pacyi rząd pruski nadał tutejszym włościanom prawa własności przywilejem z Gdańska roku 1819 d. 16 kwietnia. Kościół w K. znajduje się od niepamiętnych czasów. Jak świadczył napis na oknie zachowany, stary kościół budowany był r. 1573. Stał on na lewym brzegu Wierzycy, przy drodze. Za starostów kiszewskich Szorców przez długie lata trzymany dla lutrów. Odzyskany dla katolików około roku 1596. Teraźniejszy kościół wystawił swoim głównie kosztem Stan. Skórzewski star. kiszewski na przeciwnej prawej stronie Wierzycy. Miał on być mocno w ceglę raurowany, jak to ślubował chory na śmierć Franciszek Czapski star. kiszewski, ale do tego nie przyszło, bo wkrótce potem umarł 1737. Ażeby ślub choć w części wypełnić, wzniosła zapewne pokrewna bliska Franciszka Czapskiego Katarzyna z Iwanickich Skórzowska drewnianą kaplicę św. Barbary, tam, gdzie stał pierwotny kościół, na starym cmentarzu. Obecnie ta kaplica zaniechana. Czynią teraz zabiegi, żeby nowy kościół pobudować w miejsce podupadłego już bardzo starego. Parafia kiszewska, jak czytamy w dyecez. szematyzmie, liczy dusz 2680. Kościół tyt. św. Marcina, patronatu królew. Erekcya nie wiadoma. Nie ma przy nim szpitala. Filia należy tu w Starych Polaszkach; wsie parafialne Kiszewa stara, nowa, Zamek kiszewski, Konarzyny, Bartoszy las, Ruda, Olpuch, Gołowo, Barłogi, Cięgardło, Bukowiec stary i nowy, Chwarzcienko, Foshuta, Lasienek, Pałubin, Małkowy, Dubrzyk, Boże pole, Struga, Chwarzno, Pałubin, Małkowy, Dubrzyk, Boże pole, Struga, Chwarzno, Nowy dworzec pod górą Neuhof, Okoniu, Wygonin, Cieciorka, Bartlewo, Dyzewicz, Przyjawiczno Neukrug, Płóciczne, Nierybno, Strzelkowo, Stndzienica, Urożat i Huta. Szkółki katol. istnieją w Starej Kiszewie 54 dzieci, w Konarzynach 66, Olpuchu 44. Około 80 katol. dzieci zwiedza ewang. szkoły w Kiszewiezam ku, w Starych Polaszkach, Starym Bukowcu, Chwarzcienku, Hucie i Okoninie. Kś. F. Kiszewa Nowa, niem, NeuKischau, włośc. wś, pow. kośoierski, blisko traktu kośoierskozblewskiego, nad rz. Wierzycą. Obejmuje obszaru mr. 5083, młyn wodny i tartak, gbur. 23, zagr. 13, szkołę ewang. , katol. 71, ewang. 243, żyd 1, dm. 42. Parafia Stara Kiszewa, poczta Nowe Polaszki. Odległość od Koście rzyny 13 4 mili. Dawniej była to wieś czyn szowa do starostwa kiszewskiego należąca. Po okupaoyi rząd pruski wydał ją na własność włościanom przywilejem z Gdańska d. 1 kwie tnia 1820. Kś. F. KiszewaZamek al. Kiszewski zamek, niem. SohlossKischau, dobra, pow. kościerski, na bitym trakcie kośoiersko zblewskim, w obronnem miejscu nad Wierzycą położone, opodal Starej Kiszewy. Obejmuje 1 folw. , 1 posiadł z młynem, 2 gburów. Obszaru ma mr. 1652, katol. 69, ew. 88, dm. 15. Parafia StaraKiszewa, poczta Nowe Polaszki. Odległość od Kościerzyny 4 1 4 mili. W miejscu jest szkoła ewang. , młyn wodny, tartak, gorzelnia i znaczne ruiny starego zamku. Czy tu za książąt pomorskich istniał zamek, nie wiadomo. , Na pewno jednak założyli go krzyżacy, którzy na nim rządców swoich utrzymywali. Do zamku czyli obwodu kiszewskiego Bezirk Kischau należało za krzyżaków folwark zamkowy o 2 pługach; we wsi były 2 karczmy, kowal i piekarz. Z pomiędzy dóbr lennych Lehngüter 5 wsi miało prawo chełmińskie czyli niemieckie, 10 polskie, 9 wsi było czynszowych. Młyny 3 w Nowych Polaszkach dawał skot. 240, w Pinczynie 48, w Wielkiej Kiszewie sam wójt trzymał. R. 1419 dobra kiszewskie pełniły 24 służb wojennych, i to na niemieckiem prawie osiadłe 15, na polskiem 9. R. 1438 jest służb tylko 1, polskich 5, niemieckich 6. Parafij było O w obwodzie Kiszewa, Pinczyn, Garczyn, Polaszki, Koźmin i Kleszczewo; ostatnie 2 nie wiadomo jakiem prawem wspominane, gdyż były dobrami opactwa cysterskiego w Peplinie. Polacy przyjęli zamek kiszewski pokojem toruńskim r. 1466 i trzymali na nim starostów niegrodowych. Znani nam są starostowie kiszewscy Jan Szorcz około r. 1580 sprzyjał lutrom. Potem Bąkowscy trzymali starostwo. R. 1616 Jan Bąkowski chor. malborski zrzekł się znacznych sum pieniężnych na to star. pożyczonych dla rzeczypospolitej, tak że odtąd każdy miał przystęp do starostwa. Michał Konarski wojew. malborski i star. Mszewski 1612, Samuel Konarski 1641, Mikołaj Konarski około r. 1670, Michał Działyński wojew. chełmiński 1687, Stan. Działyński żył r. 1690; żona jego Barbara, z ojca Jana Heidensteina kaszt, gdańskiego, z matki Barbary Zdziarowskiej, 1751, w Sulęcinie pochowana d. 23 stycznia. Jakób Wolski podkom. liwoński około r. 1730 zrezygnował ze starostwa, 1757. Franciszek Czapski kaszt. gdański 1737. Stan. Skórzewski kaszt. elbląski zbudował kościół w Kiszewie, Pińczynie i Polaszkaoh, około r. 1761. Po okupacyi rząd pruski wydał te dobra w wieczystą dzierżawę, tak że obecnie znajduje się w ręku prywatnem. Posiadacz niemiec. Niegrodowe starostwo kiszewskie w wdztwie pomorskiem, podług lustracyi z r. 1664 obejmowało wsie Kiszewa Stara i Nowa z zamkiem i folwarkiem Szemlino, Bartoszów Las, Konarzyn, Małki zupełnie przez Szwedów zniszczono, Wieck, Struga górska, Złemięso, Studziennica, Dubrek, Pińczyno i dwie dzierżawy Polaczek Wielki i Mały i Parchowa, dawniej do sstwa mirachowskiego należąca. W r. 1771 sstwo to było w

Kiszewa Nowa

Kiszewa Nowa

Kiszewa