dobrego przywilej Augusta III, przez który między innemi najmocniej zapewnione zostały korzyści handlowe w Kownie samem tylko miejscowym kupcom, z wyłączeniem obcych, stosownie do dawnych nadań; kollacya oraz probostwa kościoła św. Krzyża magistrat oddana. Słowem miasto nie mogło już dźwigać się, ani nawet tak prędko naprawić i zamieszkać pogorzałych domów. Wojska sąsiedzkie, przechodząc r. 1750 przez Polskę do Prus, podczas wojny siedmioletniej, do kilkudziesięciu takich kamienic rozebrały na wymurowanie pieców do pieczenia chleba. W takim więc smutnym upadku i zniszczeniu utrzymało się K. przez resztę panowania Augusta III, za którego tylko w r. 1753 dekret oczywisty w sądach zadwornych zapadły, wstrzymał skupianie się żydów do miasta, broniąc im nadal przystępu. Sama ustawa sejmowa r. 1764, zabezpieczająca starodawne swobody miast litewskich, zaświadcza o zupełnem spustoszeniu Kowna. Dopiero we środku rządów Stanisława Augusta, po odnowieniu mocy praw miejskich tutejszych raz w r. 1766, drugi raz w r. 1768, zaczęli nieco przychodzić do lepszego stanu mieszczanie kowieńscy, podczas siedmnastoletniego pokoju, do czego się najwięcej przyczyniły światło ustawy czteroletniego sejmu. Odbudował się w porządne kamienice rynek, i ratusz ozdobnie wyporządzony zosrał, król zaś 40000 złp. przeznaczył r. 1771 na poprawę fary. Po upadku jezuitów komisya edukacyjna wprowadziła tu szkołę podwydziałową, która już wr. 1787 istniała. Przed schyłkiem r. 1794 znajdowało się w K. dziesięciu kupców zbożem, lnem, pieńką, łojem, potażem, skórami itd. , którzy posyłali co rok po dwa razy 21 statków do Prus; drzewem handlowało piętnastu, a każdy z pierwszych i drugich kapitałem około 20000 czerwonych złotych obracał. Właścicieli domów chrześcian było w ogóle 357, prócz przedmieścia Wiliampola, i żydów, którzy już wtenczas w dosyć znacznej liczbie obsiedli poboczne ulice. Było także wówczas kupców, znaczniejsze sklepy bławatne, galanteryjne i sukienne utrzymujących w mieście, chrześcian 4, w Wiliampolu żydów 6; aptek 5, wszyst kich rzemieślników cechowych prócz żydów 150. Taki był stan K. w r. 1794, kiedy odpadnienie do Prus traktu zaniomeńskiego wstrzymało widoczny powrót do dawnej zamożności i polepszenia handlu, z tej zwłaszcza przyczyny, że obszerny kraj na tamtej stronie Niemna położony i mało mający miasteczek targowych, a zatem na rynek kowieński wysyłający swoje produkta, zaprzestał ich dostarczać. Czytaj Wspomnienie o Kownie przez Bonawenturę z Kochanowa; , Niemen Syrokomli; Kłosy t, 17; str. 151; art. Karniasze w Słowniku geograf, R. 1860 wyszedł w K. Rocznik teatru kowieńskiego, przez F. W, Włodarskiego. Powiat kowieńskie dawny, graniczył na północ z powiatem upitskim, na wschód miał powiaty Wiłkomirski i trocki, od południa grodzieński i trocki, na zachód dotykał granicy pruskiej, graniczył z częścią zaniemeńską powiatu rosieńskiego, i dalej po prawej stronie Niemna z tymże powiatem, korytem rzeki Niewiaży oddzielającej Litwę wyższą od niższej, czyli Żmudzi, aż do granicy powiatu upitskiego pod Surwiliszkami. Pod względem ważności historycznej, nie ustępował w niczem powiatowi trockiemu. Dzieje tej krainy są dziejami prawie całej Litwy, jest ona polem nieustannych zapasów książąt i ludu litewskiego z nieubłaganemi wrogami ich krzyżakami. Nie tylko w każdem mieście, ale w każdej osadzie niemal zostały dotąd ślady lub wspomnienia krwawych walk ze zbrojnomi mnichami zakonu krzyżackiego, lub wędrownem rycerstwem z całej Europy, szukającem sławy i łupów na ziemi litewskiej. Co zaś do znaczenia tego powiatu, pod względem płodów przyrodzenia i położenia handlowego, pierwsze on miejsce zajmował w całem województwie trockiem. Trzy takie rzeki spławne, jak Niemen, Wilia i Niowiaża, łącząc się z sobą na ziemi kowieńskiej, otwierają wszystk e jej zasoby dla przemysłu i handlu zagranicznego. Ród mieszkańców jest czysto litewski na całej przestrzeni, z wyjątkiem dwóch tylko miast, Kowna i Kiejdan, gdzie handlowe lub religijne powody sprowadziły innego plemienia osadników. Por. Litewskie wdztwa. Marszałkami powiatu kowieńskiego byli 1596 Piotr Wizgierd; 1621 Aleksander Massalski; 1631 Jędrzej Skorulski, towarzysz ks. Radziwiłła w pielgrzymce do Jerozolimy; 1648 Łukasz Szemiot; 1650 Karol Rostowski; 1652 Kryszpin Hieronim Kirszensztajn; 1674 Jan Klełczewski; 1700 Zabiełło; 1724 Bogusław Ogiński; 1740 Mik. Zabiełło; 1750 58 Antoni Zabiełło; 1767 70 Szymon Zabiełło; 1784 93 Ign. Zabiełło; 1799 Ign. Siwicki; 1801 7 Ign. Zawiwa; 1808 Franciszek Kozakowski; 1815 Józef Zabiełło; 1828 31 Ign. Zabiełło, którego, po powołaniu do Wilna, zastępował Stan. Gieysztor. Po 1831 r. Wilamowicz. Mikucki, Stasiewicz, Ben. hr. Tyszkiewicz, Nikodem Kupśó, Józef Dowgird, Lud. Żyliński, Ap. Statkowaki zastępca. Wymienieni też w niektórych źródłach w XVII w. Rafał Skorulski a po rozbiorze kraju Brunnow, Janczewski, Mejsztowicz, Zawiszowie Ignacy i Ludwik. Starostwo grodowe kowieńskie, w wdztwie trockiem, podług spisów podskarbińskich z r. 1569 było ekonomią królewską. Później oddzielone starostwo składało się z miasta K. z zamkiem Gotteswerder i z przadmieściami Aleksotą, Wiliampolem, oraz wsią Kiewliszki z przyle

Kowno