Olkusza. Błyszcz ołowiany zaś eksploatuje się razem z galmanem i to stosunkowo w nieznacznej ilości. W r. 1878 produkcya dochodziła tylko do 23, 500 pud. Rudy żelazne w tej formacyi znajdują się w postaci nieregularnych gniazd w pokładach żółtej, czerwonej i bruna tnej gliny; gniazda te w niektórych miejscach dochodzą do 8 sążni grubości, ale potem grubośó ich znacznie się obniża. Rudy żelazne bardzo często znajdują się razem z galmatfem. Rudy te, brunatne żeleziaki, zawierające od 25 do 33 proc, żelaza, eksploatują się około Będzina i wsi Czeladź, Sławków i Siewierz. Piętro górne formacyi triasowej, tak zwany kajper, w gub. kieleckiej występuje w olkuskim powiecie, a także w pow. będzińskim gub. piotrkowskiej. Tu formacya ta składa się z szarych iłów gliniastych, zielonawoszarych, mikę zawierających piaskowców, brunatnych ziemiastych dolomitów i jasnych wapieni. Formacya ta zawiera węgiel brunatny i rudy żelazne. Węgiel brunatny tutejszy, jak z koloru tak i z powierzchowności, jest bardzo podobny do prawdziwego węgla kamiennego, ale w skutek składu chemicznego musi być odniesiony do węgli brunatnych. W r. 1877 około wsi Krasna kieleckiego pow. został zbadany poklad tego węgla grubości około trzech stóp, Przydatno do eksploatacyi pokłady węgla brunatnego w formacyi kajpru znajdują się w następujących miejscowościach w olkuskim pow. około wsi Kromołów pokład grubości około 4ch stóp, we wsi Blanowice, na NO od wsi Kromołów, pokład na 6 stóp grubości. W będzińskim pow. we wsiach Rokitno i Kuźnica, pokład około sążnia grubości; we wsiach Poręba i Cyngowice 5 stóp; w Mijaczowie 4 stopy; w Siewierzu 3 i pół stopy i w Brudzowicach ma NO od Siewierza, 8 stóp grubości. Dawnemi czasy wszystkie te pokłady były eksploatowane w teraźniejszym czasie węgiel brunatny dobywany jest we wsi Porębie. W roku 1879 z kopalni Joanna dobyto 638, 144 pud. węgla. Węgiel ten nie koksuje się i używa się dla opalania kotłów parowych, np. w fabryce Moesa w Pilicy. Rudy żelazne, składające się przeważnie ze zesferosyderytów i żelaziaków brunatnych w formacyi kajpru, w gub, kieleckiej i piotrkowskiej a szczególniej W gub. radomskiej bardzo są rozprzestrzenione. Pusch jest tego zdania, że nie ma nigdzie drugiej miejscowości, tak bogatej w rudy żelazne jak królestwo polskie. Pokłady należące do formacyi jurajskiej ciągną się w połud. zachod. części królestwa polskiego, od Olkusza przez Pilicę, Częstochowę do Wielunia, i składają się ss dwóch oddziałów, brunatnego i białego. Brunatny oddział, składający się z żelazistych glin, występuje z zachodniej strony i pokrywa bezpośrednio formacyą kajpru. Biały oddział składa się z białych wapieni, występujących w postaci wspaniałych skał, tak czarujących naszych turystów w Pieskowej Skale, Ojcowie, Smoleniu, Olsztynie i Pilicy. W białych wapieniach znajdują się wspaniałe groty, jak np. w Ojcowie i Olsztynie. Wapienie jurajskie znajdują się także naokoło gór kieleckich, ale na niezbyt znacznej przestrzeni. Formacya kredowa, zajmująca w króles. polskiem wielkie przestrzenie, dzieli się na dwa oddziały dolny, składający się z piaskowców, i wierzohni składający się z marglów, wapieni i właściwej kredy. W gub. kieleckiej znajdują się przeważnie margle, tworzące urodzajne grunta w okolicach Miechowa i Jędrzejowa. Formaoye trzeciorzędowe zajmują tu znaczną przestrzeń i składają się głównie z wapieni i gipsu. Pusch zalicza gips do formacyi kredowej, ale bezzasadnie, jak się okazało z prac Zejsznera. W kieleckiej gub. formacye trzeciorzędowe znajdują się w następujących miejscowościach w okolicach Skały w pow. olkuskim; w okolicach Proszowic w pow. miechowskim; pod Działoszycami, Szkalbmierzem, Wiślicą i Czarkową w pow. pińczowskiem; w okolicach Buska i Stopnicy w pow, stopnickim. W Czarkowy wapienie tej formacyi zawierają siarkę. Grubość pokładów, zawierających siarkę zmienia się od 1 do 10 sążni, i samo rozmieszczenie siarki w pokładzie jest bardzo niestałem. Górne warstwy zwykle zawierają nie więcej nad 10 proc. siarki, dolne zaś od 25 do 70 proc. W r. 1879 na Czarkowskiej kopalni dobyto 200, 000 pud. wapieni zawierających siarkę i z nich wytopiono na hucie w Czarkowie 20, 000 pud. siarki. Zapas siarki zawierającej się w Czarkowskiej kopalni można oznaczyć na 3, 850, 000 pud. W skutek badań geognostycznych, wykonanych w r. 1880 w połudn. części gub. kieleckiej i radomskiej, odkryte zostały nowe pokłady siarki także w pińczowskim pow. W wielu miejscach w południowej części gub. kieleckiej wytryskują źródła słone, ale soli dotychczas nie znaleziono. Do formacyi czwartorzędowych należy formacya aluwialna, czyli tak zwane napływy nowsze. Do utworow tej formacyi należą tufy wapienne, które zostały znalezione we wsi Sniadec na północ od Bodzentyna w gub. kieleckiej. Około miast Chęciny i Kielce w różnych miejscach są znaczne pokłady marmuru, różnych kolorów i wzorów. W tych miejscowościach eksploatowano marmur już w XVI wieku; obecnie wznowiono eksploatacyą. W okolicach Olkusza łomy czarnego marmuru także eksploatowano jeszcze w XVII wieku. Ołtarz w kościele św. Stefana w Wiedniu zrobiony z tego marmuru. Ogólny obszar gubernii, wynoszący nie 1, 675, 900 mr. , jak podawały dotychczasowe wykazy, lecz 1, 801, 520 morg. , rozdziela się w następny spo

Kielce