pow. święciański, 4 okr. adm. , o 90 w. od Swięcian, 16 dm. , 117 mk. 1866. Jarmolińce 1. miasto, pow. proskurowski, przy trakcie pocztowym z Proskurowa do Kamieńca, od Proskurowa, stacyi kolei odeskowołoczyskiej, wiorst 26, od Kamieńca w, 60. Mieszkańców 4131 z częściami Bośniaozyzną i Pisarzówką, w tej liczbie włościan 1728, jednodworców 236, reszta żydów, szlachty i mieszczan, domów 541. Kościół katolicki św. Piotra i Pawła, dekanatu proskurowskiego, wymurowany 1793 r. przez Adama Orłowskiego, wykończony 1862 r. przez teraźniejszego właściciela; do parafii należą wsie oprócz Jarmoliniec Sutkowce, Nowawieś, Wołudryńce, Sokołówka stara, Kadyjówka, Słobódka kadyjowiecka i Tomaszówka wyższa i niższa, razem parafian 3126; oprócz tego jest kaplica na cmentarzu, w której, po zabraniu kościoła, długi czas odprawiało się nabożeństwo. Cerkiew prawosławna murowana, pod wezwaniem św. Trójcy, przerobiona z byłego klasztoru bernardyńskiego, zabranego w 1831 r. Klasztor ten, jeden z piękniejszych na Podolu, zaczęty był przez Pawła Starzyńskiego, szambelana Stanisława Augusta w r. 1761, wykończony i ozdobiony przez Jana Onufrego Orłowskiego łowczego koronnego; mury klasztorne otaczające kościół nie były wykończone zupełnie; bernardyni zajmowali go lat 70, w czasie kasaty było ich 7. W cerkwi tej pozostał piękny obraz w wielkim ołtarzu, i rzeźba stacyj w ścianach bocznych, obecnie zabielone i znacznie uszkodzone. W roku zeszłym 1881 ostatecznie zewnętrzna piękna architektura kościoła przerobiona została w guście wschodnim. Parafia prawosławna liczy 1880 wiernych i uposażona 85 dziesięcinami ziemi. W J. jest zarząd policyjny stan, w obręb którego wchodzą gminy jarmoliniecka i szarawiecka; zarząd gminny, stacya telegraficzna, biuro pocztowe 3 klassy, szkoła wiejska lklasowa, sąd pokoju mirowy sąd, mirowy pośrednik, apteka założona p. Fiszera jeszcze w 1790 r. na mocy przywileju króla Stanisława Augusta, kilka stałych dobrze zaopatrzonych magazynów i t. p. Miasto po większej części z drzewa zbudowane, błotniste, jak w ogóle wszystkie podolskie, znane jest ze swoich znacznych jarmarków, osobliwie na św. Piotra i Pawła, rozpoczynający się 15 czerwca, trwający do 1 lipca; drugi jarmark na św. Mikołaja, 6 grudnia, ciągnący się także parę tygodni, jest znacznie mniejszy. Na pierwszy zwożą towary z różnych stron Rossyi, Królestwa Polskiego i sąsiedniej Galicyi. Jarmarki te przeniosły się tu 1835 r. z sąsiedniego miasta Tynny, o 20 wiorst odległej. Najwięcej przywożone są tu towary łokciowe z Moskwy, Łodzi i innych miejscowości, herbata, futra, powozy, miejscowych i zagranicznych fabryk, szczególnie wiedeńskich, machiny rolnicze, konie hodowano i dzikie tabuny i t. p. Według wykazów rządowych w 1880 r. przywieziono w ogóle towarów na 1, 988, 884, sprzedano za 721, 607 rs. ; w 1881 przywieziono na 2096224 rs, sprzedano za 1, 253, 173 rs. Dla pomieszczenią tych towarów pobudowane są przez właścicieli obszerne budynki, a oprócz tego kupcy mieszczą się po domach mieszkańców. Jarmark na św. Mikołaj jest nierównie mniejszy. Obrót jego nie wynosi więcej jak 20 do 30, 000 rs. W czasie jarmarku na św. Piotra robią się znaczne sprzedaże zboża i odbywa się wystawa koni hodowli krajowej, z udzielaniem przez rząd nagród, a także od lat kilku odbywają się wyścigi konne, które bez wątpienia z czasem przyjmą większe rozmiary. Sklepów stałych w J. jest 35, kilka składów win krajowych i zagranicznych, rzemieślników 40. Kiedy J, założone i przez kogo nie wiadomo, wiemy tylko, że jeszcze Władysław Jagiełło nadał je Chodkowi Kroacie. Niesiecki pisze Chodko z Kroacyi, ze krwi Despotów idący, pierwszy do Polski przybył za Władysława Jagiełły, będąc przedtem u królów węgierskich w wielkich respektach; ten to w obozie to na dworze królewskim zacnie się popisawszy, w zasługach wziął od niego wieś Jarmolińce nad rz. Smotryczem; o czem przywilej ruskim charakterem w 1407. . J. od rzeki Smotrycza o 20 w odległe, albo więc w nadaniu myłka i Smotrycz zamiast rz, Uszycy wzięty ta bowiem tylko o parę wiorst odległa; albo też rzeczywiście grunta darowanej posiadłości dotykały rz. Smotrycza. Rodzina Korczaków Jarmolińskich zaledwie 3 wieki w linii męskiej przetrwała na Podolu; wkrótce stała się możną, głównie przez związki małżeństwa, i wydała kilku znakomitych kresowych wojowników w krwawych bojach z Turkami i Tatara mi. Chodko wkrótce zginął. Syn jego Oleohno czyli Aleksander, także mąż wojenny, przywilejem Kazimierza Jagielończyka wyd. w Toruniu w 1455 r. zamienił wieś J. na miasteczko i otrzymał dla niego prawo magdeburskie. Tenże Aleksander ożenił się z ostatnią z rodu Kaleniczanką z Podhajec i odziedziczył znaczną jej fortunę. Syn ich Dachno pierwszy zaczął się zwać Jarmolińskim, drugi syn od sąsiedniej wsi Sułkowieckim 1476. Mikołaj miał za żonę Czuryłównę, Jerzy Zuzannę Kalinowską z możnego domu podolskiego. W 1575 r. rotmistrz Jarmoliński zniósł pod Krasiłowem kosz tatarów. Mieli oni tu zameczek obronny, którego brama wjazdowa i wały dotąd przechowały się obok poczty konnej. Ród dziedziców Jarmolińskich w linii męzkiej skończył się na Tomaszu, córka którego Anna z Korczaków Jarmolińska wyszła

Jarmolińce

Jarmolińce