ciątek ze źródeł leśnych w Tarnawie górnej, w pow. żywieckim z pod Ma górki 819 m. , tworzy na przestrzeni 3 kil. granicę pow. ży wieckiego i wadowickiego; płynie nasamprzód na płd. wschód, poozem zwraca się na płn. wschód przez obr. gm. Jaszczurowej w pow. wadowickim, a w końcu zwraca się na płn. za chód, płynąc po zach. stronie gościńca wiodące go z Jordanowa do Wadowic i tworząc tutaj granicę między Jordanowa a Mucharem, a w obr. gm. Ś winnej Poręby po 10 kil. biegu ucho dzi 2 lew. brz. do Skawy. Wzdłuż całego swego biegu opływa od południa i wschodu rozłożyste wzgórze Surzyce 539 m. . Po stro nie południowej wznosi się lesiste wzgórze Jedlicznik 549 m. . Br. G. Jaszczurówka, ledyna cieplica na ziemi polskiej. U półn. stóp Tatr, w uroczem miejscu, 2 kil. od Kuźnic zakopiańskich na płn. wsch. , na obszarze wsi Poronina, przy samejźe granicy z Zakopanem, w pow. nowotarskim, śród lasu świerkowego, przy wstępie do doliny Olczyska ob. , zamkniętym od wschodu Małym Reglem, od zachodu Nosalem 1215 m. szt. gen, , po zachodniej stronie potoku, płynącego z tejże doliny zpod Skupniowego Upłazu wytryska obfite źródło ciepłej wody, koło którego pod kamieniami w ukryciu żyją salamandry plamiste, od górali jaszczurami zwane. Od nich to źródło nazwano, , Jaszczurowa woda czyli Jaszczurówka ob. dr. Janota, Salamandra plamista. Kraków 1868j. Długość geogr. wsch. 37 4012, szerokość geogr. płn. 49, 7. Dawniejsi badacze Tatr, jak Hacquet i Staszic, a z nowszych Pusch, nie wiedzieli nic o tym zdroju. Pierwszą dokładną o nim wiadomość podał nam L. Zejsmer czyt. O temperaturze źródeł Tatrowych i pasm przyległych, w Bibl. Warsz. R. 1844. T. II, 257 281. Badał to źródło r. 1839 i 1840. W następnych latach badali je prof. dr. Kuczyński w r, 1852, prof. dr. Skobel z drem med. Zduniem w r. 1858, Adolf Aleksandrowicz wraz z prof. Skoblem w sierpniu 1859. Źródło to dobywa się u podnóża Nosalaj po wschodniej. jego stronie, z dolomitu nummulltowego. W poblizkości, pisze Zejszner, nie masz ani śladu skały ogniowego początku. Ze wszech stron otaczają tę cieplicę skały z wód osadzone. W r. 1858 źródło, a raczej zagłębienie w skale, w którem woda się zbierała, a którego dno pokrywał szarawy żwir, miało w poprzek cali wied. 72, w podłuż 90; głębokość największa 15 cali. Woda bezbarwna, przezroczysta, na całej powierzchni wody wydobywa, się mnóstwo baniek gazowych bez woni. Również woda jest bez woni i smaku. W piciu jest nieprzyjemną, mdłą, czego przyczyną jest znaczna ciepłota, mała ilość kwasu węgl. i obecność azotu. Ciężar gat. 100068 w ciepł. 18 C. Według Aleksandrowicza wynosi on 1, 00046 przy 15, C. O 2 metry na południe było drugie źródło rozlewające się po murawniku. Odpływ tworzy spory strumień, wpadający nieopodal około 30 sążni poniżej do Olczyska. W odpływie Jaszcz. , a dawniej w samej Jaszczurówce, nim ją ujęto w zbiornik do kąpania urządzony, rośnie obficie porostnica wielkokształtna Marohantia polymorpha L. i po brzegach zielenica rzeczna Conferva rivularis. Dr. Skoblowi opowiadali górale o tem żródlisku, że w zimie wznosi się z niego ciągle para, że w pobliżu nawet podczas tęgich mrozów znajduje się świeża trawa, a potok Olozysko dopiero o jakie pół mili niżej zamarzą; cierpiący na darcie i łamanie w członkach, takoż jeżeli komu takowe spuchną, moozą w tej cieplicy dotknięte chorobą członki po kilka godzin, nawet do sześciu bez przerwy, i zwykle taka kąpiel jednorazowa bywa dostateczną do ich uzdrowienia. Wzniesienie źródliska 908 4 m. Kuczyński, 90866 m. Janota; 901 m. Kolbenheyer. Według Zejsznera ciepłota wody wynosi 20 60, C 27 lipca 1839, 1995 0 1 sierp. 1840, 2040 C 2 sierpnia 1840, 2022 C 20 sierp. 1840, według prof. dra Kuczyńskiego 16 20 C 8 sierp. 1852 według Skobla 21 C 3 sierp. 1858 przy ciepłocie pow. 13 C, według Aleksandrowicza 204 C 4 sierp. 1859 przy ciepł pow. 24, 7 C, następnie 202 C 8 sierp. 1859 przy ciepł. pow. 17 C, wreszcie 20, 4 C przy ciepl. pow. 16 C 6 wrzes. 1859. W r. 1867 mierzył ciepłotę tej wody prof. Janota i otrzymał dla niej 16 1 R przy ciepł. pow. 17, 7 R 14 lipca, 164 R przy ciepł. pow. 22 5 R 26 lipca, 16, 2 R przy ciepŁ pow. 15, 4 R 27 sierp. . Woda potoku Olczyska naprzeciwko Jaszczurówki według pom. Skobla okazywała 7 C, a 10 sążni poniżej połączenia się z niem odpływu z Jaszczurówki 9, 5 0 wrzesień 1858, Aleksandrowicz podaje ciepłotę wody Olczyska na 7 7, 5 C. Według badań prof. dra Skobla woda tego źródła w 100 cz5Ściach zawiera części zsiadłych stałych 0, 03, które po największej części składają się z węglanu wapna i chlorku sodu. Należy więc do cieplic obojętnych, które zowią powszechnie akratotermami. Dokładnego badania chemicznego dokonał pierwszy Adolf Aleksandrowicz w r. 1859 Rocz. tow, nauk. t. 28, 450 475. Badania jego wykazały, że w skład tej wody wchodzą siarkan wapniowy, azotan magnowy, chlorek sodu, chlorek magnu, węglan wapniowy, węglan magnowy, kwas krzemowy, oprócz tego kwas węglowy, azot i tlen; prócz tego badania wykazały istnienie si arkanu potażu i fosforanu glinki. W 1 funcie wody 32 cali szesc. znajduje 1, 6 cali sześć, kwasu węglowego istotnie wolnego, 2, 2 cala sześć, kwasu węgl. niby wolnego, 0, 7 cala sz. azotu i 0, 035 cala sz. tlenu.

Jaszczurówka

Jaszczurówka