arsenałem, zbudował Wła dysław IV. Nowy Świat z Wygodą i Smoleńskiem leży na zachód od K. ; między plantacyami, Wisłą i Piaskiem przepływa Rudawa, zdążająca do swego ujścia, a na zachód prowadzą ulice Wolska na błonia ku Woli Justowskiej, ulice Smoleńska i Zwierzyniecka. Dawniej uważano tę część przedmieść za trzy odrębne przedmieścia, lecz dotąd tylko ulice Wolska i Zwierzyniecka są lepiej zabudowane. Przecznice łączące te ulice tworzą prawie same parkany ogrodów. Przy ulicy Smoleńskiej nad Rudawą znajduje się mały kościół Bożego Miłosierdzia, zbudowany w XVI w. przez Jana Żukowskiego, który zakupił w tem miejscu dwór Myszkowskich, i sukcesorom na szpital zamienić polecił. Około r. 1629 podupadł ten kościółek tak dalece, że go ze składek przebudowano. Piasek Suburbium Coriariorum, Garbarze leży na północ od Nowego Światu, między tem przedmieściem a częścią Kleparza zwaną Biskupiem. Przez Piasek prowadzi na zachód ulica Krupnicza, od niedawna najlepiej zabudowana od niej na południe przecznica zwana ulicą Małą, dawniej Loretańską, od kościoła oo. kapucynów i kaplicy zwanej Loretem, którą tu zbudował Wojciech Dębiński chorąży Zatorski w końcu XVII w. Od początku ulicy Krupniczej ku północnemu zachodowi mamy prostą ulicę Karmelicką, a dalej ku północy Łobzowską; połączenie tych ulic tworzą przecznice Garbarska i Batorego. Z ulicy Karmelickiej wychodzi jeszcze ku zachodowi ulica Rajska, łącząca się z ulicą Dolnych Młynów, stanowiącą drogę od ulicy Krupniczej do Czarnej Wsi. Wzdłuż gościńca otaczającego K. po za plantacyami powstają piękne kamienice i pałace, a tworząca się ulica ma nazwę Podwale. Oprócz wspomnianego kościoła oo. kapucynów jest jeszcze na Piasku kościół św. Szczepana z klasztorem karmelitów, którego budowę rozpoczął Władysław Herman w r. 1087, prowadził dalej Piotr ze Skrzynna, a wreszcie Władysław Jagiełło i Jadwiga w r. 1390 dokończyli i przy nim 1397 r. zakonników osadzili. Ulegając kilkakrotnemu zniszczeniu, stracił ten kościół charakter romański w skutek przeróbek. W kościele znajduje się wspaniała kaplica, wystawiona przez Piotra Gembickiego 1660 r. z cudownym obrazem N. P. Maryi na murze. To przedmieście, zamieszkałe w XV w. przez Niemców, było ludne, ale stanęło po stronie arcyks. Maksymiliana w 1587 r. , za co je spalił Zamojski. W XVII w. były tylko ogrody, dostarczające owoców i jarzyn. Kończąc topograficzny opis miasta, musimy dodać, że śródmieście i lepiej zabudowane ulice przedmieść są pięknie brukowane porfirowemi kostkami i mają szerokie, częścią asfaltowe chodniki. Miasto jest oświetlone gazem, odleglejsze zaś części przedmieść naftowemi lampami. Teraźniejszy Kraków jest fortecą i wraz z przedmieściami zajmuje duży obszar 0. 2 mili kwadratowej; wygląda przeto na wielkie miasto, a jakkolwiek jest tylko miastem powiatowem, to w skutek pomyślnego handlowego położenia w pobliżu granic państwa i prowincyi ma znaczny rozwój handlu i przemysłu. Liczne zakłady naukowe, księgarnie, drukarnie, biblioteki, dalej urzędy, zakłady finansowe, fabryki, wreszcie instytucye humanitarne i towarzystwa skupiają w nim wiele inteligencyi i przyczyniają się do wielkiego ruchu umysłowego; gdy znowu wiele zabytków starożytności w 40 kościołach, liczne duchowieństwo świeckie i zakonne, a nadewszystko piękna okolica, zdrowe powietrze, przyjemne stosunki życia społecznego, spokój i stosunkowa taniość, ściąga tu osoby, które chcą odpocząć po trudach i życiu w stolicach, nie rezygnując z życia w większym świecie. Oprócz c. k. starostwa, na którego czele stoi delegat namiestnictwa i urzędów ze starostwem połączonych, znajduje się w Krakowie magistrat samoistny, spełniający w obrębie miasta te czynności, które stoją po za obrębem starostwa; Dyrekcya skarbu, Główny urząd cłowy, Cechowniczy i wymiany złota i srebra, Starostwo górnicze, Komisya podatkowa miejscowa i Dyrekcya policyi. Z urzędów podlegających ministerstwu sprawiedliwości mają swą siedzibę w Krakowie Nadprokuratorya państwa, Ekspozytura prokutoryi skarbu, Sąd krajowy kolegialny, Sąd krajowy wyższy, Sąd śledczy dla sądów powiatowych K. i Liszki, Sąd kryminalny, Izba notaryuszów, Izba adwokatów i Urząd hipoteczny z archiwum map. Z urzędów wojskowych jest Komenda i Intendentura, a z autonomicznych Rada powiatowa, Rada szkolna okręgowa i miejscowa i Rada miejska. Ostatnia składa się z 60 członków obieralnych na trzy lata. Notaryuszów 4, adwokatów 28. Na czele zakładów naukowych stoi Akademia umiejętności, utworzona najwyższem rozporządzeniem z d. 28 stycz. 1872 z Towarzystwa naukowego, które powstało przy uniwersytecie w r. 1818. Akademia składa się z 3 wy

Kraków