ta szczerzecka. , na półnwschód Bryńce zagórne i Borszczów, na płd. wschód Borynicze, na płd. Laszki górne i dolne, Kutty i Malochów, na półn. zach Stulsko. Zabudowania wiejskie leżą u źródlisk 336 m. i w górnym biegu nastającego tutaj potoku Wiśni, pły nącego na płdwsch. do Dniestru. Do Wiśni wpada od lew. brz. dopływ następujący na półn. granicy wsi 344 m. . Płynie on równo legle prawie z Wiśnią, a uchodzi do niej na samej granicy wsi. Na prawym brzegu Wiśni leży rozległy las Wiśniowiec za szczytem 406 mr. wys. w stronie półn. , opadający na płdwsch. do 396, na płd. zach. do 365 a na płd. do 330 m. Między Wiśnią a jej dopływem le ży las Dołhy na półn. a Tokarowa na płd. ze szczytem 404 mr. wys. w środku, a na lew. brzegu dopływu las Bobiczów ze szczytem 398 m. wys. Własn. więk. fundacyi hr. Skarbka ma roli ornej 3, łąk i ogr. 11, lasu 4195 mr. ; własn. mniejsza roli ornej 459, łąk i ogr. 371, pastw. 85, lasu 66 mr. Mieszk. wedle obliczeń z r. 1869 w gminie 401, na obszarze dwors. 10; wedle szematyzmów z r. 1881 mk. obr. gr. kat. 392, rzym. kat, 24. Par. rzym. katol w Mikołajowie; gr. kat. w miejscu, należy do dekanatu rozdolskiego a archidyecezyi lwow skiej. We wsi cerkiew, szkoła niezorganizowana i kasa pożyczkowa gminna z kapitałem 3390 zł. Lu. Dz. Iłłowo, ob. Iłowo. Iłłukszta, mko w Kurlandyi, w pow. zelburskim, nad strugą t. n. , o 193 w. od Mitawy, należy do dóbr Schlossberg, w par. ewang. Dyneburg, ma st. telegr. , st. poczt. i kościół paraf. katol. Parafia katol. dekanatu semigalskiego dusz 7756. Filie w Świętmujży i Stalmujży; kaplice w Schlossbergu, Czamanach i Bobicy. Miasto I. , własność hrabiów Zybergów, bierze nazwanie od rzeki, płynącej z jez. Łukszty, leżącego o 20 wiorst, w majętności Stalmujża po niem. Steinensee. Podług tradycyj miejscowych o 18 wiorst na wschód od Iłłukszty dzisiejszej, było miasteczko Pobierz zwane, na pograniczu Litwy. Około połowy XV wieku litwini Pobierz zburzyli; Brynck zaś właściciel miasteczka i sąsiedniego majątku Sohödern po łotewsku Sidermujża, nie dozwolił Pobierza odbudować i zmusił mieszczan że się udali do hrabiego Zyberga, właściciela majątku Szlosberg Schlosberg, od którego wyjednali pozwolenie osiedlenia się na prawym brzegu rzeki Iłłukszcianki, w okolicy leśnej. W r. 1582 Possewin jezuita, jadąc do Rygi, w czasie lwiąt wielkanocnych tu się zatrzymał i podług kroniki Rostowskiego mszę odprawił w kościele laterańskim. Po śmierci pierwszego a razem i ostatniego pastora, hr, Zyberg pomieniony kościołek rozkazał zamknąć i już luteranom go nie oddal; ci ostatni rozpoczęli proces, który trwał lat kilka, aż dopiero król Władysław IV przyznał kościół Janowi Jerzemu Zybergowi dla katolików. Hr. Zyberg sprowadził tymczasowo dla kościoła katolickiego księdza świeckiego, wszakże od czasu do czasu pojawiali się tu i jezuici aż do 1690 r. , kiedy Fryderyk de Wenlig Zyberg został braciszkiem zgromadzenia jezusowego; wtedy osadził tu na stałe jezuitów, nadając im wsie Swiętmujżę i Aronę z folwarkami. Po niejakim czasie administracya majątków okazała się przeszkodą w spełnianiu duchownych obowiązków; oceniono przeto majątki nadane na 50, 000 talarów bitych, a następnie przeceniono na 66, 666 rubli; z obowiązkiem wypłacania zakonowi, z dochodów pomienionych wsi, sześć procentów. W r. 1690 dnia 8 września Mikołaj Pusłowski biskup kurlandzkoinflan cki, kościołek pomieniony, z drzewa zbudowany, konsekrował. W r. 1748 dnia 30 września o północy kościołek razem z zabudowaniami zgorzał prawie do szczętu. Iłłukszta w r. 1826 była już miastem powiatowem w Kurlandyi, położonem pod 44 długości i 55 szerokości geograficznej; miała sąd powiatowy, z niemiecka hauptmańskim zwany, sąd ziemski i sąd miejski, inaczej namiestnikowskim zwany; inne zaś wydziały zostawały w mieście Jakobsztacie, o 20 wiorst odległem, od którego i powiat miał nazwanie. Ludność owoczesną liczono około 1500 po większej części polaków; dziesiątą zaledwie część stanowili niemcy; około 50 głów starowierców rozkolnicy i tyluż żydów; tym ostatnim niewolno było mieszkać stale, ani domów własnych budować, z wyjątkiem rzemieślników i to za wiedzą właściciela hr. Zyberga. Ludność Iłłukszty składała się przeważnie z mieszczan katolików i unitów, w mniejszej zaś części ze szlachty czynszowej, na gruncie miejskim osiadłej. Katolicy z uniatami żyli zgodnie, niemcy zaś stanowili zupełnie odrębną społeczność i poza obrębem spraw sądowych, nie mieli żadnej łączności z polakami. Szlachta i mieszczanie byli biedni; utrzymywali się pracą rąk własnych, już to z rzemiosła, już z uprawy roli. Z przeprowadzeniem zwirówki szosa od Warszawy do Petersburga przez Dyneburg, o 17 wiorst odległy, ludność iłłuksztańska w latach 1845 do 1870, znacznie się powiększyła; zwłaszcza po przeprowadzeniu kolei żelaznej, przemysł i handel się podniósł, a ludność doszła do 2600, z tych 2000 polaków. Na południe, w 30 wiorstowej odległości położone miasto powiatowe Jeziorosy, przemianowane na Nowoaleksandrowsk, swojemi jarmarkami, niemało też wpływa na handlowe i przemysłowe obroty. Ku Dyneburgowi i Jeziorosom, przestrzeń milowa, zapełnioną jest lasem budowlanym sosnowym, co nietylko podnosi warunki higieniczne Iłłukszty, ale Iłłowo Iłłowo Iłłukszta