lau. Oprócz innych szkód wnieśli zarazę na bydło, które wszystko wtedy prawie wyniszczało. Za 1 kozę płacono tal. 16. R. 1812 na początku czerwca przechodzili i stali kwaterą bawarozycy, potem kawalerya francuska została 10 dni, w końcu piechota i konnica pod gener, Decroix. Począwszy od 12 grudnia aż do połowy stycznia r. 1813 mnóstwo najróżnorodniejszego wojska frano. przechodziło tędy bez ładu pierzchając; wielu było pomarzły eh, wynędzniałych. Dnia 15 stycznia przechodził tu oberst Ławidow z 3 pułkami kozaków, poprzedzając główną armią księcia Kutuzowa. Dnia 23 cesarz Aleksander przybył tu z Ełku. Miasto prawie całą milę wyszło naprzeciw. Cesarz wraz z otoczeniem, począwszy od jeziora Drygał, puścili się konno jeziorem Warznem aź do Jańsborka. Przyjęcie było świetne. Cesarz zamieszkał w doijau rzecziika Mischell i pozostał aż do 26. Godzien b ło miasto iluminowane. Na środku rynku wzniesiono piękny obelisk 30 stóp wysoki z napisem Heil diem Befreier Europens Alexander dem Grossen. Krótko przed odjazdem około południa wielki książę Konstanty przybył z oddziałem ciężkiej kawaleryi. Cesarz wyjechał po południu do Friedriohshof. W początkach tego wieku rozwinął się znaczny handel z Polską w J. i z pobliskiemi miastami mazurskiemi. R. 1814 przedsiębierozy kupiec tutejszy Meyer rozpoczął żeglugę z jednej strony na północ do Rynu, z drugiej na południe do Warszawy, Gdańska i Elbląga. Zbudował sobie ku temu kilka statków, na których zboże skupował i zwoził z Mazur jeziorami do Jańsborka, a potem do Gdańska, Elbląga odstawiał. Wspomnionego r. 1814 na pierwszych dwóch statkach odesłał rzeką Piskiem Pisa z Jańsborka, potem Narwią, Wisłą do Gdańska 1600 korcy żyta i 48 beczek spirytusu. Z powrotem zabierał różne potrzebne towary. R. 1816 otworzył tenże Meyer w J. wielki skład i magazyn soli, oraz towarów różnych, które ztąd prawie na całe Mazury się rozchodziły. Odkąd r. 1823 granicę z Polską zamknięto, żegluga ta i handel prawie zupełnie podupadły. Tylko niekiedy spuszczają jeszcze drzewo Piskiem do Polski albo małemi łodziami ryby wiozą. R. 1823 zaczęto użyźniać bardzo obszerne nieużyteczne bagniska pod Jańsborkiem, z których teraz niemały idzie pożytek. Od r. 1845 1849 wykopano nowy kanał jańsborski przy J. , przez co dość ożywiona żegluga parowa się otworzyła, Przemyśliwają jeszcze Jańsbork kanałem między jeziorami złączyć z Ełkiem i Orzyszem. Ob. Dr. Toppen, Geschichte Masurens, w bardzo wielu miejscach. Jańsborski powiat obejmuje obszaru mil kwadr. 30. Leży między 39 i 40 1 wschód, dług. a 53 27 i 53 52 północnej szerok. Na północ styka się z pow. lackim Lötzen, na wschód z łęckim Lyck, na południe z Polską, na zachód z ządzborskim i szczycieńskim powiatem. Największa szerokość z półn. na połnd. wynosi 6 mil, największa długość z zachodu na wschód 10 mil. Część południcwozachodnia, z małemi wyjątkami, jest równa, rozległemi borami zajęta. W północnej i wschodniej połowie wznoszą się wzgórza, wysokości 500 do 525 stop nad poziom morza dochodzące, zwykle są krzewami i drzewami porosłe. Z powodu licznych pobliskich jezior, mianowicie największego jeziora Smiardwego Spirding See, powiat ma powietrze w ogóle zimne, rolnictwu jednak mniej szkodzące. Także burze, grzmoty, z powodu jezior zbyt licznych, stosunkowo częste bywają. Temperatura nader zmienna. Zima trwa zazwyczaj od początku paźdz, do końca marca. W maju jednak powietrze mało się różni od kwietnia, a w czerwcu nawet około św. Jana częste bywają i mocne przymrozki. Latem są dnie gorące, noce zwykle oziębione. Susza nieraz zbyt długo trwająca. Około jesieni bywa tu pora najpiękniejsza. Pod względem urodzajności gleby stoi pow. na niskim stopniu. Czysto piaszczystej gleby liczy się większa część powiatu, bo aż procent 53, mianowicie na południu i zachodzie, gdzie slę rozciągają bory jańsborskie. Inne części mają glebę często żwirowatą, tu i owdzie gliniastą, urodzajną i także mniej albo więcej piaszczystą. Na wiąlu miejscach nagromadzone leżą kupy kamieni. Niektóre wzgórza obfitują w wapienne kamienie. Jezior liczy powiat 49, znaczniejsze są Smiardowe Spirding See niemal 2 kw. mile rozl. , 12 do 14 mil obwodu liczące, z odnogami Beldan, Górkło, Seksty Sexter Sefe, Warnow. Inne jeziora nietak wielkie Orzysz, Warzno Warsen al. Warschau See, Niskie Nieder See, Pogobie przednie, Pogobie średnie, Białoławki BialolawkerSee, Kocioł Kessel See, dybowskie, guckie jezioro i wiele innych. Rzeki i strugi znaczniejsze. 1 Pisek z jeziora Warzna płynie do Narwi; 2 Wilkus łączy jezioro Kocioł i Warzno; 3 Bialoławka łączy Kocioł z jez. białoławskiem; 4 Wąska przedtem łączyła jez. Smiardowe z białoławskiem, teraz zatamowana; 5 Wincenta Wycięta dopływ Piska; 6 Szeska struga także dopływ Piska; 7 Niska Ńiederfluss łączy jez. Niskie z Beldanem; 8 Konopozanka zpod miasta Biały do jez. Warzna; 9 Swięoek Schwentzekfl. łączy jez. dybowskie i Warzno; 10 Orzyska struga z jez. orzyskiego przez mikoskie do syrklowskiego. Uprawa pod jarzynę trwa tu od 15 kwiet. nia do 8 czerwca, pod ozimiuę od 24 sierpnia do 10 października. Żniwa żytnie zaczynają się 20 lipoa. Po