żydów. Ważniejsze są Ihumeń, Berezyna, Smiłowicze, Puchowicze, Uzda, Dukora, Dudzicze, Piaseczno, Mohilno, Kliczew. Jako miejsca historyczne lub mające interes dla archeologów i badaczy rzeczy krajowych, należy zaznaczyć Ihumeń, Mohilnę, Dudzicze, Francuzką Groblę, Sucin, Duleby, Hrebień, Ubiel, Smiłowicze, Dukorę, Dubowrucze, Lady, Błoń, Hrebionkę, Sierhiejewicze, Woronicze, Użtany, Kuchcice, Bielkiewicze. O tych miejscach czytelnik znajdzie wiadomości bardziej specyalne pod właściwymi wyrazami w niniejszym Słowniku, tu tylko nadmienić wypada, iż powiat ihumeński różnoczasowie dla nauki i sztuki ojczystej wydał niemało ludzi dobrze znanych krajowi; mianowicie tu się urodzili, , umarli ztąd pochodzą lub tu pracowali dla społeczeństwa Moniuszko Dominik zasłużony filantrop; Moniuszko Kazimierz uczony prawnik; Moniuszko Aleksander lubownik sztuki i przyjaciel ludu, Moniuszko Stanisław powszechnie znany muzyk i kompozytor, Massalski Tomasz autor Podstolica, Massalski Józef wierszopis, Baka wsławiony wierszem O niechybnej śmierci, Łojko Feliks historyk i ekon. , Bukaty Franciszek dyplomata polski, Ignatowicz Jan znany z dziejów Unii, Jelski Ludwik finansista i mąż stanu, Jelski Włodzimierz filozof i publicysta, Jelski Michał skrzypek i kompozytor. Jelski Konstanty spółczesny przyrodnik i podróżnik, Szemesz Adam erudyt w dziedzinie malarstwa i sam malarz, Ewą Felińska autorka tu w młodości zamieszkała, Szyszko Michał uczony filolog i autor. Klimontowicz Stefan matematyk i tłómacz, Zdanowicz Aleksander historyk, Fatur Henryk archeolog, Zawisza Jan współczesny archeolog, Zawisza Krzysztow autor znanych pamiętników, Baranowski Józef dziś żyjący jeszcze finansista, technik i filolog, Kotowicz Wiktor współczesny uczony literat, Wańkowicz Jan współczesny uczony entomotog, Prozor Józef wojewoda witebski; podobno tu Tadeusz Korzon historyk i Leon Szczerbowicz Wieczor publicysta i inni. Dziedzictwa obywatelskie w których się znajdują pamiątki, księgozbiory, dzieła sztuki lub archiwa są Dukora po Osztorpach dziś Hartingów; Smiłowicze i Szypiany po Moniuszkach dziś Wańkowiczów; Horodyszcze i Zasierz Wańkowiczów, Lada, Zamość, Dudzicze Jelskich, Kuchcice Zawiszów, Tołkaczewicze Grabowskich, Cielaków Hartinga, Rawanicze Słotwińskich, Puków Onufrow, Małackowszczyzna Jodków, Ludwinów Kotowicza, Citwa Janiszewskich. Zapiszmy w tem miejscu fakt dość ciekawy, iż ród Janiszewskich przeszło 4 wieki Citwą włada i tak długiego dziedzictwa nikt w powiecie chyba nie wykaże. Medyczna organizacya wcale nieodpowiada potrzebom; zaledwo bowiem na cały powiat jest 3 lekarzy, 14 felczerów wiejskich, 4 akuszerki i 1 weterynarz; pomoc więcej staranną mieszkańcy otrzymują w czterech szpitalach, t. j. w jednym miejskim w Ihumeniu i w trzech wiejskich w gminach. Leśnictwo rządowe jest jedno na cały powiat, administru jące przeszło 77000 mr. lasu. Instytucya ta wszakże nie sprzyja rozwojowi naukowej eksploatacyi, więc i lasy rządowe nikną bez ści słej kontroli, chociaż w ogóle są w lepszym stanie niż prywatnych właścicieli. Ważniejsze jarmarki bywają w Ladach 29 czerwca, w Berezynie 6 sierpnia, w Puchowiczach 9 maja i 6 grudnia. Oprócz wzmiankowanych jarmarków bywają targi niedzielne lub świąteczne w Dukorze, Smiłowiczach, Widzie, Szacku, Dudziczach i inne. W tem ostatniem miejscu, nie gdyś czczonem jako cudowne w obrazie N. M. P. w młodzikową niedzielę bywa wielkie zbiegowisko ludu. Drogi w części mniej leśnej są znośne, poleskie zaś fatalne, pełne najstrasz niejszych grobel i brodów. W poprzek powiat przeżyna od r. 1873 na przestrzeni prawie stu wiorsty libawskoromeńska droga żelazna. Z otwarciem tej kolei wielki trakt pocztowy łączą cy Ihumeń z Mińskiem i Bobrujskiem został dla poczty zamknięty a natomiast urządzony nowy trakt mały w celu połączenia miasta po wiatowego ze stacyą kolei w MaryiGórze, tu dzież trakt boczny wiodący do miasteczka Smiłowicz. Oprócz tych traktów pocztowych istnieje mały dawny w kierunku z Ihumenia do Berezyny, tudzież drogi komunikacyjnowojenne z Ihumenia przez Puchowicze, Szack i Porzecze na Polesie bobrujskie i drogi z Ihu menia przez Dukorę, Dudzicze, Uzdę, Piaseczna w Słucczyznę. Aleksander Jelski. Ihumenka 1. , bagnista niewielka rzeka w pow. ihumeńskim, ma początek o milę na płn. za Ihumeniem, w moczarach pomiędzy wioska mi Słobódka i Zarzecze; przepływa w kierunku od północowschodu na północozachód nieopo dal folwarku Teodorówka, następnie tuż przy mieście Ihumeniu tworząc tu niewielki staw przez zatamowanie młynowe, i za Ihumeniem, przyjąwszy w siebie z prawej strony rzeczkę Owsiszcze wpada do rzeki Wołmy z lewej stro ny. Brzegi tej rzeczułki, zwłaszcza w dolnym biegu, są najdzikszą miejscowością Ihumeńszczyzny, rybnością się nie odznacza. 2. I, ma ła bagnista rzeczka na Polesiu pow. ihumeń skiego, bierze początek z bagien około zaścian ka Błychowa, ztąd płynąc prawie w kierunku zachodnim w małych zagięciach około zaścian ków Snaściki, Ihumeńska Buda, Dremiszcze i Podkosie, przy zaścianku Hadutowie wpada do rzeczki Bołoczy z lewej strony; długość Ihumeńki około wiorst dziesięciu, brzegi obfitują w dobre łąki. Al. Jel. lhumenowo, wieś pryw. nad rz. Dzisienką, pow. dzisieński, o 45 w. od Dzisny, 2 okr.

Ihumenka

Ihumenka