koni. W 1827 r. było tu 228 dm. i 1380 mk. ; w 1861 roku 217 domów i 1960 mieszkańców 448 żydów; obecnie zaś 210 dra. , 2976 mk. i 3943 mr. ziemi do osady należącej. Pierwotnie była to wieś Porohów zwana, którą w r. 1423 Witold, wielki ks. lit. , darował kościołowi katedralnemu łuckiemu, za rządów pierwszego biskupa Andrzeja ze Spławki, czyli Spławskiego, a w. ks. Zygmunt takową donacyą w. r. 1437 zatwierdził. Na mocy powyższych przywilejów, biskup łucki Jan Losowicz Joczowicz wś tę zamienił w r. 1465 na miasto i od imienia swego przezwał J. , nadał prawa chełmińskie, oznaczył czynsz z gruntów, wyrabiać i szynkować piwo za pewną opłatą dozwolił, polowania w lasach, łowienia ryb w rzece Bugu, pod warnkniem utrzymywania i reperowania grobel w tychże dobrach. W r. 1497 król Aleksander Jagielończyk, będąc jeszcze W. Ks. Lit. , nadał nowemu miastu trzy jarmarki, król Zygmunt I potwierdził ów przywilej, a król August II w r. 1730 dodał czwarty. Od niepamiętnych czasów w J. biskupi łuccy mieli swoją rezydencyą, tak iż został prawie drugą ich stolicą, ztąd niemal każdy starał się o dobry byt miasta i licznemi obdarzał je swobodami. Istnieją też rozmaite w tym względzie nadania z r. 1503 biskupa Albrychta Radziwiłła, Bernarda Maciejowskiego z r. 1589, Jędrzeja Gembickiego z r. 1654, Tomasza Leżeńskiego 1673 i wielu innych, które oblatowane są w aktach brzeskich, terespolskich i mielnickich. Seminaryum tutejsze założył i uposażył w r. 1685 biskup Stanisław Witwicki. Tu zmarli biskupi łuccy Franciszek Kobielski, Antoni Wołowicz i znakomity historyk polski Adam Naruszewicz, wszyscy trzej w J. pochowani. Ostatni po drugim podziale kraju osiadł nawet zupełnie tutaj i na krok się do śmierci nie oddalał. Wtedy to i miasto przeszło na własność rządową. Przed r. 1575 było ono ludne i pięknie zabudowane, gdy podług śladów archiwalnych, liczono w niem przeszło 500 domów, wtedy zaś całkiem spaliło się; drugi pożar w r. 1620 wynikły, także zniszczył je ze szczętem. Szwedzi zrabowali w r. 1757 zdobyli zamek biskupi i zabrali akta dyecezyi łuckiej tu przechowywane i archidyakonatu brzeskiego od r. 1469 spisywane. Wprawdzie wypędził Szwedów z J. Paweł Sapieha wojewoda wileński ale z upadku już się nie podźwignęło. Kościołów jest tu trzy, z tych najznaczniejszy były katedralny, przedtem parafialny i kolegialny pod wezwaniem św. Trójcy, założony został w r. 1428 przez Witolda, w. ks. litewskiego, który gdy w kilkadziesiąt lat potem zgorzał, Paweł Algimont ks. Holszański. biskup łucki, na nowo go wr. 1522 odbudował, w ostatku w r. 1714 biskup Aleksander Wychowski założył teraźniejszy, którego budowę drugi po nim biskup Stefan Rupniewski w r. 1728 dokończył. Kiedy po r. 1818 w królestwie utworzono nową dyecezyą podlaską, a J. wybrany na rezydencyą biskupów, kościół ten wyniesiono do godności katedralnego, lecz dopiero odnowiony i przyozdobiony został przez księdza Benjamina Szymańskiego w roku 1859, wtedy także i otrzymał sprowadzone tutajz Rzymu relikwie św. Wiktora męczennika. Znajdują się w niej groby biskupów łuckich, a między nimi i znakomitego dziejopisa Adama Naruszewicza, zmarłego 6 lipca 1796 r. ; żaden jednak niema nagrobku, prócz Franciszka Kobielskiego. Drugi kościół księży dominikanów pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, założony w r. 1465 przez biskupa Jana Lasowicza; klasztor przez bisk. Stan. Gomolińskiego, po spaleniu się w czasie ostatniej wojny szwedzkiej, zbudowany dopiero został ze składek i jałmużny, zbieranych od r. 1790 do 1801, za staraniem przeora, księdza Gronostajskiego. Trzeci parafialny b. greckounicki, drewniany, pod wezwaniem śś. Kosmy i Damiana, wystawiony w r. 1840 na miejscu dawniejszgo, ze starości upadłego a erygowanego w XVI w. przez biskupa łacińskiego łuckiego Jerzego Falczewskiego. Należał do dek. łosickiego. Jest tu jeszcze kaplica na cmentarzu murowana. Z gmachów świeckich znaczniejsze są dwie oficyny murowane, wznoszące się na miejscu zwanem zamkiem biskupim, gdyż w istocie niegdyś do niego należały. Zamek zaś dawniejszy, kiedy stał w całości, był wystawiony na górze, w czworobok wałami otoczony i wystającemi w narożnikach bastyonami wzmocniony. W tych to oficynach mieszkał i w nich umarł biskup Naruszewicz; od roku 1818 przeznaczone na biura wydziału stada rządowego koni i mieszkania niektórych urzędników zakładu. Dalej stoi oficyna murowana, przeznaczona na mieszkanie biskupa podlaskiego, która złączona jest z innem zabudowaniem murowanem, w którem się mieścił konsystorz i mieszkania kanoników, oraz seminaryum rzymskokatolickie. Dyecezya podlaska została zniesioną w 1866 i wcieloną. do lubelskiej. Par. J. dek. konstantynowskiego ma 3100 dusz. Opis J. i pamiątek po Naruszewiczu podał Tyg. Illust. z 1876. N. 15. Gm. J. granicy z gm. Bohukały, Pawłów i Rokitno liczy 2934 mk. rozl. 4383 mr. , sąd gm. okr. I i st p. w miejscu; w skład gm. wchodzą Janów osada, Kozioł i Zabrowarny. Dek. J. b. dyec. podlaskiej miał 12 par. Janów, Knychówek, Kożuchówek, Łosice, Niemojki, Paprotna, Przesmyk, Rusków, Sarnaki, Skrzeszew, Sokołów, Wyrozęby; 2 filie Hadynów, Wierów; oraz dominikanie w Janowie. Dobra rządowe

Janów