dziądza. Obszaru obejmuje mr. 310, budyn. 35, dm. 27, katol 21, ew. 169. Parafia Błędowo, szkoła Piaski, poczta Grudziądz. H. było oddawna należytością do Turznic, gdzie urzą dzono owczarnię i karczmę. Wraz z Turznicami nabyły H. pp. benedyktynki w Grudziądzu r. 1637 od pani Kostczyny i posiadały aż do okupacyi. Za rządów pruskich r. 1785 osadzo no tu 7 familij na małych kawałkach roli, od morga dawali czynszu po 1 tal. R. 1831 odłą czono H. od gminy Turznic; było wtedy 22 osadników, posiadających od 1 1 2 do 20 mórg roli. R. 1853 skupili sumą 62 tal. roczną dawniejszą robociznę do Turznic przynależną. Także i od wsi sąsiedniej Biały bór Weissheidej osadnicy nabyli nieco roli. Karczma hanowska istnieje dotąd. Kś. F. Hanowszczyzna, wś włośc, pow. oszmiański, 3 okr. adm. , od Oszmiany o w. 65, od Dziewieniszek w. 35, dm. 6, mieszk. katol. 33 1866. HansBischof, inaczej Berzischken lub Dodischken niem. , wś, pow. szyłokarczemski, st. p. Kukoreiten. Hansbork, ob. Jańsbork, Pisz. Hansburg niem. , folw. , pow. niborski, st. p. Iłowo. Hansdorf niem. , ob. Helomanowce. Hansdorf niem. , ob. Piechcin, dom. , pow. szubiński. Hansdorf niem. , ob. Janowik, Hanuszowce, Hansdorf niem. 1. , rycer. wieś, pow. elbląski, na bitym trakcie elbląskoholądzkim, ponad jeziorem Druznem, 1 milę od Elbląga. Obszaru ziemi liczy mr. 1109, miedzy niemi znaczne łąki nad Druznem i owocowy ogród, 1 chełmińską włókę zajmujący, z którego niemały idzie pożytek; dm. mieszk. 13, katol. 6, ew. 116, parafia i poczta Elbląg, szkoła Kiimersdorf. Była ta wieś oddawna szlachecka. Kiedy w czasie reformacyi lub skutkiem wojny szpital ów podupadł, wieś H. przypadła jako własność do rządu i to najprzód polskiego. E. 1520 król Zygmunt zapisał H. na niepewny czas miastu Elblągowi z tym warunkiem, żeby dochody obracali na utrzymanie misyonarzy kurs do N. M. P. w kościele św. Mikołaja śpiewających. R. 1525 wieś ta pokojem krakowskim dostała się do krzyżaków albo raczej do Prus książęcych, leżała bowiem na pograniczu obydwóch państw. R. 1565 książę Albrecht ustąpił H w zamian za inno posiadłości pruskiemu szlachcicowi Jakóbowi Alexwangen. R. 1589 po jego śmierci kupił H. Jan Bodecker, którego familia aż do r. 1825 dobra te dzierżyła. R. 1818 po okupacyi wieś H. należąca dotąd do Prus wschodnich przedtem książęcych dołączona została powiatowi elbląskiemu w Prusach zachodnich królewskich czyli polskich. Po r. 1825 wieś H. często zmieniała niemieckich panów swoich. Od roku 1865 posiada ją Adolf Eggert Ob. Rhode, Gesch. des Elbinger Kreises. 2. H. , wieś, pow. suski, ob. Ławice. Kś. F. Hansenhof niem. , folw. , pow. welawski, st. p. Alberga. Hansfelde niem. 1, , w krzyżackich dokumentach Hammiswalde, wieś włośc. kościelna, pow. człuchowski, na bitym trakcie czarnieńsko frydlądzkim, pół mili od m. Czarne. Obszaru liczy mr. 3839, budyn. 108, dm. 41, kat. 85, ew. 268. W miejsca jest szkoła i kościól filialny do Czarnego, poczta Czarne. R. 1374 komtur człuchowski Henryk von Grobitz, nadaje pierwszy znany przywilej wieś nazywała się wtedy Hammiswalde, sołtys Piotr Hey neman otrzymał 7 włók wolnych z sołtystwem, prob. kościelnych włók 4. Reszta 64 włók podzielona była między osadników za zwykłym czynszem i ciężarami. Prawo nadane było chełmińskie. O kościele pisze szematyzm z r. 1867 W H. jest filia do Czarnego Hammersteinj, tytułu św. Andrzeja apost. , patronatu prywatnego wtedy Liwonius dziedzic Czarnego; poświęcony został kościół 17 listopada 1754 r. Wsie należą do filii Hansfelde, Hasselberg, Geglenfelde, Grünhof, Faulwiese, Brzęczek, Gockowy, Łoża i Ruthenberg. Początkowo był kościół w H. parafialnym, i dopiero gdy zniemczeni tu osadnicy przyjęli luteranizm, dołączony do Czarnego. Nadto istniały jeszcze 3 kościoły w Gockowach, w Łoży i we wsi Ruthenberg, które zupełnie zaginęły. 2. H. , dobra w pobliżu sławnych z historyi Słupów i rz. Ossy, pow. grudziąski. Obszaru ziemi zajmuje mr. 961, budyn. 18, dm. 7, katol 91, ew. 16. Parafia Gruta, szkoła Słupy, poczta Łasin. H. jest nową osadą, założoną roku 1800 na gruncie zbyt obszernego dobra w Grucie 115 włók liczącego przez ówczesnego właściciela czyli dzierżawcę wieczystego Jana Mullera, od którego i nazwę swoją otrzymała, bo Jan znaczy po niem. tyle co Hans, Hanusz. Drugi także na gruncie Gruty założony folwark nazwał Annaberg, od swojej żony Anny. Po śmierci ojca przejął IŁ r. 1816 syn Ernest Wilh. Müller za sumę 6000 tal, nadto zobowiązał się płacić kanonu rządowi rocznie 100 tal Szarwark nowej tej wsi IL przeznaczono ze Słupów i to 18 mórg albo dni orać, 18 dni mierzwę wozić, 18 dni kosić, 18 dni grabić. Za to jednak płacił posiadacz do rządu rocznie tal 7 sgr. 6, t. j. za 1 dzień z uprzężą sgr. 12, bez uprzęży sgr. 6 licząc. Roku 1824 H. zostało odłączone od wsi Gruty. W najnowszym czasie niektóre grunta gburskie z Gruty przydane zostały do H. Ob Frolich, Geschichte das Kreises Graudenz I, 162. 3. H. , wieś, pow. wałecki, ob. Stary dwór. 4. H dobra, pow. frydlądajki, st. p. Frydląd, Hanowszczyzna Hanowszczyzna Berzischken Do dischken Hansbork Hansburg Hansdorf Hansdorf Alex Hansenhof Hansfelde