i podaje nazwiska jadźwińskie Jundziłł, Stekent. Sądząc z wymienionych powyżej miejscowości należałoby za siedzibę J. poczytać część dzisiejszych gub. łomżyńskiej, suwalskiej i grodzieńskiej. Pollexian czyli Podlasian Kadłubek w XII w. uważa też za Prusów czyli Getów t. j. Jadźwingów. Bulle papieskie 1256 i 1257 pogan oddawanych do nawrócenia Kazimierzowi kujawskołęczyckiemu synowi Konrada I i Bolesławowi synowi Leszka krakowskiemu raz Jałwieżą, drugi raz Galindami i Pollexianami nazywają. Dziwna legenda u Długosza, że Kock w lubelskiem trzymał niegdyś jakiś książę włoski od WłochówItalów wywodzono Litwę świadczy także o jakichś jadźwińskich resztkach w tych stronach. Już r. 1167 Bolesław Kędzierzawy, jako spadkobierca Mazowsza i Kujaw, wyprawił się na Getów i wówczas to śród Prusów zginął Henryk Sandomierski brat jego. Legataryusz Kędzierzawego, Kazimierz II z biskupem płockim więc jako książę. Mazowsza wyprawia się na Polleksyan, zwłaszcza za to że książę drohicki Pollexius awanturników latrunculos ruskich u siebie skrycie trzyma. Z tych czasów prawdopodobnie datuje zależność pogost Kuczko Kocka koło Lublina od biskupów płockich, jako części zdobytej na Podlasiu jadźwińskiem, przez Mazurów, o której wzmianka w posiadłościach tego biskupstwa za Konrada I syna Kazimierza II w r, 12 3 3. Dalszym momentem tych podbojów apostolskich Jaćwieźy przez mazurów jest akt nadania, zamku Drohiczyna i całej ziemi z tej samej strony zamku zawartej od środka rzeki Bug i Nur do granic ruskich, przez Konrada I zakonowi rycerzy Chrystusa, niegdyś dobrzyńskiego zakładu 1237 r. Rycerzy tych zrazu ustanowionych przeciw prusakom na Mazowszu, przeniósł Konrad na wschód dla poskromienia ostatecznego Jaćwieźy. Niewiele to pomagało, bo już 1241 Gotard, jakiś syn Łukasza, ucierał się z Prusami, Litwą i Jaćwieżą i 7 wodzów jacwieskich wziął do niewoli, z której wykupili się płacąc po 700 grzywien srebra, a Konrad za to zwycięztwo obdarzył go wsią Służewem pod Czerskiem. R. 1244 rusini wedla jednych źródeł, prusacy wedle drugich napadli na Łuków, Lublin i Sieciechów i zniszczyli je. Ponieważ rusini z Drohiczyna od XI w. ciągle kusili się o Jaćwieź, a ta jest krewną prusaków, bardzo być może, że te różne nazwy najezdników z r. 1244 mają oznaczać prusaków uległych rusi, t. j. podlasian czyli jadźwingów. Już za syna Konrada I, za Kazimierza kujaw. łęczyckiego i Bolesława syna Leszka Białego, pomyślano o wspólnem podbiciu i nawróceniu Jaćwieźy. W Łukowie pogranicznym od Litwy dla Jatwesonii są postanowieni biskupi 1249 Henryk dominikan, 1257 Bartłomiej z Czech franciszkanin, głosiciel krucyaty na Jaćwieź 1254. Równolegle z temi zabiegami krucyatowemi polaków, Ruś stara się posiąść Jaćwieź północną, obejmując spadek po Litwie, i tu najczynniejszym jest Daniel syn Romana 1205 halickiego. Tym sposobem zdaje się północna Jaćwież koło Narwi, Rajgrodu, Wizny przeszła w posiadanie Rusi, gdy południowa podlaska wpada w ręce polskie. Już 1258 r. istnieje kasztelan łukowski zwierzchnik Kocka płockiego, ozem udowodnione zostało objęcie niejako w posiadanie tej pogańskiej ukrainy przez książąt krakowskich. R. 1264 pokonały wojska krakowskie Jadźwingów, i ich wodza Komata położyły trupem. Pod r. 1282 jedne źródła zapisują zwycięstwo Leszka Czarnego nad Litwą, inne nad Jadźwingami, których dognał za Narwią. Dowód to nowy tożsamości obu ludów. Długosz walkę tę uważa za kres bytu Jaćwieźy, wytępionej podówczas co do nogi, i za datę fundacyi pamiątkowego kościoła św. Michała w Lublinie. Późniejsze legendy tę walkę połączyły ze śmiercią Komata 1264 i ze wsią Komaty spaloną 1254, czyniąc z uroczyska ostatniej widownię ostatniej walki Jadźwingów. Z ich wierzeń religijnych wiemy z Kadłubka, że wyznawali przechodzenie dusz ludzkich w ciała zwierzęce. Ich kraina rodzinna słynie z błot, które zdaje się dały także nazwę Drohiczynowi nad Bugiem i plemieniu Dregowiczów, między Prypecią i Dźwiną od dregwa, po białorusku błoto; kirba, po litewsku błoto, ma być źródłem nazwy Krywiczów. Trybem też pierwotnych słowian, w tych błotnych ostępach mieszkają, bagna i bory mając za twierdze. Źródła do dziejów Jaćwieźy są kronik i roczniki polskie i ruskie Monumenta Poloniae historica, Bielowskiego; Połnoje sobranije russkich lietopisiej II, zwłaszcza kronika hipaciejowska; Długosz; Dyplomaty w kodeksie dypl. litewskim i polskim, oraz mazowieckim; Tejnera, Monumenta Poloniae; Szafarzyk, Starożytności Słowiańskie t. I, rozd. 16, 7; Szulc, O znaczeniu Prus dawnych skąd artykuł w Encykl. wielkiej Olgelbranda t. XII, str. 862; Jaroszewicz, Obraz Litwy; Narbut, Pisma pomniejsze i Tyg. Wileński z 1817 r. tom 4; Wiktor Ossoliński, Wspomnienia z Podlasia o uroczysku historycznem Kumat Bibl. Warsz. 1848, IV, 465, Kilka uwag i t. d. tamże 1851 t. I, str. 122. Sjögren Ueber die Wohnsitze und Verhaeltnisse der Jatwaegen, Petersburg 1858. Porównaj też w Słowniku geogr. artykuły Drohiczyn, Galindya, Sudawia, Podlasie i t. p. E. S. Swieżawski. Jadzyna. albo Badzyna, Badczyna, dawna nazwa wsi Baczyna w pow. staromiejskim. Jaeckiken niem. , ob. Jackiachken. . Jaecknitz niem. 1. pow. kartuski, ob.

Jadźwingi

Jadzyna

Jaeckiken

Jaecknitz