bniej charakterystyczna postać tych gór w i kształcie garbów, karbów, karpów, kopców i grzbietów, w jakich się przedstawiają, a stąd ich garbatość lub karbowatość, karpowatość lub karpatość, wpłynęły na ich nazwę. III. Podział. Pasmo karpackie, stosownie do różnej swej geognostycznej podstawy, jako też zewnętrznej postaci lub powierzchni, dzielimy na pomniejsze działy górskie, osobne nazwy mające. Podzielić je nasamprzód można na zachodnie i wschodnie Karpaty. Zachodnia część tychże gór pod względem ich budowy zewnętrznej, ich kierunku i wzajemnych stosunków szczytów i grzbietów, bardzo się różni od części wschodniej. Obie te części schodzą się w okolicy Dukli, gdzie między wsią Konieczną a Duklą rozpostarła się znaczna zaklęsłość, przez którą wiodą gościńce na Konieczną, Grab i Barwinek do Węgier. Tu dział przy gościńcu wiodącym z Dukli na Barwinek do Węgier dochodzi zaledwie 502 m. nad poziom morza. Żaden szczyt, wyjąwszy tylko krótki i daleko na północ, w okolicy Samoklęsk, położony grzbiet górski, Magórą zwany, który w szczytach Wątkowej 847 m. , a w Swierzowej 803 m. dochodzi, nie sięga tu nawet do wysokości 750 m. npm. Stąd ku zachodowi aż po źródła dolnej Beczwy, a następnie ku południowemuzachodowi aż po Dunaj leżący wał górski tworzy jednę wielką wypukłość górską, mającą do 60 mil długości. Tym, daleko mniejszym od wschodniej części rozłogiem, rozsiadły się góry karpackie na zachodniem skrzydle; mając od zachodu i północy łęg morawski doliny Odry i Wisły, od południa i wschodu niż naddunajski i nadcisański. Przełęcz jabłonkowska, wznosząca się do 550, 6 m. npm. , a łącząca dolinę Olszy od północy z doliną Kisuczy od południa dzieli je na dwie połacie, tj. Karpaty południowozachodnie i Beskidy zachodnie. Karpaty południowozachodnie rozsiadły się swoim wąskim, ale na 25 mil geogr. długim trzonem, w kierunku od połud. zachodu ku północnemuwschodowi, od półn. wybrzeża Dunaju między ujściem Morawy do Dunaju pod Dziewinem Theben od zach. a Pożoniem Preszburgiem, od wsch. aż po przełęcz jabłonkowską. Dział ten górski od południa przypiera bezpośrednio do północnego wybrzeża Dunaju na powyższej przestrzeni. Od zachodu ma on łęg morawski, od ujścia Morawy aż po ujście Beczwy do Morawy. Od półn. zach. odnogami swojemi spuszcza się ku dolinie rzeki Beczwy w dolnym i średnim jej biegu aż po Hranicę Weisskirchen, następnie ku dolinie górnej Odry aż po ujście Olszy do Odry. Dolina Olszy, przełęcz jabłonkowska, dolina Kisuczy, wpadającej do Wagu pod Żyliną Sillein, a wreszcie dolina Wagu w średnim i dolnym biegu, począwszy od Żyliny, odcinają ten dział karpacki południowozachodni od drugiej połowy zachodniego skrzydła Karpat, któreśmy nazwali Beskidami zachodnimi, tworzącymi główną część tego zachodniego obszaru górskiego. Odcięły go zatem od niższych okołów jego na zachodzie, południu i wschodzie rzeki Wag na środkowym i dol. nym biegu swoim, począwszy od Żyliny, dalej Dunaj, Ipola Eipel, Rymawa Rima z Słoną Sajó, Hornad na środkowym i dolnym biegu swoim, a następnie Toryska Tarcza w dolnym i średnim biegu swoim po Preszów; następnie rzeka Topla od miasteczka Hanuszowiec po swe ujście do Ondawy; potem Ondawa od tego stanowiska po Swidnik, wreszcie Ladomerka po swe źródła u południowych stóp przełęczy dukielskiej. Poza temi rzekami leżące pasma, gdyby graniczne wały środkowej górskiej twierdzy, są a poza Wagiem działy Karpat południowozachodnich; b poza Dunajem Bakoński las i góry Wertesz; c Matra i winorodne góry nad Jagrem Erlau aż ku Miszkowcowi Miskólcz, od Ipoli po Słone; d działy między Topią i Bodrogiem od wschodu, Hornadem i Toryską od zachodu, od Preszowa dołu ku Cisy; są to działy gór Hegyallya zwane ob. tom III, 47. Po naszej stronie Ostrosz, Jasiołkę i Wisłokę poczytać można za wschodnią granicę szeroko rozpostartego zachodniego skrzydła gór karpackich. Dolina Wisłoki przechodzi do Jasiołki, z niej koło Tylawy do doliny potoku Ostroszu, a z niej przez przełęcz dukielską do doliny Ładomerki, wpadającej pod Swidnikiem do Ondawy, na stronie węgierskiej. Północnemi swemi odnogami zniżają się Karpaty ku dolinie Wisły za biegiem rzek do niej się wlewających. Szerokość tego rozłogu górzystego w kierunku prostym od północy ku południowi wynosi z okładem mil 30, a pomijając podgórza niższe 20; długość zaś od zachodu na wschód czyni prawie mil 30, Zważywszy, że południowe skrzydło Alp od Białej Góry MontBlanc po wybrzeże morskie Sospello powyżej Nicei nie jest dłuższem nad mil 30, a szerokość jego między niżem nadpadańskim i doliną Rodanu nie przenosi mil 25, widać, że zachodni rozłóg gór karpackich nie jest woale niepokaźnym, acz co do wysokości szczytów swoich nie może się mierzyć z Alpami. To też góry karpackie są tylko przedmurzem Alp. Przypatrzmyż się tym działom górskim bliżej. A. Karpaty południowozachodnie. Znaczne zagłębienie kotlinowate, w którym legły osady Brezowa, Mijawa i Stara Tura w hrabstwie górnonitrzańskiem, dzieli je na pasmo południowe, I Małemi Karpatami zwane i pasmo północnowschodnie, II morawskiem zwane. 1 Małe Karpaty zaczynają się na północnym brzegu Dunaju, między miastem Dzie

Karpaty