braku dostatecznych dokumentów, jednak bezskutecznie. Ob. odpisy Dregera w Peplinie i Utracone kościoły w dyec. chełmińskiej. Kotzargen, Kotziargen niem. , ob. Koczarki. Kotzem niem. , al. Wieser Kotzem, folwark dóbr GraeflichWiese, pow. prądnicki, 598 mr. rozległy. Kotzemeuschel, ob. Kotscchemevschel Kotzen al, Kotzenau niem. , ob. Kaczanów, Kotzenberg niem. , folw. do Walbruch, pow. wałecki, nad strugą Dobrzycą, przy granicy pomorskiej, w okolicy lesistej. Far. Sy pniewo, poczta Wielboki. Kś. F. Kottzerke niem. , wś, pow. trzebnicki, ma kościół paraf. katol. Kotzine niem. , ob. Kocina. Kotzolken niem. , ob. Kociołek Kotzlauken niem. , wś i os. , pow. fyszhuski, st, poczt. Thierenberg. Kotzman, ob. Kocman. Kolzobeudz niem. , ob. Kocohędz, Kotzum niem. , ob. Kocuń, Kotzuren niem. , ob. Koczury, Kotzurkau niem. , ob. Koczorków. Ketzurowitz niem. , ob. Kocurowice, Koupry, zaśc. szlach. , pow. oszmiański, 1 okr. adm. , o 25 w. od Oszmiany, 1 dom, 8 mk. katol. 1866. Koustin, lesiste wzgórze we wsch. stronie Budek, pow. Kamionka Strumiłło w a. Kowahlen niem. , ob. Kowale, Kowal właściwie Kowale, os. , przedtem mko, pow. włocławski, gml i par. Kowal. Leży w pobliżu linii dr, żel. warsz. bydg. , o 5 1 3 w. od stacyi t. n. na gruncie wsi Czerniewice, 15 w, od Włocławka, 166 w. od Warszawy. K. leży nad rzeczką Wiślanówką, śród rozległej niziny, pokrytej błotami i jeziorami, stanowiącymi szczątki olbrzymiego jeziora, jakie zajmowało obszar przeszło 30 wiorst w kierunku od wsch. pld, ku zach, płn. , i 6 do 9 w. szerokości, pokrywając znaczną część terytoryum dzisiejszego powiatu gostyńskiego i włocławskiego por. Gostynin, II, 750. Na jednej z licznych wysp jeziora, które w miarę opadania poziomu wód zamieniało się w sieć drobniejszych jeziór, otoczonych błotami, istniał już w przeddziejowej epoce zapewne gród waroyny, koło którego utworzyła się, jak zwykle, osada rzemieślników kowale, potrzebnych dla załogi zamku i ludności okolicznej, przybywającej tu dla odbywania powinności zamkowych, spraw sądowych. W czasach gdy wysoki poziom wód tego jeziora łączył je z pobliską Wisłą nazwa rseczki Wiślanówki jest tego pewną wskazówką, a tym sposobem i z Gopłem, mógł tędy przechodzić ważny trakt handlowy wodny. Ztąd też Jadwiga, żona Władysława Łokietka, udając się z Kruszwicy do Krakowa, zatrzymała się dla wypoczynku w tutejszym zamku i wydała wtedy na świat 16 kwietnia 1316 r. syna, późniejszego króla Kazimierza W. Ten król podobno nadał przywilej na założenie miasta w miejscu, gdzie na świat przyszedł. Zamek tutejszy niszczyli dwukrotnie krzyżacy w 1327 i 1331 r. , a w 1383 r. zajął go Abraham Socha, wojew. płocki, na rzecz ks. Ziemowita płockiego. W 1421 r. Władysław Jagiełło przyjmował posła od baronów i panów z zaproszeniem do objęcia rządów państwa. Na wojnę z krzyżakami dostawił Kowal w 1459 r. ośmiu pieszych żołnierzy. Zygmunt 1 w r. 1519 obdarzył K. prawem chełmińskiem, nadał mu jarmarki i potwierdził własność lasu, zdawna do miasta należącego. O wzmagającej się ludności i zamożności miasta świadczy przybywanie kościołów. Najstarszy parafialny założyć miał Kazimierz W. , choć zapewne wzniósł on tylko murowany na miejsce pierwotnego drewnianego, jaki musiał istnieć przy grodzie królewskim. Kościół ten odbudował na nowo w 1590 r. Piotr Tylicki bisk. krakowski, będący rodem z K. W r. 1476 Mikołaj Jarandz z Brudzewa wzniósł drugi kościół, który spalił się 1832 r. Trzeci św. Mikołaja, wystawiony w 1529 r. , został rozebrany w 1804 r. ; czwarty wreszcie św. Fabiana i Sebastyana rozebrany w 1824 r. W r. 1614 utworzyło się tu bractwo literackie, które otrzymało dla swych członków monopol warzenia piwa i pędzenia gorzałki. W czasie pierwszej wojny szwedzkiej zamek królewski został spalony; po odbudowaniu stał się mieszkaniem starostów, choć nosił nazwę królewskiego. Ruiny jego zostały rozebrane 1797 r. Gród tutejszy miał także swego, kasztelana mniejszego, zasiadającego w senacie. Ostatnim był Antoni Biesiekierski. Za Księstwa Warszawskiego K. został stolicą powiatu. Pobyt wojsk austryackich w 1812 r. dał się we znaki mieszkańcom. Po nowym podziale kraju po 1831 r. przestał być stolicą powiatu a został tylko ogniskiem okręgu sądowego. W r. 1827 było tu 217 dm. , 2338 mk. ; w r. 1860 252 dm. 16 murowan. , 3000 mk. 1309 żydów. Obecnie posiada kościół par. murowany, kościołek na cmentarzu, kaplicę św. Rocha na pamiątkę jubileuszu w 1877 r. wzniesioną, sąd gminny okr. , szkołę początkową, stacyą pocztową, aptekę, okołą200 dm. po pożarze niedawnym i do 4000 mk. Z zakładów przemysłowych są trzy olejarnie, dwie garbarnie, dwie białoskórnie i pięć wiatraków. O K. pisał H. Gawarecki w Pamiętniku religijnomoralnym, T. XXV. Por. też Kod. dypl. pol. II, 5, 40 i w. i. Par. K. dek. włocławski ma 4195 dusz. Gmina K. należy do s. gm. okr. II w Kowalu, tamże i stacya pocztowa, ma5746 mk. 2724 m. , 3022k, 7926 mo rg obszaru, w tem 5157 mr. ziemi włośc. W skład gminy wchodzi osada Kowal, Kowal

Kotzargen

Kotzargen

Kotzem

Kotzemeuschel

Kotzen

Kotzenberg

Kottzer

Kotzine

Kotzolken

Kotzlauken

Kotzman

Kotzum

Kotzuren

Kotzurkau

Koupry

Koustin

Kowahlen

Kowal