wspomniały, aby się do jego założenia świątobliwy Jan Grot, biskup, w czem przyłożył, oczywistą Jest rzeczą, że rządy tego męża w krakowskiej dyecezyi kościół iłżecki już zastały. Kiedy mury jego, starością nachylone, grozić zaczęły zniszczeniem, Marcin Szyszkowski, proboszcz tutejszy, najprzód wyrestaurował kościół w roku 1595 i poprawił grożące zawaleniem presbyteryum, następnie zaś 1603 r. , przedmą część kościoła własnym kosztem od fundamentów wznosił z cegły i kamieni, Jak o tem świadczy napis wyryty na czarnym marmurze, umieszczony w ścianie z lewej strony wielkiego ołtarza. Zniszczyły go wojny szwedzkie w latach 1655 i 1656 tak dalece, że w r. 1670 na nowo musiał być poświęcanym. Wielkiego także doznał zniszczenia przez pożary w r, 1744 i 183L Po ostatniem wyrestaurowaniu tego kościoła w latach 1832 i 1850, przyprowadzono go do porządnego stanu, ale odnowa ta dawnej jego postaci wcale nie jest odpowiednią. Jest tu kilka nagrobków z XVII wieku, nieosobliwych pod względem sztuki, w skarbcu kilka złotniczych wyrobów z XVI wieku; biblioteka niegdyś w rękopisy i rzadkie druki bogata. Od południowej strony stoi przybudowana kaplica Ś. Krzyża, fundacyi biskupa Szyszkowskiego, z podziemnym grobem dla jego rodziny i kilka pięknych obrazów w ołtarzach. Ze znaczniejszych budowli oprócz kościoła farnego, o którym wyżej wspomnieliśmy, istnieją tu kościół S. Ducha murowany, przy szpitalu założonym w r. 1448 przez kardynała Oleśnickiego, istniejący i równocześnie powstały kościół Panny Maryi, murowany na miejscu drewnianego, w r. 1820 ze składek tutejszych mieszkańców wzniesiony kościół 8. Franciszka murowany, podobnież dawniej do roku 1663 istniejący, wtedy zaś rozebrany i znowu w r. 1837 wystawiony; szpital Ś. Ducha; szkoła elementarna murowana, założona w r. 1842; jatki murowane, szlachtuz drewniany, dwa młyny wodne do mielenia zboża, tartak i młyn wodny do mielenia szkliwa, dla fabryki fajansów założonej w r. 1823 przez Lewina Seliga Sunderland. Garnki iłżeckie za Zygmuntów sprzedawano pod zamkiem krakowskim, a w drugą stronę przez Gdańsk przesyłano aż do Szwecyi. W 1861 r. zajmowało się wyrobem ich majstrów 50, czeladzi 50. Dobra rządowe I. podług opisu z r. 1833 i 1855 zkładają się z miasta, zamku, folwarku Iłża z młynem, stawem, tartakiem i fabryki fajansu, wsi Seredzice bliższe, Błaziny, folwarku, wójtostwa i wsi Seredzice dalsze, folwarku, wójtostwa i wsi Paszkowa wola, kolonii Ciesierowskiej, folwarku, wójtostwa i wsi Chwałowice, wsi Małomierzyce, wójtostwa i wsi Jasieniec, wójtostwa i wsi Tychów, wójtostwa i wsi Dubie, wójtostwa i wsi Lipie, wójtostwa i wsi Lubienia, folwarku Koszary, wsi Lipie, Lubienia, Małyszyn, Tychów, Stawiąrze, Goniarze. Część poduchowna L, gruntu morgów 311, budyn. mieszkalnych 8 drewnian. , mieszk. 17. Zamek iłżecki, gruntu morgów 48. Budynków mieszkalnych 1 drewn. , mk. 5. Leśnictwo prywatne iłżeckie z zarządem we wsi Lubienia dzieli się na 5 straży maliszyńska, koszarska, wierzbnicka, kaplicka i jankowska. Par. dek. iłżeckiego liczy 8803 dusz. Gmina L należy do sądu gm. okr. I w miejscu i składa się z samej tylko osady i kilka drobnych przyległości a ogólny obszar ziemi wynosi 3658 mr. a ludności 8545 dusz. Powiat iłżecki, największy powiat gub. radomskiej, utworzony został w 1866 r. z części dawnego pow. opatowskiego. Graniczy od północy z pow. kozienickim, od wschodu rz. Wisła oddziela go od powiatu nowoaleksandryjskiego gub. lubelskiej, od południa styka się z pow. opatowskim, od zachodu zaś z częścią pow. kieleckiego, koneckiego i radomskim. Ogólny obszar powiatu wynosi 36 90 mil kw. czyli 1808 w. kw. , w tem 688 w. roli ornej, 162 w. łąk, 489 w. lasów. Powierzchnia ziemi przedstawia tu obszerną lesistą równinę, pochylającą się łagodnie ku Wiśle. Jedynie tylko w stronie zachodniej koło Iłży występują znaczniejsze wzniesienia około 800 stóp. Cały południowo zachodni kąt powiatu zajmują ogromne lasy, stanowiące dalszy ciąg leśnych obszarów, otaczających pasmo Łysogór w kialeckiej gub. Wody tych obszarów leśnych uprowadza do Wisły rz. Kamienna. Oprócz niej przerzynają powiat ten dwie mniejsze rzeczki Iłżanka i Krempianka. Jeziór 9, rozl. 60 mr. Co do geologicznego układu spodnich warstw to wschodnia część powiatu przyległa Wiśle spoczywa na pokładzie kredowym, rozciągającym się na znacznym obszarze przyległej gub. lubelskiej, zachodnia zaś i południowa mają na spodzie formacyą jurajską szara i biała Jura. Przez powiat ten przechodzi mniej więcej z biegiem rz. Kamienny granica głazów narzutowych, tych rozproszonych po polach naszych ułamków kamieni, będących okruchami skał północnej Europy. Gleba ziemi średniej dobroci przyjazna dla uprawy pszenicy, której średni roczny wysiew 1870 1873 wynosi do 9000 czetwerti, zbiór zaś do 48, 000 czetw. Żyta wysiew średni około 14, 000 czetw. , zbiór zaś do 82, 000 czetw. Blizkość Wisły ułatwia zbyt zboża i sprzyja rozwojowi rolnictwa w częściach powiatu bliższych tej rzeki, podczas gdy dalsze stanowią wielki lesisty obszar, przedstawiający jedynie warunki przyjazno dla rozwoju przemysłu leśnego i górniczego, który dotąd pozostaje w uśpieniu. Jedna tylko droga bita, szosa radomskokielecka, przerzyna

Iłża