zofa Tyszkiewiczaj w r. 1870 od marszałka Ignacego Łopacińskiego nabytą. Skutkiem Najwyższego Manifestu z r. 1861 odeszło od tej majętności 650 dziesięcin ziemi uprawnej, i nadane zostały włościanom z dawien dawna tam osiadłym, których wedle ówczesnego popisu liczono 417, wszyscy rzymskokatolickiego wyznania. Oprócz tego w obrębie dóbr Kojran, w kilku zaściankach, zamieszkuje z dziesiątek rodzin pochodzenia szlacheckiego, również rzymskokatolickiego wyznania. Najdawniejsze akta dotyczące Kojran sięgają XVI stulecia, a mianowicie przechowują się dotąd starannie w archiwum saryańskiem Łopacińskich, byłych dziedziców tych dóbr ob. Sartya lmo Przywilej króla polskiego Zygmunta Igo z 4 września r. 1545, nadający trzy służby do Kojran Jermole. 2do Dekret króla Stefana Batorego z dnia 15 maja r. 1586, w sprawie Jermołów z Kiszką, przysądzający dobra Kojrany dziedzictwem Mikołajowi Kiszce, wojewodzie podlaskiemu i jego spadkobiercom. 3 Prawo przedażne z dnia 9go października r. 1596, w trybunale głównym litewskim przyznane przez wojewodzica Mikołaja Kiszkę, Janowi Isajkowskiemu. 4. Zapis wieczystego daru dóbr Kojran od Stanisława Isajkowskiego żonie Helenie z Ogińskich z Kozielska 10go czerwca r. 1684 w grodzie wileńskim aktykowany, a 25 czerwca tegoż roku do akt trybunalskich wprowadzony. 5. Prawo wieczystoprzedażne od 1mo voto chorążyny Isajkowskiej, 2do voto Tarłowej, wojewodziny sandomierskiej, Janowi i jego małżonce Szretterom 19 stycznia r. 1689 w grodzie wileńskim aktykowane, a 12 stycznia v. 1691 w ziemstwie grodzieńskiem przyznane, 6. Prawo przedażne od Szretterów wojewodzie wileńskiemu Kazimierzowi Janowi Śapieże 14go lutegor. 1692 w grodzie wileńskim przyznane. Następuje szereg dokumentów, przekazujących dobra Kojrany prawem zastawnem za summę 17000 złp. pierwiastkowo pożyczoną wojewodzie Sapieże i kolejno przez różne osoby spłacaną. I tak w r. 1696 od Sapiehy, Janowi Kirkorowi, cześnikowi mścisławskiemu; w r. 1699 od Kirkora, Michałowi Janowi Tyzenhauzowi, staroście inturskiemu; w r. 1700 od Tyzenhauza, Woynie podkomorzemu bracławskiemu; w r. 1703 od Woyninej, Stefanowi Tyzenhauzowi wojewodzie nowogródzkiemu; w r. 1704 Racheli Kryszpinowej, wojewodzinie witebskiej; w r. 1705 Kazimierzowi Piątkowskiemu stolnikowi grodzieńskiemu; w r. 1730 księżom trynitarzom antokolskim; w r. 1759 księdzu Janowi Łopacińskiemu sekretarzowi w. ks. litewskiego, później biskupowi żmujdzkiemu; w r. 1760 od tego ostatniego rodzonemu jego bratu Mikołajowi Łopacińskiemu instygatorowi w. ks. litewskiego a późniejszemu wojewodzie brzeskiemu. Jedni drugim pomienione dobra Kojrany na prawie zastawnem za konsensem Sapiehów przekazywali, aż nakoniec w r. 1764 Aleksander hr. Sapieha dobra te zapisem zrzecznym przekazał Mikołajowi Łopacińskiemu. Odtąd majętność Kojrany pozostawała w nieprzerwanem władaniu dziedzicznem rodziny Łopacińskich przez lat 106, to jest do r. 1870, w którym ją nabył obecny jej właściciel hr. Józef Tyszkiewicz. Oprócz gospodarstwa rolnego w majętności tej istniały, na rzece Werzówhą zwanej, młyny, które przez długie lata dostarczały miastu Wilnu znakomitej mąki pszennej wielce poszukiwanej i mającej pewną sławę w Wilnie, pod nazwaniem mąki kojrańskiej. Na tejże rzeczce istniała fabryka papieru, jedna z najdawniejszych na Litwie. Inwentarz tej fabryki z r. 1728 zdaje się wyraźnie wykazywać, że już dawniej istniała. Papier w niej na wielką skalę wyrabiany miał wodne znaki, wyobrażające, jako znamię fabry ki, kotwicę i serce, w którem był napis Koi rany niby nadzieja koi rany w sercu, właściwe smakowi ówczesnemu. Owe młyny i papiernia, która w ostatnich czasach nie mo gła wytrzymać konkurencyi z nowozałożonemi funkcyonującemi ulepszonym systematem, a wyrabiała już tylko bibułę i prostą tekturę, zastąpione zostały przez nowego dziedzica Kojran, pana Tyszkiewicza, fabryką gwoździ dru towych, poruszaną siłą wody i pary. W pier wszej połowie niniejszego stulecia, przez lat około trzydziestu, miały takie Kojrany pewne znaczenia w życiu społeczeństwa wileńskiego. Miejscowość z natury ładna, którą i ręka ludzka przyozdobiła znacznie gustownym parkiem, sadzawkami, wodotryskami, teatrem, a miano wicie starodawna, szczera a równa dla wszyst kich gościnność i uprzejmość powszecnie wów czas poważanej dla przymiotów umysłu i serca matrony, Doroty z hr. Morykonich Łopacińskiej, gromadziły tu w porze letniej liczne gro no najwybitniejszych osobistości towarzystwa wileńskiego. Kojrany w owym czasie daleko dokoła słynęły z zabaw, z doskonałej orkiestry, z teatru amatorskiego, na którym niemal wszystkie komedye nieodżałowanej pamięci Aleksandra hr. Fredry z kolei przedstawiano. Miejsce to urocze było jakby ogniskiem, łączącem różne odrębne kółka, któreby inaczej ni gdzie się z sobą nie zetknęły. Kojrany leżą w 6tym ucząstku policyjnym powiatu wileń skiego. Zarząd policyjny w Wilnie. Przy tworzeniu gmin w r. 1861 zarząd gminny w samych Kojranach był utworzony, lecz w kilka lat później przeniesiony został do są siedniej wsi Miokuny, a odtąd gminę Kojrańską do gminy mickuńskiej całkowicie przyłą czono. W dobrach K. leżą jeziora Szeszkucie, Szczupacznik, Jodzie, Topielsk. G. M.

Kojrany