szlachetni Dryalscy. Ob. Kętrz. , Ludność pol ska str. 442. Kś. F. Komorowo, niem. Kommerowe, dwie wsie, pow. trzebnicki, par. Kotzerke, zwane Wielkie i Małe K. , z willą Sophienau, niegdyś dobra zakonnic w Trzebnicy. Komorowska Huta, ob. Huta. Komorowska Wólka, wś, pow. kolski, gm. Izbica, ma 6 dm. , 62 mk. , 501 mr. gruntu, 132 mr. lasu. Kopalnia torfu Ob. Komorowo, Grochowiska i Izbica. Komorowskie jezioro, między wsiami Komorowo i Chotel w pow. kolskim, o kilka wiorst na wschód od Izbicy; ma około 50 mr. obszaru, stanowi tylko szczątek większego znacznie jeziora, które pokrywało mokradła rozciągające się w południowej części dzisiejszego jeziora. Zachodni i wschodni brzeg wyniosły. Łączy się strugami i rowami z sąsiedniemi licznemi jeziorami okalająoemi Izbicę, tudzież z błotnistemi nizinami, stanowiącemi dna wyschłych jezior. Komorowszczyzna, folw. do msta Łęczycy. Komorowszczyzna al. Komarowszczyzna, Komaruszczyzna, po rusku Komariwszczyzna, część Budomierza i folw. tamże, pow. jaworowski. Komorsk, dwie miejscowości w pow. świeckim 1. K. Wielki, niem. Gr. Kommorsk, dok. Comorsoo, Comorsk, wś kościelna na żyznych nizinach lewego brzegu Wisły, nad strugą Mątawa, ma swoje posiadłości częścią w nizinach, częścią na wzgórzu nadwiślnem. Dawniej jezioro pod K. nazywało się Zawada. Rozróżniają wieś włościańską i zagrodniczą; a wś włośc. obszaru liczy mr. 3763, bud. 121 dm. 80, kat. 488, ew. 145. Parafia i szkoła w miejscu, poczta i st. kol. żel. Warlubie; b wś zagrodniczą, niem. Kätherdorf, Komorsk, po polsku Krzyżówki, należy do gminy wsi włośc; obszaru ziemi posiada mr. 1793, bud. 213, dm. 179, katt 866, ew. 318. Reszta jak pod a. K. istnieje od najdawniejszych czasów. Tuż przy wsi, ze wschodniej jej strony, na brzegowiskach piaszczystych wzgórz porzecza Wisły, w r. 1876 spostrzeżono znaczny obszar pokryty ułamkami popielnic i innych naczyń grobowych z kośćmi rozwianemi po piasku. Z zachowanych cech tych skorup można wnioskować, źe pochodasą one z grobów skrzynkowych. Ob. Gotfr. Ossowski, Mapa archeol. Prus Zachodnich, str. 39. Od początku była ta wś w posiadaniu pomorskich książąt. W pierwszej połowie XIII wieku, pewniej w drugiej połowie, ma ją książę Subisław. Po nim przypadła Świętopełkowi. R. 1246 Świętopełk ustępuje K. biskupowi kujawskiemu Michałowi, jako wynagrodzenie za szkody poczynione kościołowi w czasie napadu zbrojnego na Kujawy. .. damus Comorsco sicuti dux Sobeslaus quondam tennerat et ea parte, quam Saslan Saslau ad Głouno Lubień junxerat. Ugodę tę z biskupem przyprowadziła do skutku siostra rodzona Świętopełka, klóra była naonczas ksienią pp. norbertanek w Żukowie; szkodę wyrządzoną oszacowano na 100 m. Mieszkańców wsi K. uwolnił książę od wszelkich danin i ciężarów. R. 1295 biskup kujawski Wisław nowozałożył fandavimus i konsekrował kościół pod Wezwaniem św. Bartłomieja. Na uposażenie wyznaczył gospodarstwo aream z miejscem na budynki, 1 grzywnę z młyna na światło kościelne i dziesięciny biskupie z Lubienia, Rolewa, Milewa, Bzowa i Bękowa. Około r. 1412 w zatargach z biskupem. kujawskim krzyżacy K. splądrowali i zajęli, jednak napowrót oddali. R. 1684 kościół pierwotny prócz wieży zgorzał; nowy wzniesiony został tegoż roku 1684, najwięcej kosztem biskupa ówczesnego Madalińskiogo, który go także konsekrował. Oprócz tego przyczynili się także do budowy proboszcz ówczesny Grzemski, dziekan mowski, Jakób Dorpowski z Rolewa wraz z żoną Elżbietą z Garozyńskich, którzy cały niemal materyał budowlany dostawili; także Stanisław Konarski, kasztelan kowalewski z Grupy, Aleksander Czapski, chorąży malborski z Bękowa z żoną Jadwigą z Działyńskich; Jan Jasiński z Płochocina z żoną Maryanną Dąbrowską. Ob. Echo Sepulchralis inscr. w Peplinie. O dzisiejszym kościele i parafii komorskiej zapisujemy z szemat dyec. z r. 1867; kościół w K. tytułu św. Bartłomieja Ap. , patronatu kiedyś biskupa kujawskiego, o fundacyi ob. powyżej. Teraźniejsza świątynia jest wzniesiona nowo r. 1797 1798, konsekrowana 15 lipca 1798 r. Przy kościele jest szpital dla 6 ubogich, bractwa 2, różańcowe od roku 1817 i wstrzemięźliwości od roku 1864 Parafia liczy dusz 2780; wsie parafialne Komorsk Wielki, Komorsk Mały, Warlubie, Kurzejewo, Rolewo, Steinhof, Rozgarty, Biała Góra, Mlekarnia, Pastwisko. Szkoły katolikoie w W. Komorsku 2 kl. 205 kat. dzieci w Warlubiu 2kl. 198 kat. dzieci. R. 1765 i 1780 znajdowała się w Rolewie, parafii tutejszej, kaplica domowa dla rodziny Pawłowskich. Są jeszcze wiadomości o kluczu Komorskim, do którego przyłączone były pobliższe dobra biskupie. Kluczem tym zarządzał, sądy pomniejsze w imieniu biskupa sprawował t. z. włodarz vladarius czyli starosta komorski. Pod r. 1760 pisze między innemi księga lustracyi dóbr biskupich do klucza komorskiego należą wsie Komorsk mały i wielki, Pastwisko, Warlubie, Pieniążkowo, Jeżewo, Piaski i awuls Kurzejewo. Gburów osadzonych 154, młyn 1 w Jeżewie, karczem 5 w Pieniążkowie, Komorsku, Piaskach, Warlubiu i Jeżewie. W granicach Jeżewa las obszerny, Jezior 7 Zawada w Komorsku, pieniążkowskie, w Jeżewie Krukwie, Strzemiętowo, Jeżewko, Pleśno i Ostrów. Grunta dworskie w tym kluczu urodzajne. Folwark Komorowo Komorowo Komorowska Huta Komorowska Wólka Komorowskie Komorowszczyzna Komorsk