Kołtowska Ruda, ob. Kołtów. Kołtuny, część Załoziec i folw. tamże, pow. brodzki. Kołtynia, zaśc. , pow. wileński, 2 okr. adm. , o 53 w. od Wilna, 1 dm. , 6 mk. katol. 1866. Kołtynianka, rz. , lewy dopływ Niemna. Kołtyniany 1. mko, pow. święciański, w 2 okr. polic. , gm. Łabonary, o 102 w. od Wilna, o 18 w. od Święcian, 104 mk. , własność pułkownikowej Maryi von Ekse. R. 1866 miało 22 dm. , 113 mk. izr. , 76 katol. , 7 prawosł. , 4 mahom. , 2 ewang. , kościół, synagogę, browar, młyn. R. 1608 K. należały do Stanisława Narbutta, potem do jego krewnych bocznej linii. Mikołaj Narbutt przedał je Ruszczycowi. Roku 1815 generał Kazimierz Ruszczyc zapisał K. córce swej Klotyldzie Józefowej Łopacińskiej. Syn jej Władysław sprzedał dobra te hr. Maurusowi, którego obecna dziedziczka jest córką. Paraf. kościół katol. N. M. P. , z drzewa wzniesiony 1633 przez Jana Narbutta. Na cmentarzu kaplica. Parafia katol. dekanatu święciańskiego dusz 2584. Do 1832 r. był przy kościele klasztor oo. franciszkanów, którzy tu w odleglejszych czasach mieli dwuklasową szkołę powiatową. Obecnie rzeczony klasztor, acz gruntownie z cegły murowany, o piętrze, w części jest tylko zajęty przez miejscową służbę kościelną; pleban mieszka opodal w niewielkim schludnym drewnianym budynku. W miasteczku jest rezydencya komisarza 2go okr. polic. pow. swięciańskiego; niedawno zaprowadzono tu kilka jarmarków na konie i bydło, na które zbierają się handlujący z bliższych i dalszych miejscowości. 2. K. , wś, pow. święciański, z jezior. Wieryntą, z którego tu wypływa rzeczka Wieryntą. 3. K. , niem. Kaltenen, lit. Kaltyniena, mczko w pow. rossieńskim, rządowe, o 48 w. od Rossień, z kościołem katolickim św. Jana Chrzciciela, wzniesionym jeszcze 1416 r. przez Witolda 1880 r. spłonął. Parafia katol. dekanatu botockiego dusz 5770. Filia w Warsiadach, gdzie kościół św. Rocha z r. 1570. . St. poczt. na trakcie KownoMożej ki, między Niemoksztami a Worniami, o 22 1 2 w. od Worń. Malownicze jest położenie K. rozległa płaszczyzna, otoczona wieńcem gór, na których tu i owdzie ukazują się chaty wieśniacze w ogrodach; szczególnie odznacza się chata starościńska, leżąca na górze zwanej Kaltena, inaczej Skarbulis, o której jest podanie, że była usypaną przez Szwedów i że w głębi tej góry były sklepy murowane; ma na środku wijącą się wężykowato rzeczkę Okmianę, a tuż za nią o pół wiorsty wznosi się góra, na której kościół oraz kilka chat włościańskich, składających całość miasteczka K. Za kościołem podobnie piękny widok jest to obszerna dolina, przerznięta małym ale bystrym strumykiem, upiększona na środku górką porosłą lipami oraz szpalerem drzew idącym z obydwóch stron aż do wzgórza, na którem stoi plebania, ocieniona bardzo dawnym ogrodem. Dzisiejszy kościół postawiony 1817 r. kosztem biskupa żmujdzkiego księcia Józefa Arnolfa Giedrojcia, jako w mieścinie wówczas do dóbr stołowych biskupich należącej. W walkach Żmujdzi z krzyżakami K. wcześnie dały się poznać, gdyż stały na jednej z tych dróg, któremi krzyżacy wpadali na Żmujdź. Jakoż 1370 r. , po bitwie pod Rudawą, marszałek zakonu Rydygier Elner, wpadłszy na Żmujdź dwiema kolumnami, zajął i zniszczył tameczne okolice, co też i w następnym roku krzyżacy powtórzyli; 1374 r. komtur Bagnety Gedike znowu spustoszył okolice K. p zabrał dużo jeńców i dobytku mieszkańcom, a gdy wracał z ogromną zdobyczą do Prus, żmujdzini przecięli mu drogę w miejscu ciasnem, pomiędzy błotami, i do walki znaglili, w której sam komandor z 12stu rycerzami i synem zginął, resztę zaś krzyżaków pobito lub do niewoli wzięto, a jednego z nich za jakoweś szczególne przewinienie, uwiązanego do drzewa, rozstrzelano. Siady tej bitwy pozostały na dwóch górach panujących nad rozległą płaszczyzną, mylnie dziś nazywanych szańcami szwedzkiemi, gdyż Szwedzi żadnej tu walki nie mieli. R. 1390 deputowani z włości kołtyniańskiej Skwajbut, Ejmont, Pilen, Dauksza, Ragel i Skucz podpisali przymierze między żmujdżinami i krzyżakami. K. za czasów rzpltej należały do pow. korszewskiego. Niedaleko stąd leży wieś zwana Karczpile, to jest warownia Karcz. Zapewne w XIII w. była to warownia żmujdzka. W nowszych czasach, a mianowicie 1812 r. , na płaszczyźnie, przez którą płynie rzeczka Okmiana, była potyczka wojsk rossyjskich z częścią korpusu Macdonalda. Plebania kołtyniańska do 1832 r. posiadała 20 włók i 25 mr. ziemi, oraz dusz męskich 39 i kapitału 906 a także propinacyą przy kościółku warrs. , siadzkim i młyn wodny. O parę mil od K. w miejscu zwanem Botusz jest ogromny dąb, na którym umieszczony krzyż sprowadza w ka żdy piątek okolicznych włościan na modlitwę. Dąb ten, według podań miejscowych, był w poganizmie miejscem ofiar. A. K. Ł. Kołubajowce, al. Kodłubajowce, wś, pow. kamieniecki, gm. Maków, par. Kamieniec, o 9 w. od Kamieńca, u podnóża gór miodoborskich. Ma 510 mk. , w tem 73 jednodw. , 85 dm. , ziemi dworskiej na części Petrusiewicza, dawniej Langów, 385 dzies. , na części Makowieckich 541 dzies. z Mukszą Kołubajowiecką. Wieś ta należała do sstwa kamienieckiego, bezwątpienia niegdyś auł tatarski, a może siedziba hana Kotłubaja, pobitego pod Sinemi Wodami. Są tu nawet ślady starego zamczyska, lochy i groty w lesie Makowieckich. R. 1616 władał nią Plichowski zwana wtedy Kołubajów, na Kołtowska Ruda Kołtowska Ruda Kołtuny Kołtynia Kołtynianka Kołtyniany 1 Kołubajowce