233 mr. ornej; folw. 4 dm. , 8 mk. , 540 mr. ;prob. 1 dm. , 4 mr. ; młyn, os. 1 dm. , 15 mr. K. poduchowne 10 dm. , 55 mk. , 68 mr. ziemi włośc. Par. K. dek. brzeziński, da niej stry kowski, 1116 dusz. Kościół i par. niewiado mej erekcyi; 1521 już istniały; obecny z 1752 r. Józef Kobyłecki budował p. w. św. Stefana. Według Tow. Kred. Ziems, dobra K. składają się z folwarków K. i Zagłoba, wsi K. ; rozl. mr. 924; folw. K. grunta orne i ogrody mr. 381, łąk mr. 66, pastwisk mr. 3, nieużytki i place mr. 27, razem mr. 477; bud. mur. 1, z drzewa 8, płodozmian 11 i 13połowy; folw. Zagłoba grunta orne i ogrody mr. 84, łąk mr. 24, pa stwisk mr. 316, nieużytki i place mr. 5, razem mr. 430; bud. z drzewa 3. Wś K. osad 23, z gruntem mr. 197. Br. Ch. Koźle, por. Kozieł Koźle, niem. Kosel, Cosel, m. pow. w okr. regencyjnym opolskim, leży pod 50 sz. g. i 35 dł. g. , w najgłębszem zaklęśnięciu równiny między górą ś. Anny a Kopą Biskupią, na wys. 538 npm. , na lew. brz. Odry, wprost ujścia Kłodnicy, ma na praw. brz. Odry dworzec drogi żel. z Nissy do stacyi KoźleKędzierzyn, o 6 kil. od ostatniej. W mieście na Odrze most szosowy. Graniczy na wschód z Kłodnicą, na płd. z Dębową i Ryńską Wsią, na zachód z Wiegschütz, na płn. z Rogami. Było K. warownym grodem już w XIII w. a od 1312 r. stolicą oso bnej linii książąt. Konrad IV Biały ks. oleśnicki wzniósł tu 1431 r. klasztor minorytów. Prawo magdeburskie otrzymało K. w drugiej połowie XIV w. R. 1742 Fryderyk W. kazał mury K. wzmocnić; 1761 i 62 próżno oblegali je Austryacy jak później 1807 Francuzi. W latach 1780 1802 rząd jeszcze silniej K. obwarował. Nazwa K. ma pochodzić od trzech braci Kozłów, którzy koło połowy XII w. mieli w starem tutejszem zamczysku rezydencyą. Przy końcu XVI i na początku XVII w. K. było miastem kwitnącem i większem niż dziś. Miało 4000 mk. , 600 obywateli z 410 domami. Przez wojnę 30letnią spustoszone do szczętu 1640 r. , po Duńczykach, Wallonsteinie, Rasach, zarazie i Szwedach, miało zaledwo 300 mk. Odradzało się powoli. R. 1745 zdobyte przez Węgrów i Chorwatów, znowu upadło, tak iż 1756 miało tylko 698 mk. ; w r. 1861 mk. 2851 cywilnych. Osad mających rolę jest 48 z 2722 mr. ziemi. Garnizon wojskowy, kompania artyleryi fortecznej. Z liczby 2851 mk. jest 2195 katol. , 475 ewang, i 181 izr. W 1864 r. 3006 mk. t. j. 2298 katol. , 512 ew. , 196 izr. Budynków 300, domów 235. Jarmarków pięć. Kościół paraf, wznieśli w XIII w, rycerze maltańscy, którzy go do 1810 r. posiadali. Par. K. dek. łonowskiego 1869 r. miała 8394 katol, 769 ewang. , 227 izr. z wojskiem. Były ko ściół minorytów po sekularyzacyi 1810 prze robiony na zbrojownię landwery. Kościół ew. wzniósł 1772 r. Fryderyk W. dla garnizonu. Synagoga. Trzy szkoły początkowe wyzna niowe, zakład gimnastyki szkolnej. Byłe dobra K. , bardzo rozległe, należały do 1530 do książąt; potem do hr. Oppersdorf, od 1639 do kamery cesarskiej, od 1735 do hr. Plettenbergów, od 1799 przez zamianę na Racibórz do skarbu pruskiego, od 1813 zwolna wyprzedawane. Dziś należy doń 7 wsi Wiegschütz, Kłodnicą, Rybarze, Ryńska Wieś, Pokrzywnica, Kamionka, Poborzowe i leśnictwo K. To ostatnie obejmuje 9814 mr. oddziały Kłodnica, Lenkau, Mechnice. Mała forteca K. ma ciasne dawne obmurowanie i kilka małych naprzód wysuniętych szańców na wyspie Odry i między zakrętami tej rzeki; twierdzę tu zniesiono, ale fortyfikacye po większej części jeszcze stoją. Historyą K. pisał po niemiecku Weltzel. Powiat kozielski. Koźle i Sławęcice należały już w XIII w. do księstwa opolskiego. Książę Władysław, żeby nie dopuścić szkody biskupiego miasta Ujazdu, odebrał, na żądanie biskupa wrocł. Tomasza, prawa miejskie już nadano wsi Sławęcicom 1260 r. i często w swym zamku domus nostra sławęcickim przebywał. Po jego śmierci 1283 r. K, z Toszkiem i Bytomiem dostały się tegoż księcia trzeciemu synowi Kazimierzowi, który 1287 r. darował swemu nauczycielowi Janowi, proboszczowi sławęcickiemu, tamtejszą karczmę i 1289 r. uznał zwierzchnictwo czeskiego króla Wacława. Po nim nastąpił 1312 jego syn Władysław a po tymże 1347 55 jego znów syn Bolesław. Gdy ten syna nie zostawił, kraj przezeń rządzony przeszedł w dom książąt na Oleśnicy Konrada I, Konrada II do 1403, Konrada III do 1410 i Konrada IV do 1439. Po śmierci ostatniego nastąpił król węgierski Maciej Korwin a 1474 r. książę cieszyński Kazimierz. Od r. 1521 obwód kozielski znów się połączył z księstwem opolskiem i odtąd tegoż los podzielał. Państwo sławęcickie z przyległościami po prawym brzegu Odry należało w XVI w. do obwodu wielkostrzeleckiego, ale niebawem utworzono zeń osóbny obwód sławęcieki. Po przejściu pod panowanie pruskie złączono ten ostatni z nowo utworzonym powiatem toszeckogliwickim i stan taki trwał aż do r. 1817. W tym roku powstał powiat kozielski z części raciborskiego, wielkostrzeleckiego i toszeckiego. Tak utworzony powiat leży w okolicy środkowej i płd. zachodniej okręgu regencyjnego opolskiego; między 50 8. 50 a 50 28. 75 sz. g. i 35 34 a 36 6 dł. g. Graniczy na wsch. z pow. gliwickim, na zach. z głupczyckim i prądnickim, na płn. z opolskim i wielkostrzeleckim; na płd. z raciborskim. Cały powiat kozielski leży w gruntach napływowych, bądź dyluwialnych, bądź alu

Koźle

Koźl

Kozieł

Cosel

II w

XIV w

Ras

I w

3 r