Jastrzębianom a to na zażalenie Samuela Maciejowskiego biskupa krakowskiego i kanclerza państwa. Z powodu znów tegoż Samuela biskupa, Zygmunt August wydaje uniwersał w Piotrkowie 1549 r. , w którym zagraża nieposłusznym i występnym urzędnikom karą wygnania, za ucisk sprawiany w przywilejach Jastrzębia. W pięć lat później Jędrzej Zebrzydowski biskup krakowski wnosi instancyą za obywatelami Jastrzębia, na skutek której wychodzi uniwersał Zygmunta Augusta na sejmie lubelskim d. 4 przed Wielkanocą 1554 r. , w którym z oburzeniem napomina urzędników i poborców ceł i rozkazuje im mieć w szczególnej pieczy wszelkie swobody i przywileje m. Jastrzębia w ogóle i szczegółach, pod utratą łaski królewskiej i kar ustanowionych statutem królestwa, za przewinienia tego rodzaju. Z powyższych dokumentów wnosić należy, że Jastrzębianie prowadzili dość żywy i obszerny handel, kiedy chciwość poborców ważyła się, mimo tylukrotnych rozkazów królewskich, łamać takowe w widokach zysku, który zresztą musiał równoważyć niebezpieczeństwo, na jakie się swojem bezprawiem narażali; same nadto skargi zanoszone przed króla są wskazówką, że tu nie o małe rzeczy chodziło, kiedy Jastrzębianie decydowali się aż tak wysoko kołatać, z niemałym naturalnie trudem a i kosztem także, mimo protekcyi swoich panów biskupów krakowskich. Logicznem powyższego następstwem jest wniosek, że i ludność miasteczka była odpowiednio liczna tradycya podaje mk. 10, 000, a jakkolwiek danych pod tym względem brakuje, drobna przecież wskazówka jak Ustawa bractwa szewckiego w J. , znakomicie wniosek ten wspiera. Ustawa, o której mowa, spisana po polsku z niemałem kalectwem w sensie i ortografii przez burmistrza i radnych z pieczęcią miasta, na żądanie szewców chcących się w bractwo ukonstytuować a zatwierdzona przez Władysława IV w marcu 1633 r. na sejmie koronacyjnym w Krakowie, daje jakiekolwiek wyobrażenie o mnogości mieszkańców, z łona których, przedstawiciele jednego tylko rzemiosła szewckiego, mogli się wiązać w stowarzyszenie, ustawą aż przez króla umocnioną. Oprócz przywilejów królewskich, biskupi krakowscy także otaczali opieką swoje miasteczko, czego mamy pewność w nadaniu Piotra Myszkowskiego biskupa krakowskiego i kanclerza z d. 1 września 1584 r. w zamku bodzentyńskim, mocą którego przywraca pola Jastrzębiowi zabrane po przednio przez Filipa Padniewskięgo, biskupa krakows. Jerzy Radziwiłł kardynał i biskup krak, aktem z d. 4 paźdz. 1598 r. w zamku 2żeckim stwierdza darowiznę swego poprzednika. Ostatecznym znanym wreszcie przywilejem królewskim; jest uniwersał Augusta III dany w Warszawie d. 5 paźdz. 1746 r. na prośbę urzędu m. Jastrzębia, potwierdzający wszystkie przywileje dane kiedykolwiek przez królów, książąt i panów Królestwa Polskiego Jastrzębiowi w którym to uniwersale wyraźnie wymieniony jest przywilej Władysława Jagiełły, wyżej cytowany. J, posiadał kopalnie rudy żelaznej, jak tego dowodzi nazwa rudnych dołów w pewnej miejscowości Jastrzębia, gdzie jeszcze i teraz znajduje się ruda żelazna, a nadewszystko obecność niegdyś fabryk żelaznych lipienickiej ob. Kuźnia, śmiłowskiej ob. Smilów a nawet pieca lub kuźnicy w samym Jastrzębiu, chociaż bytność tej ostatniej tylko podanie stwierdza. J. wraz z dobrami biskupiemi przeszedł na własność Rzeczypospolitej uchwałą sejmu z d. 27 lipca 1789 r. , ostatecznie zaś ukazem cesarza Aleksandra II zamieniony na osadę, został włączony do gm. Rogów. J. , budowany z drzewa, ulegał częstym pożarom, z tej też przyczyny przed 20 laty większa połowa pergaminów zatracona, przytoczone zaś wyżej są resztą przypadkiem ocalałą. Dzisiejszy stan J. smutno się przedstawia. Waruaki miejscowe wcale handlowi nie sprzyjają a rolnictwo prowadzone w ziemi ubogiej, na codzienne tylko utrzymanie wystarcza. Nie ma tu nawet szkoły elementarnej, którą jednak kilka razy wspomina ustawa bractwa szewckiego z czasu Władysława IV, jako egzystującą. Parafia Jastrząb, przeniesiona z Gąsów do Jastrzębia przez Zbigniewa Oleśnickiego biskupa krak. , który tu kościół drewniany postawił, prawami i dochodami kościoła gąsowskiego opatrzył Długosz. Lib. be neficiorum p. 487. Oprjcz tego przywileje i darowizny biskupów krak. Marcina Szyszkowskiego dane w zamku bodzentyńskim d. 18 września 1627 r. , Jakóba Zadzika w dworze mirowskim d. 2 sierpnia 164Ir. , Kajetana Sołtyka w Kielcach d. 23 marca 1765 r. dochody kościoła znacznie zwiększyły. Teraźniejsza par. Jastrząb obejmuje 14 wsi, z ludnością 3728, na przestrzeni dworskich donacyjnyoh mr. 3496, włośc. mr. 14887. Obszar ten bogaty częścią w kamieniołomy piaskowca szydło wieckiego, znanego w całym kraju ze swoich przymiotów i w pokłady torfu. Powierzchnia ziemi mocno falista, z obfitemi zdrojami żelazistemi nawet, w wielu miejscowościach; lasów, oprócz rządowych, nie ma. Proboszcz miał gospodarstwo i mieszkanie w Gąsawach, do Jastrzębia odległego o 3 w. jeździł w miarę potrzeby, gdzie stale przebywał tylko wikaryusz i trwało to aż do r. 1878. Kościółek w Gąsawach filia drewniany, przed 41 laty przestawiony w inne miejsce przez proboszcza księdza Adamskiego, odznacza się niewyszukanym gustem i prostotą w zewnętrznym swym kształcie; nie brak tam bowiem i wieżyczek i

Jastrząb