Po obu brzegach Białki od Krempachu aż w Tatry w r. 1320 były lasy Fejer, t. 8, cz. 2, str. 289. Jeżeli zatem na Podhala nowotarskiem dopiero w pierwszej połowie XIII w. zaczęto zakładać osady, czegoby tam byli podówczas szukali Tatarzy w lasach bezdrożnych, poprzerzynanych rwącemi rzekami i potokami czego w dolinie Kościeliskiej albo zgoła w Białem pod Giewontem Jeżeli w Białem pod Giewontem była potyczka, jakimże sposobem miano Kościelisk dostało się nie dolinie Białego potoku, ale całkiem innej, z kolei czwartej dolinie, prawie o milę na zachód odległej W Białem pod Giewontem Goszczyński nie był, więc kości ludzkich, rozrzuconych po tej dolinie do niezliczenia, sam nie widział. Powiedziano mu bajkę, a on jej uwierzył. Alboż jo widział w dolinie K. Wątpić należy, ażeby tam były mogły przeleżeć od czasów jakiejś potyczki. Dopóki przeto więcej przekonywających nie dostarczy kto dowodów na wywód nazwy doliny K. od kości pobitych w niej wrogów, Szwedów czy nawet Tatarów, za bajkę uważać go należy. W kopalniach na Ornaku i w Pysznej pracowano z pewnością już za Zygmunta I, ale nie za Bolesława Wstydliwego. W części doliny K. , zwanej dzisiaj Staremi Kościeliskami, górnicy mieli kościołek, który z czasom upadł, zostawiając nazwę miejscu, w którem się znajdowało. W kościołku tym lub koło niego chowano może zmarłych górników. Jeżeli zatem w Kościeliskach znaleziono jakie ludzkie kości, dawnych górników kości to być mogły. Po zaniechaniu robót w pomienionych kopalniach górnicy opuścili swoję osadę w Starych K. , a na osadę późniejszą, powstałą u ujścia doliny w miejscu otwartszem między polanami, przeszła nazwa Kościelisk. Kościeliszczan Zakopianie dotąd mianują ludźmi z polan. Jaka była pierwotna nazwa osady górniczej w Starych K. , niewiadomo. Długość doliny wzdłuż potoku od szałasu pyszniańskiego aż po jej ujście wynosi 8 kil. Spadek tej doliny wskazują następująco liczby 1. koniec doliny ponad bagienkiem powyżej szałasu pyszniańskiego 1389 m. Janota; 2 szałas na Pysznej. 1292 m. Janota; 3 Ornak 1097 63 i 1056 47 m. Janota, 1129 m. Kolbenheyer; 4 Smytnia 1091 m. Janota, 1081 m. Kol benheyer, 10397 m. Fachs, 1067 8 m. Loschan; 5 Pisana 1040 m. Janota, 1039 m. Kuczyński, 1015 m. Kolbenheyer; 6 Ujście szczeliny Krakowa 1034 m. Janota; 7 Źródło Lodowe 971 m. Kolbenheyer, 979 m. Janota, 968 m. Zejszner, 986 m. Kuczyński, 948 9 m. Fuchs; 8 ujście doliny 939 m. Janota. Wycieczki do doliny K. odbywają turyści najczęściej wózkami, dojeżdżając albo do wsi K. , albo aż ku Bramie Kraszewskiego; zwiedzają najczęsciej źródło Lodowe i Pisaną, i stąd wracają; zadając sobie przez to wielką krzywdę, bo następna część doliny jest odmien na, a równie cudownie piękna i urocza. Wy cieczki do dol. K. powinny się przynajmniej kończyć na polanie Smytni. Z doliny tej zwie dzić można 1 Bystrą i Kamienistą, na co potzeba całego dnia, wyruszywszy najdalej o 5 go dz. z Zakopanego; 2 wąwóz Kraków, przez który wyjście na grupę Czewonyoh Wierchów; 3 dolinę Tomanowską, a z niej szczyty Tomanową, Nad Łopatą, Smreczyński szczyt, Hrubosz; z tego ostatniego dolinką pyszniańską wrócić można na Ornak 4 z Ornaku na halę Pyszną, stąd na Babie Nogi czyli Kamienistą, na Błyszcz i Bystrą, , przejście do doliny Kamie nistej, Raczkowej i Starorobociańakiej, a z niej do doliny Chochołowskiej, również jednej z naj piękniejszych okolic Tatr a mimo to z niewy tłumaczonej przyczyny ignorowanej; 5 z do liny Tomanowskiej przez przełęcz Tomanowską dogodae przejście do doliny Cichej. Wresz cie z tejże doliny na halę Smreczyńską i do stawu Smreczyńskiego. Czyt 1 Dr. E. Ja nota, Przewodnik w wycieczkach na Babią Gó. rę, do Tatr i Pienin, Kraków 1860 str. 27 29. 2 Marya Steczkowska, Obrazki z podróży do Tatrów i Pienin, Kraków, 1872 str. 109 122. 3 Walery Eljasz. Illustrowany Przewodnik do Tatr, Pienin i Szczawnic, Poznań 1870 str, 79 95. 4 Tenże Nowy ill. przewodnik do Tatr i Pienin, Kraków 1881 str. 84 95. 5 Kolbenheyer, Die Hohe Tatra. Teschen 1881 str. 86 90. 6 Dr. E. Jano ta. Dolina Kościeliska, w Walerego Eljasza Szkicach z podróży w Tatry. W Poznaniu 1870 str. 79 124. 8 B. Z. Stęczyński Ta try. Kraków 1860 str. 125 136. 9 Dr. 0. A. Scherner. TatraFührer. Breslau. 1875 str. 22 26. 10 F. Fuchs. Die CentralKarpa then. Pest 1863 str. 296307. 7 8. Go szczyński. Dziennik podróży do Tatrów. Pe tersburg 1853 str. 215 228. 11 Anczyc Wł. Źródła Czarnego Dunajca w dolinie ko ścieliskiej. Tygodn. illustr. Warszawa 1866 XIV str. 219. 12 S. Goszczyński. Opis do liny kościeliskiej. Powszechny Pam. nauk i umiej. Kraków, 1835. T. I, str. 264274. 13 Kościelisko w Tatrach. W Przyjac. Ludu. R. XV. Leszno 1848. T. II. 402404 i 410 412. 14 Wilhelm. Reise in die Karpathen des Sandecer Kreises. Das Thal Ko ścielisko, die 5 Seen, das Meerauge. Hormayrs Arohiv f. Gesch. , Staatenkunde, Liter. und Kunst, Wien. 1829. Nro 54. 15 Zejszner L. Ueber das Alter der Conglomerate im kościelisker Thale in der Tatra. Leonh, et Br. Jhrb. f. Mineral 1841 str. 70. 16 L. Zieleński. Ko ścieliska Lwowianin 1836, str. 126. 17 Kłosy, t. XIII, str. 58. Br, G. Kościeliski potok, potok tatrzański w obr.

Kościeliski potok