z żoną Ludwiką z Tworzyńskich, którzy opłacali z niego kwarty złp. 1877 gr. 5, a hyberny złp. 1820 gr. 10. Na sejmie warszawskim z r. 1773 stany rzpltej nadały toż sstwo w 50letnie posiadanie emfiteutyczne temuż Gurowskiemu. Na sejmie zaś r. 1776 upoważniono tegoż kasztelana do nadawania opuszczonyoh wójtostw i sołectw w temże sstwie, w wieczy ste posiadanie emfiteutyczne, za zniesieniem się z komisyą skarbu koronnego. Pow. kolski gubernii kaliskiej utworzony został w 1867 r. z 7miu gmin dawnego konińskiego, 5ciu gmin łęczyckiego i 2ch gmin pow. włocławskiego; ma 23. 43 mil kwadr. obszaru i graniczy od północy z pow. nieszawskim i włocławskim, od wschodu z włocławskim, kutnowskim i łęczyckim, od połdn. z tureckim, od zach. z konińskim i w małej części ze słupeckim. Północna połowa powiatu przedstawia wyżynę wzniesioną średnio od 350 do 430 stóp, zwłaszcza czworokąt między Kołem, Kłodawą, Babiakiem, Izbicą wznosi się średnio 400 do 430. W zagłębieniach tej wyżyny mieszczą się liczne dziś drobnych dość rozmiarów jeziora i mokre wąskie doliny, stanowiące dno wyschłych dawniejszych jeziór. Obecne jeziora są tylko szczątkami wielkich i licznych wodozbiorów, jakie pokrywały ten obszar, tworząc obszerną sieć wodnych dróg, dzięki którym strony te wcześnie bardzo zostały zaludnione. Wycięcie lasów, kultura rolna obniżyły poziom wód. Jezioro Brdowskie zostawiło ślad swych poprzednich granic w rozległych mokradłach, ciągnących się kilka wiorst ku północy. Lubstowskie jezioro stanowiło jedno z ogniw bezpośredniego połączenia Gopła z Wartą. Pas ciągnący się na lewo od drogi łączącej Koło z Sompolnem przedstawiał jeszcze w historycznych zapewne czasach archipelag wysp oblanych przez jezioro, tworzące w porze przyboru wiosennego wyborną komunikacyą wodną, a zamieniające się w lecie na oddzielne zbiorniki wodne, połączone przez błotniste niziny, śród których na wyniosłych wyspach i kępach rozsiadły się wsie i osady. W południowej połowie część zachodnia między Dąbrowicami, Kościelcem, Władysławowem pow. koniński a Brudzewem, przedstawia lesistą wzgórkowatą wyniosłość, sięgającą 500 przeszło stóp, podczas gdy przyległa dolina Warty ma tylko 280 do 300 stóp w okolicy Koła. Wschodnia większa część południowej połowy powiatu, przedstawia równinę ze średniem wzniesieniem 400 stóp, pozbawioną jeziór i błotnych dolin. Rzeką główną powiatu jest Warta, tworząca szeroką podmokłą dolinę, pokrytą wybornymi łąkami. Wszedłszy w granice powiatu pod Kozubowem, podąża prosto w kierunku półn. zach. pod K. i tu zwraca się ku zachodowi, utworzywszy rozległą błotną nizinę w okolicy E, Ten obszar mokry ma do 12 wiorst w kierunku od płdn. ku płn. , a do 7 wiorst szerokości od zach. ku wschod. Powstał on skutkiem zbiegu dolin kilku większych rzek, wpadających w tym punkcie do Warty, jak Ner pod Rzuchowem i Dobro wem dwiema odnogami, Rgilówka w pobliżu Skobielic, Wiercica pod Ochlem i kilka pomniejszych. Jeziora skupiły się głównie w półn, części między Sompolnem, Izbicą, Ba biakiem i Brdowem; zajmują one w ogóle 0, 36 mili kw. obszaru, a. zatem około 18 wiorst kw. Prócz wymienionych już Brdowakiego i Lubstowskiego, główniejsze są Mąkolskie z dwoma przyległemi między Sompolnem a Babiakiem, . Długie i Modzerowskie, równoległe z Brdowskiem na wschód od Brdowa, Komorowskie na płdn. wsch. od Izbicy i kilka pomniejszych. Obfitość wód zmniejszać się musi ciągle w skutek szybkiego wyniszczenia lasów, których ogólny obszar nie dochodzi 20000 mórg; w tem jest 12525 mr. lasów prywatnych urządzonych, 4785 mr. lasów nieurządzonych, 2038 mr. obsianych po wycięciu, 2329 mr. niezadrzewionych, 1034 mr. oddanych za serwituty włościanom, 46 mr. włościańskich i 25 mr, do mieszczan należących. Gleba ziemi żyzna i zbogacona przez wielowiekową kulturę, obfitość łąk nadrzecznych sprzyjają pomyślnemu rozwojowi rolnictwa. Pszenica gra tu poważną rolę w produkcyi rolnej. W latach 1870 do 1880 wysiewano jej średnio do 10000 czetw. a zbierano przeszło 60000, żyta zaś wysiewano 18000, a zbierano około 100000 czet. Rozwojowi przemysłu przeszkadza brak dróg komunikacyjnych i brak większych miast. Odległość K. od linii drogi warsz. bydg. wynosi 40 w. ; rzeka Warta nie oddaje wielkich usług z powodu nieuregulowania koryta i utrudnionej żeglugi. Stosunkowo do obszaru i zaludnienia powiatu drogi bite przerzynają go bardzo ubogą siecią i nie zapewniają komunikacyi ze wszystkiemi sąsiedniemi powiatami. K. łączy się tylko z linią dr. żel. warsz, bydg. w Kutnie, z Kaliszem i Słupcą na granicy od Prus drogami bitymi, w inne strony prowadzą tylko drogi powiatowe z ciągłymi przerwami i w małej ilości istniejące. W 1877 r. istniało tu 291 fabryk przeważnie młyny i wiatraki, zajmujących 850 robotn. i produkujących za 584450 rs. Ludność pow. wynosiła w 1867 r. 71694. Pod względem kościelnym pow. kolski stanowi dekanat dzielący się na 19 parafij Białków, Błenna, Brdów, Brudzew, Dęby szlacheckie, Bobrów, Janiszew, Izbica, Koło, Kościelec, Lubotyń, Lubstów, Lubstówek, Mąkolno, Modzerowo, Osiek Wielki, Sompolno, Wąsosze, Wrząca Wielka. Pod względem sądowym na jeden okrąg sądu pokoju, do którego należy msto K. i Dąbie i na 6 okr. sądów gmin. Babiak, Kłodawa, Kościelec, Sompolno, Czołowo

Koło