32 dm. ; 535 mk; 126 ew. , 409 kat. ; 223 analf. Kościół paraf. w Kaźmierzu należy do najdawniejszyoh w dyecezyi poznańskiej. Andrzej Szymonowicz, biskup poznański, ustanawiając w r. 1298 w dyecezyi swej archidyakonaty, już o nim wspomina. Z początku drewniany, w r. 1498 już był wystawiony z cegły palonej. Na nowo go odbudował w r. 1738 Bolesław Moszczeński, ówczesny dziedzic. Wr. 1629 Jan Niegolewski, sędzia ziemski poznański, dziedzic z tego czasu, zaprowadził w nim brac two św. Anny i przystawił kaplicę. Przed kilkunastu laty dom. Kazimierz przeszło w ręce niemieckie; teraz właścicielem jest książę saskokoburski. W dobrach kazimirskich, a mianowicie pod Komorowem, niedaleko jeziora bytyńskiego, dyrektor Schwartz odkrył i zbadał bardzo rozległe i bogate cmentarzyska pogańskie; sam nazywa wykopaliska Kazimierskiemi, dla tego tu czynimy o nich obszerniejszą wzmiankę podług opisu Schwartza, a nie pod wsią Komorowem. W r. 1878 p. Schwartz na pochyłości wzgórza naprzeciwko jeziora bytyńskiego dziesięć rozkopał grobów; najbogatszy grób był najgłębiej położony; w nich napotykano obok siebie przedmioty żelazne, brązowe i krzemieniowe. W pierwszym grobie znaleziono dwie kadzielnice na nóżkach, igły brązowe; w II wielki pierścień bursztynowy z ozdobnemi, delikatnie wygiętemi obcążkami i naszyjnikiem; wielkie perły bursztynowe, klamrę wężykowato zgiętą, 6 cienkich małych laseczek brązowych, żelazną laskę, wielką osełkę z dziurą, czarne pięknie przyozdobione urny; w III grobie kadzielnicę, żelazną laseczkę, gwoździe i haczyki brązowe; w IV, V i VI nie było przedmiotów ozdobnych; w VII przeszło 100 niebieskich pereł, z których niektóre pomalowane, szczątki małego brązowego naszyjnika na pierścieniu, prosty dosyć wielki brązowy pierścień, żelazną sprzączkę; w VIII czarę pstrokatą obok naczyń surowych, piękny młotek kamienny z diabazu, mały toporek z szarego krzemienia, wielki pierścień rogowy z obcęgami brązowemi, żelazną laseczkę na końcu ułamaną, żelazne ostrze lancy, 2 sierpy żelazne, długie żelazne dłutko, cienką wązką osełkę, perły bursztynowe; w IX ozdobne brązowe obcęgi, żelazną laseczkę, małe żelazne dłutko, żelazny naszyjnik, 4 cienkie żelazne naramienniki, jednę kadzielnicę; w X dwa małe brązowe dłutka, brzytwę brązową, igłę brązową, śpilkę u góry zagiętą. W r. 1879 rozkopano dalszych 23 grobów; z tych pierwszy do dziesiątego były jeszcze na tej samej pochyłości co poprzednie, następne zaś prawie wszystkie na wzgórzu samem. Wymieniając groby kolejno zaczynamy od XI, z którego wydobyto śpilkę brązową i nóż żelazny; w XII nie było przedmiotu ciekawego; w XIII igły brązowe; w XIV odłamki żelaznego naszyjnika, naczynia malowane przyozdobione tak nazwanem triąuetrum i słońcem; w XV piękny brązowy cienki naszyjnik, widocznie kuty, cienkie 20 cm. długie brązowe śpilki z główką gwiazdkowatą, 2 mniejsze śpilki z trzonkiem rowkowanym, gruba ułamana główka od śpilki ważąca 17 i pół gramów, strój brązowy szczególniejszych form w kształcie trójkąta w górę się zwężający zróżnemi u góry wygięciami, odłamki malowanego naczynia; w XVI była urna do popiołów, koloru szarawoczarnego, z brzegiem gładkim, zresztą surowa 22, cm. wysoka, 14 cm. u góry mająca średnicy; pomiędzy innemi czarnemi naczyniami była czerwona czara bez ucha 13 cm, średnicy, 4 i pół om. wysoka; biała czara z uchem 10 cm. średnicy, 4 cm. wysoka; następnie naczynie w kształcie wołu, żółte, pomalowane jeszcze czerwonobrunatno, żelazny naszyjnik mający 18 cm. średnicy leżał na około urny, brązowa fibula z wielu wygięciami, perły bursztynowe, odłamy żelaza i brązu, obok leżała głowa końska. W XVII były po większej części czarne naczynia. Obok popielnicy tarcz gliniana 12 cm. średnicy, z wtłoczeniami jakoby od gwoździ, miecz brązowy 75 cm. długi, z piękną patyną, u rękojeści 5 gwoździ do przymocowania dodatków do uzbrojenia; obok miecza skówka brązowa, 21 cm. długa, żelazne dłutko, szczątki brązowych obcążek, śpilki i okucia, kawał czworograniastego pierścienia bursztynowego, także głowa końska. W XVII była wielka urna, 60 cm. średnicy, piękne brązowe obcążki z długiemi paskami 7 cm długie, brązowy celt z uszkiem 10 cm. długości, 2 żelazne ostrza lancy, w których jeszcze tkwi drzewo, mały pierścionek brązowy 1 cm. wysoki, 1 cm. średnicy, obrączka złota 1 cm. śred. W XIX znajdował się kościotrup, a mianowicie na wschód grób utworzony z wielkich kamieni z 3 popielnicami, dalej na zachód wielka płyta kamienna, mająca metr 1 długości i 75 cm. szerokości kamień tak był kruchy, że przy podnoszeniu się rozsypał, dobrze przepalony, dalej również wielka płyta z gliny palonej, okolona Wielkiemi kamieniami polnemi; całkiem na zachód leżał kościotrup znacznej wielkości, na nim śpilka brązowa 9 cm. długa i szczątki brązowe. Odtąd zaczynają się groby na wyżynie położone. W XX znajdował się bardzo cienki brązowy naszyjnik, 13 cm. średnicy, jeden haczyk był ułamany; dwa cienkie brązowe naramienniki 6 i pół om. średn. z guzikami i ozdobami, dwa żelazne naramienniki 7 cm. mające średnicy; około 80 małych pereł bursztynowych obok pierścienia bursztynowego, który tworzył zapewne środek naszyjnika. Szczątki żelaza. Rodzaj na wpół zaokrąglonej rękojeści brązowej 6 om. długości z wilkiem otworem 2 cm. średnicy; szczątki brą

Kazimierz