Kartenowo, okolica szlach. , pow. dryssieński. Karthaus niem. , ob. Kartuzy. Karthusin dokum. , ob Kartoszyn. Kartkow, Kartkowa, wś, pow. lęborski na Pomorzu Kętrz. . Kartlab niem. , ob. Charlub. Kartokle, wieś pryw. w pow. szawelskim, nad rz. Kartokle, o 35 w. od Szawel. Kartoschin niem, , wś, pow. wejherowski, ob. Kartoszyn. Kartoszyn al. Kartoszyno, niem. Kartoschin, w dok. Chartusin, Carausino, Carcussyno, Karthusin, Karthussino, Cartussino, włośc. wieś, pow. wejherowski, nad jeziorem Piaśnicą, blisko ujścia strugi Piaśnicy do tegoż jeziora, w okolicy lesistej śród Kaszub. Obszaru obejmuje włók 37, gbur. 9, zagrodn. 7, kat. 116, dm. 17. Parafia Żarnówiec, szkoła Sobieńczyce, poczta Kroków. Odległość od Wejherowa 2 3 4 mili. K. była prastarą własnością pp. oysterek po reform, benedyktynek w Żarnówcu, nadana przez wojewodę białogrodzkiego Belgard Dobiegniewa r. 1284; miała las dębowy. Biskup kujawski Gerard opuścił z niej pannom swoje dziesięciny biskupie. Oddawna była ta wieś puszczana włościanom, o których czytamy pod koniec XVI w. Poddani dadzą co rok po 10 grz. z bieleniem, starą dań także oddadzą. W XVIII w. jest sołt. 1, poddanych 6, każdy przynosi do klasztoru po parze kur, orze 2 dni, grabi 3, z kosą robi 4 dni. R. 1766 siedzieli we wsi Michał Orzełek, Wojciech Krzyżan sołt. , Paweł Białk, Jan Jaszk, Jan Hofszult, Andrzej Dębek Kleinszmyt i Jan Cejnowa, między innemi płacili czynsz, włókowe i hibernę. Po okupacyi rząd pruski zabrał tę wieś i wydał później na własność osadnikom. Ob, Klasztory żeńskie w dyecezyi chełmińskiej. Kartowo al. Krtowo, Kirtowo, Kirtany, niem. Kartowen, szlach. wieś włośc, pow. kościerski, nad jeziorem zwanem dawniej Kirtany al. Kirtow, pół mili od bitego traktu. Obszaru liczy mórg 356, włośc. 7, zagr. 2, kat. 7, ew. 111, dm. 13. Szkoła ewang. w miejscu, par. Garczyn, poczta Nowe Polaszki. Odległosć od Ko ścierzyny 2 mile. Kś. F. Kartowy, wś, pow. dziśnieński, gm. czereska, 3 okr. adm. , o 38 w. od Dzisny, 8 dm. , 83 mk. prawosł. 1866. Kartschauningken niem. , wieś, pow. ragnecki, st. p. Szillen. Kartupis, rz. , prawy dopływ Niemna, uchodzi między Ormianką a Mitwą. Kartuski, powiat, ob. Kartuzy. KartuzBereza, ob. BerezaKartuska. Kartuzy, niem. Carthaus al. Karthaus, wieś powiatowa, przedtem klasztor oo. kartuzyan, w bardzo uroczej okolicy śród polskich Kaszub, W dolinie ponad dwoma jeziorami, W. i M. Grzybnem położona. Naokół ciągną sie wzgórza drzewami i lasami porosłe. Srodkiem przez wieś wąskim przesmykiem między jeziorami wiedzie trakt bity gdańskosłupski, inny nowy trakt poprowadzony ztąd do Bytowa; 4 i pół mili od Gdańska, 10 od Słupska, 5 od Wejherowa, 6 i pół od Lęborka, 666 poczta, 697 apteka, 806 góra śpiczasta npm. Obszaru obejmuje mórg 1247 222 mr. wody; r. 1869 liczono dm. 128, większych posiadł. 7, małych 84, katol. 967, ew. 719, żydów 79. W miejscu jest kościół katol. paraf. , kościół luterski, synagoga, apteka, browary 2, farbiarnia 1, fabryka zapałek 1, cegielnia 1, szkoła elementarna 4kl. , prywatna szkoła dla chłopców, 2kl. szkoła dla dziewcząt. Władze i urzędy, jako to landratura, sąd obwodowy Amtsgericht, przedtem większy powiatowy, rentamt, kasa powiatowa, nadleśn. król. , powiatowy fizyk, chirurg, konował, budowniczy, kontroler, urząd celny, poczta Ikl. , stacya telegr. , lazaret powiatowy, kasa pożyczkowa powiatowa Kreissparkasse. Ludność składa się z urzędników, licznej służby, rzemieślników i rolników. Katolicy są tu polacy, kaszubi. Większych kupców 3, kilka hoteli, majstrów mularskich 2, ciesielski 1, piekarzy 3, rzeźników 3, szewców 5, siodlarzy 2, introligator 1, kołodziejów 3, bednarz 1, malarz 1, kowalów 3, zdunów 3, księgarz 1, drukarnia 1 r. 1859 Czerwińskiego, obecnie nie ma, krawców 4, ślusarzy 2, stolarzy 7. Położenie K. jest nietylko piękne, ale i nader zdrowe. Dotąd nigdy nie panowała tu cholera ani morowe powietrze. Z akt klasztornych wiadomo, że podczas zarazy bogatsze rodziny szukały schronienia w Kartuzach. Teraz jeszcze polecają to miejsce osobom chorym, znużonym na mieszkanie. Pobliźsze okolice, dalej nieco jezioro raduńskie, Chmielno, Żukowo itp. , przedstawiają miłośnikom natury najpiękniejsze wycieczki. Historya Kartuz. Aż pod koniec XIV wieku nie było w tem miejscu żadnej osady, tylko bydło pasło się między lasami. Tak też pewnego czasu pastuch pasł trzódkę. Naraz słyszy krzyk w powietrzu, niby ludzki spojrzy w górę, a tu szatan właśnie mu nad głową uprowadza kobietę z sobą. Zaraz się jeszcze lepiej o tem przekonał, bo trzewik tej. kobiety spadł z nogi przy nim na ziemię. Potem się dowiedzieli, że to była z sąsiedztwa pani pewna bogata podobno z familii Rusocin, nadzwyczaj próżna, która nawet nad Matkę Boską piękniejszą być chciała, i za to w tak okropny sposób ukaraną została nieco dokładniej o tej legendzie patrz przy jeziorze Grzybnie. Powiadają, że syn tej nieszczęśliwej matki ufundował później klasztor na tem miejscu. Z dokumentów tyle wiadomo o tej fundacyi. U. 1380 Jan z Rusocina pod Gdańskiem, jedyny syn Piotra z Rusocina Kartenowo Kartenowo Karthaus Karthusin Kartkow Kartlab Kartokle Kartoschin Kartoszyn Kartowo Kartowy Kartschauningken Kartupis Kartusk Kartuz Kartuzy