kolonii Słupia; powierzchni mr. 35, 951, w tem lasu mr. 25815. Dobra K. majorat, w r. 1835 wydzielone jeneraiinżenierowi Dehn, z dóbr rządowych, podług wiadomości z r. 1866 składają się z folw. K. , Janów, Katarzynów. Kobyli Las, Swierze; a obejmują ogólnej rozległości dominialnej mr. 6786 w gruntach orn. i ogrodach mr. 1299, łąk mr. 482, pastwisk i zarośli mr. 549, lasu mr. 3728, nieuż, i place mr. 528; młyn amerykański, gorzelnia, browar, młyny wodne. Wchodzą w skład dóbr wsie wś Starawieś os. 43, z grun. mr. 661; wś Dąbrówka os. 33, z grun. mr. 478; wś Holendry 1 os. 45, z grun. mr. 818; wś Opatkowice os. 25, z grun. 459; wś Przywóz os. 6, z grun. mr. 87; wś Cudów mr. 30, z grun. mr. 170; wś Wymysłów os. 11, z grun. mr. 128; wś Kociołki os. 24, z grun. mr. 266; wś Stanisławowice os. 127, z grun. mr. 2035; wś Nowawieś os. 64, z grun. mr. 1431; wś Wójtostwo os 12, z gruntem mr. 159; wś Krasna Dąbrowa os. 16, z grun. mr. 485; wś Aleksandrówka os. 26, z grun. mr. 82; osada Kejzerówka z gruntem mr. 37. Starostwo niegrodowe K. w wdztwie sędomirskiem, pow. radomskim, podług lustracyi z r. 1632 obejmowało miasto i wieś K, Opatkowice, Mironice, Bielany, Swierze, Brzoza z folw. , Wola Brzoska, Jedlna, Kozłów, Jastrzębia, Gzowice z folw. , Piotrowice, Wargocin, Wróblany, Porozdzielano następnie te dobra na różne dzierżawy; znaczniejsze z nich były w posiadaniu r. 1771 Jana Danina Brzezińskiego, Adama Ponińskiego i Ignacego Husarzewskiego z żoną, którzy łącznie opłacali kwarty złp. 2616 gr. 24, a hyberny złp. 4066 gr. 27. Inne dobra należały do ekonomii królewskiej. Powiat kozienicki gub. radomskiej, utworzony w 1867 r. z części dawnego radomskiego powiatu, ma od płn. granice naturalne kozienicki od nowoaleksandryjskiego puławskiego; od płd. graniczy z pow. iłżeckim, od zach, z radomskim. Obszar powiatu wynosi 34. 2 mil kw. , przedstawia rozległą płaska, nizinę, pochylającą się ku Wiśle i przedstawiają cą niejako jedne wielką dolinę, przystępną zarówno wylewom Wisły, jak Pilicy, które nie mają tu żadnych naturalnych granic dla swych dolin, ani wydatnej linii rozdziału swych dorzeczy. Stąd też Wisła płynie tu szerokiem korytem, tworzy liczne kępy i łachy i w czasie wielkich wylewów zagraża znacznym obszarom, a zwłaszcza wielkiej nadbrzeznej nizinie, ciągnącej się od Góry Puławskiej aż do wsi Swierze Górne na płn. od Kozienic i obejmującej 29852 mr. 147 wiorst kw. ; dalszym ciągiem jej jest nizina magnuszewska, mająca 2169 mr. Groble i tamy bronią pierwszej na długości 52 wiorst, a drugiej na przestrzeni 9 wiorst od wylewów. Roboty ochronne rozpoczęte w 1816 do 1830 r. prowadzone były energicznie; zaniedbane następnie, wznowiono w 1842 r. i kosztem 100000 rubli wykonano 283211 sażeni robót ziemnych na samej tylko kozienickomagnuszewskiej nizinie. Pilica, posiadająca z lewego brzegu w pow. radomskim wyniosłe granice swej doliny, na prawym brzegu nie znajduje żadnej zapory dla swych wylewów i tworzy obszerne łąki. Zaledwie w środku południowej części powiatu spotykamy wzniesienie sięgające 420 do 500 stóp nad poziom. Prócz Wisły i Pilicy powiat kozienicki przerzyna i na dwie połowy dzieli Hadomka, wpadająca do Wisły. Niskie i równo położenie, brak spadków, sprowadzają wytwarzanie się licznych dość jeziór małych rozmiarów i błot. Są one najczęściej zasilane przez wody rzek w czasie wylewów i stąd prawie wszystkie mieszczą się w nizinach nadwiślańskich. W całym powiecie jest ich 26, z ogólnym obszarem 99 mr. Wielkość ich nie przechodzi 10 mr. Tegoż samego pochodzenia są liczne tak zwane łachy wiślane, to jest odnogi głównego koryta Wisły, zachodzące nieraz daleko w głąb wybrzeża i łączące się z głównem korytem po przebyciu dość znacznej przestrzeni. Największa z nich ciągnie się odewsi Nagórnik, na płd. od Sieciechowa tworzy niejako odrębną rzekę, która, oddaliwszy się pod Kozienicami około 8 w. od głównego koryta przebiega 24 w. i dopiero pod wsią Swierze Górne łączy się z Wisłą. W biegu swym przyjmuje dwa dopływy Zagożdżankę i Topór. Rzecz naturalna, iż w takich warunkach wytworzyć się musiały dość liczne błota, które zajmują około 700 mr. Trzy największe obszary błotne, po 200 mr. obejmujące, znajdują się w gm. Brzeźnica, na łąkach Mozolic, Staszowa i Samwodzia, w gm. Sieciechów i gm. Jedlni. Cały obszar powiatu, z wyjątkiem brzegów Wisły i Pilicy, zaludnionych jeszcze w przeddziejowej epoce, był pokryty w czasach historycznych rozległemi lasami, stanowiącemi tak zwaną puszczę kozienicką. Nazwy wsi i osad świadczą, iż większa część uprawianych dziś obszarów powstała bardzo niedawno po wycięciu lasów. Wody leśne puszczy odprowadzała rz. Radomka. Uboga gleba nie zachęcała osadników. Obecnie na 1602 wiorst kw. całego obszaru jest 606. 9 w. kw. pod polami, 169 w. łąk, 142. 2 pod zabudowaniami i ogrodami, 172 pastwisk i zarośli, 412. 1 lasy zajmują, a 100. 1 pod wodami, błotami i drogami. Pod względem geologicznym cały obszar powiatu spoczywa na kredowej formacyi, która ciągnie się i z drugiej strony Wisły w lubelskiem. Z margli, stanowiących część tej formacyi, wytworzyła się gleba urodzajna. Rolnictwo, jak zwy

Kozienice

6 gr

4 w