mysłowi z każdym rokiem szczególnie w Inowrocławiu się więcej rozwijającemu. Na milę kwadratową przypada teraz cokolwiek nad 2, 800 mk. , na kił. kw. czterdziestu kilku mk. Powiat inowrocławski należy do drugiej klasy powiatów W. Ks. Pozn. pod względem zaludnienia; dwie Jeszcze klasy powiatów gęstszą mają ludność; do rzędu pow, inowrocławskiego należą powiaty bydgoski, wyrzyski, chodzieski, czarnkowski, szamotulski, obornicki, wągrowiecki, szubiński, mogilnicki i średzki. Gmin ma miejskich 4, wiejskich 182; gmin dominialnych 195; ogółem 381 gmin, 535 miejscowości, 6453 domów mieszkalnych. Miasta powiatu są 1 Gniewkowo niem. Argenau; 2 Inowrocław niem Inowraclaw; 3 Kruszwica niem. Kruschwitz; 4 Strzelno; które w r. 1871 miały razem 13, 547 mk. Pod względem narodowości ludność wiejska jest prawie wyłącznie polska, miasta zaś już bardzo są zniemczone; najniekorzystniejszy stosunek w Inowrocławiu. Najgłówniejszem zatrudnieniem mieszkańców jest rolnictwo i chów bydła. Rolnictwo w ostatnim czasie nowy przybiera kierunek, odkąd w powiecie kilka powstało cukrowni i skutkiem tego uprawa buraków cukrowych coraz więcej się rozpowszechnia. Kopalnie inowrocławskie, jak już kilkakrotnie nadmieniliśmy, korzystnie wpłynęły na rozkwit przemysłu. Miejscem urzędowania landrata jest Inowrocław, gdzie wszystkie zresztą urzędy powiatowe, podane już powyżejsię mieszczą. Powiat podzielony jest na 7 obwodów administracyjnych 1 inowrocławski, 2 gniewkowski, 3 gniewkowicki, 4 kruszwicki, 5 dąbrowski Louisenfelde, 6 markowieki, 7 strzelnicki Strzelno. Zamiast sądu powiatowego kolegialnego, jaki istniał w Inowrocławiu do października r. 1879, ustanowiono dwa sądy okręgowe 1 w Inowrocławiu, 2 w Strzelnie, należące do sądu ziemiańskiego bydgoskiego. Powiat liczy 34 parafij katolickich, które wszystkie należą do dyecezyi gnieźnieńskiej; parafie są Inowrocław, Strzelno, Gniewkowo, Kruszwica w miastach; we wsiach zaś Góra, Ludzisk, Ostrowo pod Pakością, Siedlimowo, Wójcin, Chełmce, Kościeszki, Piaski, Polanowice, Rzadkwin, Sławik, Stodoły, Ostrowo nad Gopłem, Dźwierzchno, Jaksice, Kościelec, Liszkowo, Orłowo, Pęchowo, Tuczno, Branno, Brudnia, Chlewiska, Stare Grabie, Murzynno, Ostrowo pod Strzelnem, Parchanie, Płonkowo, Pieranie, Radłowice. Kościół filialny jest jeszcze we wsi Markowice i kaplica pustelnicą nazwana, należąca do paraf. Stare Grabie. Parafie protestanckie, należące do dyecezyi inowrocławskiej, są w Inowrocławiu, w Wielkich Jeziorach, w Kruszwicy, w Dąbrowie pod Inowrocławiem Louisenfelde, w Małem Murzynnie pod Gniewkowem, w Rojewie i Kaczkowie, w Strzelnie, w Dąbrowie. Prócz wymienionego już w Inowrocławiu gimnazyum filologicznego i wyższej szkoły żeńskiej znajdują się kilkoklasowo szkoły elementarne w Strzelnie i Gniewkowie; zresztą tylko jednoklasowe w Kruszwicy i po wsiach; pow. liczy 27981 analf. Trzy księgarnie, drukarnia i czytelnia w Inowrocławiu. Powiat mta 647, 137 morgów rozległości; z tych Jest pod pługiem 68, 4, łąk 6, 2, partwisk 7, 2, lasów 17, 3. Większa własność wynosi mniej więcej 424, 289 mr. , wliczając w to królewszczyzny, które mają 104, 823 morgi. Od r. 1848 wyszło z rąk polskich przeszło 30, 000 mr. Obecnie większa własność polska przechodzi o mało 100, 000 mr. Fabryka maszyn i lejarnia w Inowrocławiu, w Orłowie i Laskowic; około 30 mniejszych; olejnia parowa w Inowrocławiu; 9 mniejszych olejni pędzonych siłą koni; gorzelnie 2 w Gniewkowie Ludwigsruh i w Gońsku, browar w Inowrocławiu; królewskie saliny; prywatne kopalnie żwiru siarczanego i saliny pod Inowrocławiem, młyn parowy w Inowrocławiu, na terytoryum wsi Sobiesierne piła parowa; cukrownie są 1 w Przyjezierzu Amsee tuż pod Skalmirowicami; 2 w Wielowsi Grossendorf; 3 pod Mątwami; 4 w Szymborzu pod Inowrocławiem; 5 w Wierzchosławicach. Gościńce przechodzą przez powiat rządowy inowrocławskobydgoski, 19, 5 kil. ma dług. w pow. ; 2 rządowy poznańsko toruński, przechodzący przez Strzelno, Inowrocław i Gniewkowo, 51 kil. w pow. ; 3 gośc. z Inowrocławia do Pakości idący dalej do Mogilni 8 kil. dług. 4 gośc. idący z Mątew, gdzie się łączy z gościńcem poznańskotoruń skim, przez Kruszwicę do Gocanowa, 12 kil. dług. ; 5 gośc. z Inowrocławia do Sławinka 6 kil. dług. ; 6 gośc. z Gniewkowa przez Wielkie Murzynno do Brudni; pod Gniewkowem łączy się z gośc. poznańskotoruńskim; 7 gośc. z Strzelna do wsi Wronowy, 5, 5 kil dług. Koleje żelazne 1 kolej poznańskotoruńska w pow. 37 kil. dług. ze stacyami w Przyjeziercu Amsee; w Inowrocławiu i Gniewkowie Argenau; 2 kolej inowrocławskobydgoska, odnoga pierwszej, 22 kil. dług, w pow. , ma stacye w Inowrocławiu, Złotnikach Güldendorf i w Chmielnikach Hopfengarten; 3 kolej z dworca inowrocławskiego do salin, 1, 5 kil. dług. ; 4 kol. z Pakości do Przyjezierza Amsee, 6 kil. dług. 5 kol. drugorzędna z Płonkówka do Wierzchosławic i kolei górnoszląskiej; 5 kol. z Rojewa do Wierzchosławic. Urząd pocztowy pierwszej klasy ze stacyą telegraficzną w Ino Wrocławiu; drugiej klasy w Strzelnie także ze stacyą telegraficzną; trzeciej klasy ze st. tel. w Gniewkowie, w Złotnikach Güldenhof, w Chmielnikach Hopfengarten; ajentury poczto

Inowrocław