towy, stacya telegraficzna, zarząd gminy należącej do 1 ucząstko, kościoły katolicki reformowany, synagoga, gorzelnia, piwowarnia, dwie garbarnie, bardzo wiele drobnych sklepów handlowych, r. 1880 przez obywatela z Podgaja Jana Iwanowicza urządzony skład maszyn i narzędzi rolniczych, duży murowany magazyn kolonialnych towarów i gospody chrzeiciiańskiej. W miasteczku Kielmach obecnie jest domów 347 i 1, 800 mieszkańców, z tych chrześcian 200 dusz, reszta żydzi. Słynne są Kielmy, swemi jarmarkami na końie, które trwają od 3ch króli do Wielkiejnocy po jednym dniu w tygodniu. Gmina kieimeńska uwłaszczona. dzieli się na 5 gromad burbajcka, helenowska, ginejkowska, rynwidzka i żadowiska; na ogół dusz 2, 715, ziemi zaś uwłaszczo no 11, 870 dziesięcin. Dom mieszkalny w Kielmach murowany przed kilkuset laty zachował swoją wspaniałą starożytną cechę. Kielmy zo, stały nabyte w 1579 roku przez Pawła Gruźewskiego, który przybył z Mazowsza na Zmujdź, od książąt Sołomereckich. Z trzech synów jego Jan żonaty z Zofią Radzimińską, która fundowałała kościół reformowany w 1615 r. Murowany w gotyckim stylu z wysoką wieżą, ostatecznie kościół ten skończony przez Jerzego z Zofii. Radzimińskiej Grużewskiego. Kościół rzymskokatolicki drewniany, fundowany przez W. X. L. Witolda w r. 1416. Z historyi krajowej wiadomo jak z powodu tolerancyi naszych przodków chętnie rozpowszechniały się nowiny religijne, tak iż niemal cała ukształceńsza klasa na Żmujdzi garnęła się do reformy. Do rodzin wiernych po dziś dzień reformie należą Grużewscy, Mikszewiczowie, Kurnatowscy, Urbanowiczowie i wiele inych. Zwykle tylko po matkach płeć żeńska wyznaje wiarę katolicką. Miasteczko Kielmy przecina rzeka Krożenta. , dwór zaś okala rzeka Wielbiana. Wjazd do wspaniałych zabudowań dworskich prowadzi przez bramę imurowaną, nad którą znajduje się starożytny księgozbiór z wielu cennemi egzemplarzami, manuskryptami i rządkiemi drukami, odnoszącemi się do reformaoyi i historyi krajowej. Starodrzew w dużym parku ozdabia piękną miejscowość. Miasteczko Kielmy kilkakrotnie ulegałopożarom. W 1701 roku Karol XII przebywał w Kielmach, później spalone przez sasów, staraniem dziedzioów budowle znowu powstawały. Z taryfy księstwa żmujdzkiego 1717 roku przekonywamy się, że Jakób Grużewski stolnik ks. żmujdzkiego posiadał Kielmy z miasteczkiem, i majątkiem Podnbiś i Gawżany 264 dymy, dobra Kurszany 180 dymów, Montwidów i sioło Pi luny 60 dymów, Szylany, Dobikinie, Żelwy, Plinksze 150 dymów, słowem 654 dymów, za które wnosił opłaty i powinności koronne. W skutek działów familijnychi burz krajowych podzielone te dobra stanowią dziś własność wielu rodzin wcale zamożnych w kraju. Obecny dziedzic Jan po śmierci brata Jerzego bezdzietnego z Józefą Piłsuzdką, napowrót do Kielm przyłączył Podubiś w malowniczej miej scowości między rzekami Dubissą i wpadającą do niej Kroźentą. Paraf. kościół. kat. w K. p. w. Wnieb. N. M. P. , z r. 1745 przez ks. Ja sińskiego wzniesiony. Kaplica w Werpianact i Juchniszkach. Parafia kat. dekanatu szy dłowskiego dusz 6, 710. Par. ewang. reform. dusz 192. J. Godl. Kielnarowa, wś, pow. rzeszowski, sąd pow. , par. i st. poczt. Tyczyn, u zbiegu potChmielnik z rzeką Strugiem, ma 1, 117 mk, w gminie, a 92 na obszarze dworskim, oraz szkołę filialną. Por. Kielczawa. F. S. Kielnica, w dok. Kelnicz, struga pod Prabutami, r. 1374 wspominana, pow. suski. Kielno, pierwotnie zapewne Kolno, niem Kölln, wś włośc. parafialna, pow. wejherowski, nad jeziorem, przy bitym trakcie wejherowsko lezieńskim. Obejmuje rycer. dobra i wybudow. ; Brzozówko, Dębnica, Jügerhof, Lis, Nowa rola, Place, Cegielnię kielińską; obszaru włók 141, gburów. 17, kat. 419, ew. 81, dm. 41. Parafia, szkoła i poczta w miejscu. Odl. od Wejherowa 3 1 4mili. Przy wsi znajduje się młyn wodny kieliński. Dwa razy w roku odbywają się tu jarmarki kramne i na bydło K. z kościołem parafialnym istnieje bez zaprzeczenia od najdawniejszych czasów; w dokum. zachodzi pierwszy raz, jak się zdaje, dopiero w r. 1342. W skutek reformacyi luterskiej kościół po dwakroć opanowany był przez innowierców. Pierwszy raz odebrał go i poświęcił bisk. Śtan. Karnkowski r. 1570, potem drugi raz bisk. Rozrażewski r. 1596. Wieś K. była królewszczyzną z fol. , stanowiła wielki klucz kieliński, do którego należały wioski i dobra opróc K. , Szynwałd, Przodkowo, Czapły, Nynkowy, Bojany, Jeleń i Kosowo. Oddawna trzymali te dobra t. z. tenuci czyli dzierżawcy król. Roku 1570 trzyma je Ernst Wejher, roku 1590 Jan Wejher, starostowie puccy. Roku. 1654 rząd polski, za otrzymaną od Jana Werdy, podkom. pomorskiego, ster. nowskiego, pożyczkę 83, 900 fl. , oddał te dobra w zastaw synom Werdowym, wolne od wszelkich ciężarów aż do czasów wykupna. R. 1686 Linda, tenuta. R. 1702 Jakób Łebiński, sędzia ziemski mirachowski, tenuta. R. 1751 Łebiński, dzierżawca, kóśoiół swoim głównie nakładem pobudował. R. 1789 Jakób Łebiński, dzierżawca. Z pomiędzy proboszczów odznacza się szczególnie Zygmunt Niwicki, kan. włocławski, sekret. król. , na polu piśmiennictwa także znany; r. 1687 wydał w Gdańsku Regula vitae sacropolitica; r. 1692 w Ratyzbonie in IVo oum figuris, , hebdomas sancta seu

Kielno

Kielnarowa

Kielnica

Kielno