str. 262. Gesch. des Culmerlandes 113, 146, 169; Voigt, NamenCodex; Utracone kościoły w dyec. chełmińskiej str. 70. Podług lustracyi z r. 1664 zaliczały się do sstwa kowalewskie go miasto K. i wsie K. , Bielsk, Sieraków, Pływaczowo i Cholewioe. W r. 1771 posiadał jo Franciszek Stanisław Czapski, wojewoda, opła cając z niego kwarty złp. 1, 262 gr. 22. 2. K. , szlach. dobra, pow. wejherowski, przy granicy kartuskiego powiatu, w okolicy lesistej, należało dawniej do obszernej majętności Tokary, obejmuje dobra i 6 posiadł. gburskich, włók 37, katol. 59, ew. 15. Par. i poczta Kielno, szkoła Kłosówki. Odległość od Wejherowa 3 1 2 mili. 3. K. al. Dworaki, niem. Kowallewen, w dok. Kowalefsken, wś, pow. jańśborski por. Jańsbork na pruskich Mazurach, od początku założenia ma ludność polską. R. 1428 Jost von Strupperg, komtur baldzki, nadaje Paśko wi Przyborowskiemu na prawie chełmińskiem 30 wł. boru nad źródłem rzeki Wicenty, wol nych. od dziesięciu i tłoki, z obowiązkiem 2 służb w lekkiej broni. Później dodano jeszcze Przyborowskiemu 15 wł. , z obowiązkiem trze ciej służby zbrojnej. Ob. Kętrz. , Ludność polska, str. 421. Kś. F. Kowalewo, st. dr. żel. donieckiej w Ziemi Wojska Dońskiego. Kowalewska wieś, ob. Garnowo. Kowalewskie, niem. Kowallewshen, wś, pow. margrabowski lecki na pruskich Mazurach, oddawna przez osadników polskich zajmowana. R. 1566 Wawrzyniec von Halle, starosta olockowski, poświadcza, że Piotr Wilczyca otrzymał około r. 1560 od starosty Krzysztofa von Glaubitz 6 włók na prawie chełmińskiem, ale że się tam 4 wł. i 8 mr. nadwyżki wykazało, kupił takowe Piotr, płacąc za włókę 30 grz. ;. wieś K. leżała między Pietraszami a Szczybałami. Ob. Kętrz. , Ludność polska, str, 516. Kowalewszczyzna 1. wś, pow. brzeziński, gm. Jeżów, ob. Długie i Kowalszczyzna, 2. K. , por. Czarnów, pow. radzymiński. 3. K. , wś, pow. lipnowski, gm. Ossówka. Ob. Walerttmo, 4. K. , wś i folw. , pow. mazowiecki daw. suraski, gm. Kowalewszczyzna, parafia Waniewo. W 1827 r. było tu 30 dm, , 198 mk. Dobra K. z wsiami Waniewo, Jeńki, Chomice, Mojsiki i K. należy do ks. Radziwiłłów, z których jeden pobudował w Waniewie drewniany kosoiół. W końcu XVII w. przeszły na własnośc Orsettich, a od tychże około r. 1830 w posiadanie Rostworowskich. Dziś dwa folwarki rozparcelowane zostały, a dwa sprzedane w całości. Przed założeniem dworu w K. dobra te nazywały się w w. XV i XVI Waniewo. A był to dwór zbudowany w w. XVII i rozebrany w r. 1881, wielce ciekawy zabytek staropolskiego drewnianego budownictwa. Pokoje miał na 10 łokci wysokie, z olbrzymiemi kominami; na czterech rogach domu znajdowały się cztery skrzydła. Z ganku wchodziło się wprost do olbrzymiej sieni środkowej, która zarazem za kaplicę, salę sejmikową i jadalnię w czasie zjazdów służyła. W sali tej wisiał wielki krucyfiks, portrety królów i bohaterów. W rozległym i malowniczym ogrodzie za dworem były sady owocowe, aleje strzyżone lipowe, park dziki i sześć stawów, z których środkowy największy w kształcie krzyża Stawy te wykopano dla gospodarstwa rybnego, które tu niegdyś było prowadzone. W roku 1748 urodził się w K. Jan Klemens Gołaszewski, biskup wigierski, senator i prawy obywatel kraju. Ojciec jego był oficyalistą u Orsettich. W r. 1775 w całej majętności znajdowało się dymów 111. Powiększyli ją Orsettowie przez dokupno Jeńk i części Waniewa od Szczawińskich. Po uwłaszczeniu włościan zostało przy dworze ziemi włók 127, ale od r. 1863 i 1864 K. zaczęła się szybko chylić do upadku, i w niedługim czasie drobni nowonabywcy nie pozostawią śladu ze wspaniałej rezydencyi i jednego z piękniejszych w kraju ogrodów. Znana znakomita autorka ś. p. Narcyza Zmichowska Gabryela, będąc ciotką żony b. właściciela Romana Rostworowskiego przebywała kilkakrotnie w K. Orsettowie posiadali tu niegdyś piękną bibliotekę, z rzadkich dzieł polskich i pysznych wydań włoskich złożoną. Według Towarz. Kred. Ziemskiego dobra K. składały się z folwarków K. , Borzyska, Jeńki, nomenklatury Nadlesie; wsi K. , Chumice, Mojsiki, Jenki i Waniewo. Rzeka Narew stanowiła granicę wschodnią. Rozległość wynosiła mr. 2965 folw. K. grunta orno i ogrody mr. 563, łąk mr. 348, pastwisk mr. 12, lasu mr. 604, nieużytki i place mr. 36, razem mr, 1568; bud. mur. 11, z drzewa 14; płodozmian 11polowy. Folw. Borzyska grunta orne i ogrody mr. 290, łąk mr. 13, pastwisk mr. 144, lasu mr. 501, nieużytki i place mr. 18, razem mr. 966; bud. mur. 2, z drzewa 5. Folw. Jenki grunta orne i ogrody mr. 154, łąk mr. 159, pastwisk mr. 11, lasu mr. 96, nieużytki i place mr. 10, razem mr. 430; bud. mur. 3, z drzewa 13; płodozmian 7polowy; wiatrak, cegielnia, pokłady torfu. Wś K. osad 27, z gruntem mr. 498; wś Chumice os. 11, z grun. mr. 247; wś Mojsiki os. 9, z grun. mr. 267; wś Jenki os. 46, z grun. 770; wś Waniewo os. 23, z grun. mr. 756. Gm. K. z urzędem we wsi PłonkaStrumianka, ludności 4725, wtem męż. 2313, kob. 2412, dm. 610, rozległości 16892 mr. , sąd gm. okr. I i st. p. m. Tykocin lub też Łapy st. dr. żel. petersb. , szkół w gminie 2. W skład gm. wchodzą 10 wsi szlacheckich JabłonowoKąty, JabłonowoWypychy, KobylinPogorzałki, KropiwnicaGajki, K. Kiernozki, K. Raoibory, Łupianka Kowalewo Kowalewo Kowalewska Kowalewskie Kowalewszczyzna