ciepłotyj przejrzystości wody i nagłego wzbierania po deszczach Typem tych strumienii Prądnik, płynący słynną doliną Pieskowej Skały i Ojcowa. Jeziór większego rozmiaru nie spotykamy tu wcale, , błota niewielkiego obszaru występują w dolinie Nidy. Gleba ziemi przedstawia wielką rozmaitość i różne stopnie dobroci. Czarnoziem występuje w południowej części gubernii w pobliżu Wisły, w pow. miechowskim, znacznej części pińczowskiego, południowej częśoi pow. jędrzejowskiego, włoszczowskiego, stopnickiego. Okolice Proszowic mianowicie słyną z doskonałej gleby, wydającej wyborną pszenicę. Tymczasem pow. olkuski, Kielecki, mają grunta piaszczyste i obfitują w obszary niezdatne do uprawy. Pod względem dem geologicznym gubernia kielecka posiada prawie wszystkie formacye, które się znajdują w Królestwie Polskim. Formaoya syluryczna i dewońska występuje w okolicy Kielc we wzgórzach, które ciągną się w kierunku południowo wschodnim i składają się z kwarcytów. dolomitów i rozmaitego rodzaju łupków. Pusch, i którego badania geologiczne objęły i dzisiejszą gub. kielecką, w skutek znalezionych skamieniałości wymienione pokłady nazwał przechodowemi. Późniejsze badania, chociaż wprawdrze powierzchowne, pokazały, że te skały są formacyi dewońskiej. Ale w roku 1867, o dwie, mile na południe we wsi Zbrzy, były dostrzeżone przez Zejsznera po raz pierwszy niewielkie obnażenia skał sylurycznych. Pomiędzy pokładami tej formacyi znajdują się rozmaito bogactwa mineralne, jak o tem świadczą nawet nazwiska niektórych gór i miejscowości np. Miedziana góra. Koło Kielc i Chęcin już od wieków istnieją, kopalnie rud miedzianych i ołowianych. Rudy ołowiane, zawierające srebro, napotykają się w postaci nieregularnych żył, przecinających kwarcyty dewońskiej formacyi. Początek eksploatacyi tych kopalń sięga XV wieku. W początku jeszcze b. stulecia produkcya ich dochodziła do 3, 000 pud. czystego ołowiu. Miedziane rudy, zawierające głównie malachit, były niegdyś dobywane w okolicach Kielc w Miedzianej górze i w Karczówce Najwyższe rozmiary produkcya górnicza osiągnęła w końou XVI i w początku XVII wieków. Potem eksploatacya rud miedzianych zupełnie ustała, ale w XVIII wieku nanowo podjęto roboty. W dziesięcioletnim przeciągu czasu, od roku 1816 do roku 1826, kopalnie wydały 202, 000 pud. miedzianych rud. Następnie eksploatacya miedzianych rud również jak i rud ołowianych około Chęcin i Kielc zupełnie ustała. Pokłady formacyi dewońskiej zawierają w sobie oprócz rud ołowianych i miedzianych także rudę żelazną, Brunatne żelaziaki w dewońskiej formacyi zalegają w miejscach styczności kwarcytów z wapieniami, Pstre gliny, nad któremi zalegają owe żelaziaki, w okolicach Kielc ciągną się z północywschodu na południezachód, na przestrzeni 60 wiorst i w nich gniazda brunatnych żelaziaków zbudowane są, zaczynając od Łagowa u góry Łysiec do góry Miedzianej i gałęzie w okolicach miasta Chęciny, Brunatne żelaziaki dewońskiej formacyi dobywane są w okolicach osady Daleszyce o dziesięć wiorst od Kielc. Rudy, które są eksploatowane w Napieńkowie w okolicach Daleszyc, zawierają około 40 żelaza, i żelazo z nich wyrabiane jest znacznej wartości; Oprócz powiatu kieleckiego forma cya dewońska ukazuje się jeszcze w trzech miejscowościach powiatu będzińskiego, mianowicie około wsi Dziewek, mili od miasteczka Siewierza odległej około Nowej Wioski na południcwchód od Dziewek i w pobliżu Zawiercia, stacyi drogi żelaznej WarszawskoWiedeńskiej, Po formacyi dewońskiej idzie formacya węglowa, która w gubernii kieleckiej występuje w powiecie olkuskim. Spotykamy tu tylko górne piętro formacyi węglowej, która rozpościera się wpowiecie będzińskim i olkuskim i należy do tak zwanej górnoszląz kopolskiej kotliny. Piętra te tworzą przeważnie piaskowce i gliny łupkowe, pomiędzy któremi spoczywają pokłady węgla kamiennego, odznaczające się niekiedy nadzwyczajną grubością. Przyjmując, jak to czyni p. W. Kosiński, że formacya węglowa zajmuje w powyższych powiatach 11 mil kw. czyli 134, 750, 000 sążni kw. i przypuszczając średnią grubość węgla 4 i pół sążni, objętość masy węgla wynosi 60, 637, 500 sążni sześciennych, a ponieważ sążeń sześcienny może wydać 100 korcy węgla, więc zapas węgla w korcach wynosi 6, 063, 750, 000 korcy. Przyjmując, że dzisiejsza produkcya węgla w kraju wynosi 15 milio nów korcy, wspomniany zapas może ją zaopatrywać w ciągu 400 lat. Z kolei przystępujemy do formacyi permskiej, która w powiecie olkuskim jest przedstawioną przez konglomeraty i tufy porfirowe, a w pow. kieleckim około Kajetanowa na północ od Kiec przez wapień, znany pod nazwiskiem cechsztejnu, zawierający w wielkiej obfitości charakterystyczną skamieniałość Productus horridus. Do tej formacyi należy brekczya w górach chęcińskich, z której została wykuta kolumna Zygmuta III. Za grupą formacyi paleozoicznych następuje grupa utworów mezozoicznych albo drugorzędnych, do której należą następujące formacye triasowa, jurajska i kredowa. Trias, tak zwany dla tego, że się składa z trzech części znanych pod nazwiskiem pstry piaskowiec, wapień muszlowy i kajper, znajduje się w powiatach olkuskim i kieleckim. Pstry piaskowiec zajmuje wielkie przestrzenie, po większej części pokryte lasem, na około gór kieleckich.

Kielce