Hnyła, nazwa potoków i rzek, ob. Gniła. Hnyłopiat, rz. , w dawnych z XVI wieku dokumentach nazywała się Piat. Poczyna się ona w pow. berdyczowskim, na gruntach wiosek Wujny i Tuczy, na tak zwanej wyżynie machnowieckiej. Szary granit rz. Hnyłopiata zaczyna się od wioski. Medwedowki; widać go w Brodeckim Chażynie, Zezelowie, Berdyczowie, Rajkach, formuje on dość wysokie wyniosłości i jest w zetknięciu się z opałowym granitem pelikanitem, znajdującym się w okolicach wsi Chaźyna, Jankowiec, Głuchowieo, Macharzyniec wołoskich. Od wsi Rajek H. wchodząc w gub. wołyńską i przebiegłszy Słobodyszcze, dościga m. Trojanowa, skąd rozpoczynają się przestrzenie granitów zwietrzałych, mających wiele miejscowości, obfitych w kaolin. Za Trojanowem na 80 wiorst od źródeł dosięga wsi Szumska, za zbliżeniem się do której następuje najbujniejszy rozwój brzegowej natury tej rzeki. Brzegi tu ciągną się skaliste, strome, urwiste. W całej tej dekoracyi nadbrzeżnych skał najcelniejszą i najbardziej malowniczą jest skała tak zwana Kraszewskiego. Jestto potężna masa granitowa, występująca wśród innych obnażeń tych skał, nad samym brzegiem H. poniżej młyna, i nieopodal od samej wioski. Wznosi się ona do 20 z górą sążni prostopadle nad wodą rzeki, stercząc w formie olbrzymiego słupa granitowego. Od strony wioski skała ta formuje czarną ponurą jaskinię. Lubował się widokiem tego ustronia, znakomity nasz pisarz J. I. Kraszewski i w czasach kilkuletniego pobytu swego w Żytomierzu w częstych wycieczkach artystycznych w okolice miasta, nawiedzał to ulubione przez siebie ustronie. Ztąd skała została nazwaną od jego nazwiska. Tuż w pobliżu tylko co opisanej skały, w miejscowości nazwanej Jar, znajdują się obnażenia granulitów. W mowie będące granulity, są rodzajem kamieni, które składają felzyt, czyli zbity, jasno lub krwistoczerwony ortoklaz ziemisty, przechodzący miejscami w krystaliczny, Stanowi on główną masę kamienia, w której biały, szary, dymowy lub przechodzący w czarny kolor kwarc widnieje w postaci wazkich, wydłużonych i wijących się żyłek. Miki niema prawie wcale, lub nadzwyczajnie jej mało. To ostatnie jednakie zjawia się w bryłach tych granulitów, pochodzących z miejsc przyległych granitowi szaremu, w którym osadzone Jest to obnażenie. Po wypolerowaniu, kamienie te przyjmują nadzwyczajnie gładką, błyszczącą powierzchnię, i rzadkiej piękności pozór. Na czerwonem Jego, delikatnej jaskrawo, lub krwistoozerwo nej barwy tle ortoklazowym, wiją się rozmaite, wężykowate, szare, sinawe, błękitnawe i przechodzące w szare żyłki kwarce, które mozajkują je w piękne wzory. Brak miki dodaje ścisłości i trwałości wyrobionym z nich przedmiotom, Wszystkie własności tych gra nulitów stawią je w rzędzie kamieni najlep szych do produkcyi mocnych, trwałych i pięk nych wyrobów. Nie mówiąc o zdatności ich na fundamenta, bruki, Wysypywanie dróg i gościńców bitych itp, grubszych użytków, gra nulity mogą być wyśmienicie używane na de likatniejsze wyroby sztuki, jako to urny, ko lumny pokojowe, przyciski pressepapier, blaty do stołów i stolików; z przedmiotów większ. na ozdoby architektoniczne kolumny, pilastry, kominki itp. Za wsią Szumskiem i okolicami jej, kończy się też ten bujny rozwój natury martwej. Odtąd granity znikają i brze gi H. przeistaczają się znów w łagodne wzgó rza, pokryte lasami i, stopniowo obniżając się, maleją w rozmiarach. Za zbliżeniem się zaś do Teterowa zamieniają się w szeroką równinę. Na 85 wiorście od swoich źródeł, H. łączy się z Teterowem, skąd obie te rzeki płynąc jednem korytem przez część wołyńskiej i kijow skiej gub. wlewają się do Dniepru ob. O po rodach kristaliczeskich prof. K. Teofiłaktowa. Kijów 1851. Obserwacye geognostyczne w gub. zachodnich i południowych państwa rossyjskiego przez Ignacego Jakowickiego. Wilno 1831, a także Wyjątek z gawęd geologicznych o gub. wołyńskiej przez Gotfryda Ossowskiego w Tyg. illustr. z r. 1870, nr. 126 i tegoż Ge olog. gegnost, oczerk wołyńskoj gub. Żyto mierz 1867. Okolica położona nad H. była w prastarych wiekach zasiedloną; dowodem czego są mnogie horodyszcza nad brzegami tej że rzeki, dziś jeszcze istniejące, jak we wsi Brodeckiem, Żeżelowie, Bystrzyku, Rajkach i Słobodyszczach. E. R. Hnyłyszcza, góra w pow. stryjskim, na wschód od wsi Jelenkowate, na praw, brzegu potoku Jelenkowate. W części płd. wzbija się ona do 1034 m. npm. , na wschód przechodzi w Połonynę ob. . Lu. Dz. Ho. ., , por. Go. .. Hobgard niem. Hofgarten, także Hobgart, wś, w hr. . spiskiem, w dorzeczu Popradu, w Jego dolinie, w dystrykcie luboweskim, na połudn. zachód od Starej Lubowli do I eszowa. Jestto osada starożytna. Istniała już w r. 1315 Fejer, Codex dipl. hung; i VIII, cz. 1 str. 592. Istniała już wtedy i parafia łac. Kościół pod wezwaniem św. Andrzeja apostoła. Metryki chrztu poczynają się rokiem 1515. Osada niemieckosłowacka. Liczba mk 1167; między nimi kat. łac. 1012, kat. gr. 13, nieun. 119, żydów 23. Do parafii należą Zamek Lubowelski z kościołem filialnym św. Michała arch. , Sadek i folwark Marmon. Razem liczy cała parafia 1394 mk. kat. łac. 1224, gr. kat. 22, nieun 110, żydów 29. We wsi znajduje się jeszcze 5 kaplic, t. j, św. Krzyża, Matki

Hnyła

Hnyła

Hnyłopiat

Hnyłyszcza

Hobgard