wsi Kołtowa z Rudą, Opak, Werchobuża i Huty. Suma ta wzrosła obecnie do 3000 kilkuset złr. Gmina Kołtów ma prócz tego własną kasę pożyczkową, przechodzącą 1000 złr. Do wsi Kołtowa przypiera od płd. znaczniejsza wyniosłość pobliskich wzgórz, zwana Altaną. Przez poprzednich dziedziców hr. Starzeńskich, wybudowana tu była altana, gdzie często grywała muzyka nadworna, i stąd nazwa obecna. Dzisiejsi właściciele wznieśli tii kaplicę Przemienienia Pańskiego. Bardzo malowniczy przedstawia się stąd widok. Dokoła wieniec wzgórz lesistych, a wieś częściowo w dolinie, a w części na małych wzgórzach, rozrzucona w 7 uliczkach 2 mnóstwem drzew, wygląda jakby jeden wielki ogród lub las, z pośród którego wychyla się wieżyczka pałacowa i krzyż kośdoła. Zdała widnieją mury folwarczne, gorzelnia i wsie sąsiednie. Z obu stron wsi widać długi szpaler starych brzóz; to gościniec wiodący do Sassowa i Załoziec. Brzozy te zasadził hr. Józef Baworowski, który w kampanii rossyjskiej walczył w armii napoleońskiej pod wodzą ks. Józefa Poniatowskiego. Zstępując z góry albo jadąc wsią od Sassowa, widzimy ogród piękny i obszerny. Przerzyna go potok rozszerzony w kanał, z wodospadem i stawem. Przez potok prowadzi 5 mostków. Wśród różnorodnych drzew dzikich i krzewów wznoszą się majestatyczne olbrzymy sokorów topoli czarnych, dochodzące objętością u stóp przeszło 4 1 2 metra. Ulice utrzymane najstaranniej, wysypywane żwirem. Krypa i mały prom służą do przejażdżki po stawie i przez kanał. Idąc dalej po kilkustopniowych wzniesieniach okrytych kwiatami, wchodzi się do obszernej oranźeryi i cieplarni, inspektów, ananasarni i ogrodu owocowego. Po za mostem wiszącym chmielnik i ogród warzywny z sadem i krzewami owocowemi. Dla uzupełnienia rozmaitości obszerna i piękna łąka. Idąc od oranżeryi w górę przychodzimy do pałacyku, w okół którego malownicze przedstawiają się widoki. W pałacu znajduje się piękna kapliczka, urządzona w pokoju, który zajmował zmarły syn właścicieli Wacław. Przemysł przedstawia głównie gorzelnia, prowadzona w sposób fabryczny, wyrabiająca przeszło 40000 garncy okowity. Jest także browar, dostarczający piwa w kilkumilowym okręgu dwa młyny o 7 kamieniach i jeden folusz; cegielnia, wyrabiająca cegły na własne potrzeby. Pod uprawę chmielu idzie 7 morgów. Pszczelnictwo postępowe, na zimę 1882 3 pozostawiono pni 400. Bardzo piękne konie powozowe i wierzchowe, których jest przeszło 20, są własnego chowu, a rasy angielskiej i orientalnej, Kpni roboczych rasy krajowej jest 45. Do uprawy roli ma folwark wołów 40, a opasowych 44. Byz rasą tyrolskoszwajcarską. Nierogacizna angielska. To produkuje własność większa. Kołtów wchodził niegdyś zapewne w skład rozległych dóbr magnackich, właścicieli Oleska, Złoczowa i Brodów. Począwszy od Jana z Sienny, któremu Władysław Warneńczyk nadał Olesko z całym powiatem w r. 1441, wiązał się i Kołtów z własnością Siemieńskich, właścicieli Złoczowa i Oleska, następnie Górków, Żółkiewskich być może i Koniecpolskich, bo Stanisław Koniecpolski, hetman W. K. , otrzymał w posagu po Katarzynie, córce Stanisława Żółkiewskiego, hetmana i kanclerza W. K. , włość Brody z zamkiem podhoreckim, dalej Daniłłowiczów i Sobieskich. Jakób Ludwik, królewicz polski, na Żółkwi, Pomorzanach, Złoczowie, Tarnopolu pan dziedziczny, nadał na Kołtowie służebność lasową OO. bazylianom w Monasterku Pleśniskim. Później musiał być Kołtów w posiadaniu Radziwiłłów. Michał Kazimierz Radziwiłł, wojewoda wileński, hetman litewski, pisał się dziedzicem Żółkwi i Złoczowa. Katarzyna Sobieska była za Radziwiłłem. W r. 1766 dnia 23 maja wydała w Białymkamieniu prezentę na probostwo Trościaniec wieś łączącą się z Kołtowem do klucza złoczowskiego należącą, Teresa z Rzewuskich księżna Radziwiłłowa, żona ks. Stanisława Karola, wojewody wileńskiego. Ludwik Finkel wspomina w Zajeździe mieszczańskim Czas, 1882 Nr. 280, że Stefan Szumańczowski z bratem swym Jakóbem z końcem XVII w. dzierżawili Kołtów z Rudą, a niebawem przybrali i Pobecz i kupili szmat ziemi na Podolu, we wsi Krowińce, dzisiejszej własności hr. Wiktora Baworowskiego. Od Radziwiłłów nabyła zapewne Kołtów rodzina hr. Starzeńskich. To pewnem jest, że w r. 1782 Kołtów był własnością Macieja Starzeńskiego, jak tego dowodzi napis, wyrżnięty na blasze kompasowej w ogrodzie M. Starzeński a pod spodem Damczychor J. Krupiński, 1782. Maciej Starzeński posiadał rozległe dobra, jak Sassów z Poboczem, Kołtów z przyległościami, klucz Olejowski i t. d. Od hr. Starzeńskich przeszedł Koltów w posiadanie hr. Baworowskich przez koligacyą. Hr. Józef Baworowski miał za żonę Felicyą hr. Starzeńską. Obecnymi dziedzicami są hr. Wacław Baworowski, syn Józefa, i Zofia z hr. Starzeńskich. Hr. Starzeński wydał album widoków K. Rycinę i opis zamku czyli pałacu, podał Piller w Galicyi w obrazach zesz. II, r. 1838. Artykuł powyższy napisany na podstawie materyału dostarczonego przez ks. Mikołaja Charłampowicza; a pomieszczamy go dlatego, że ludność K. może służyć za etnograficzny i ekonomiczny typ części ludu wschodniej Galicyi. Lu. Dz. dła sztuk 137, rasy krajowej i z krzyżowania tamże, pow. złoczowski. Kołtowiec, część wsi Lackie małe i folwark

Kołtów

Kołtowiec