2 mahometan posiada około 1, 200 mr. i 6 żydów około 500 mr. Zauważmy, iż w tej ogólnej liczbie, ziemian, właścicieli większych posiadłości jest polaków 363 władających prawic 650, 000 mr. i prawosławnych 179 władających około 129, 000 mr. Własność więc polska silnie przeważa. Północnowschodnia i południowa część powiatu mają charakter Polesia, zachodnia zaś strona ma płaskowzgórza z punktami dość wyniosłymi nad powierzchnią morza, jak naprzykład góry w Kowalewiczach 110 sążni, w Kondorsotowiczach 107 sążni, w Karnaczy 92 sążni. W stronie poleskiej, gleba po większej części piaszczysta, przy wielkiej łąk obfitości okolice zaś bardziej wzniesione i polowe mają glebę gliniastoiłowatą i nieco czarnoziemów bardziej torfiastej natury. Jeziór w powiecie około 50, z tych 18 ma nazwy, inne są bezimienne, zwykle mało znaczące. Jeziora Łoczyńskie i Sierhijewickie zwane Mucha słyną z rybności; to ostatnie ma przeszło 320 morgów obszaru i niedawno jeszcze łowiono w niem w ciągu zimy do 10, 000 pudów ryb; dziś chociaż bardzo splądrowane grabieżną eksploatacyą, przynosi jednak czystego zysku do 700 rs. ob. . Sierhiejewicze. Powiat zrasza przeszło 100 rzek i rzeczułek; główne są Berezyna, żeglowna, z 5 przystaniami w terrytoryum powiatu a miano wicie przy miasteczku Berezynie, wsiach Kaszenjo i Bożynie, miasteczku Jakszycach i wsi Jamnie. Swisłocz, znaczny dopływ Berezyny, w dolnym biegu żeglowana. Ptycz, dopływ Prypeci, tudzież Niemen żeglowny, który tu ma początek za wsią Zabłocie, nieopodal kilku zaścianków Huszczyn zwanych, a na przestrzeni 54wiorstowej biegu posiada dwie niewielkie początkowe przystanie przy miasteczkach Piasecznej i Mobilnej. Mniej ważne rzeki i rzeczułki, chociaż znajdą swój opis specyalny w słowniku, wymienimy tn alfabetycznie. Oto są Baniówka, Bierczukówka, Babinka, Brusienka, Byszynka, Bołoczanka, Bielica, Brusiata, Celanka, Citewka, Czerniawka, Chaczanka, Charczówka, Czernica, Duleba, Dołżanka, Dij, Dubrowica, Dobrowoda, Gradeczna, Grenica, Hołowiszcza, Hać, Hutniówka, Husaczek, Hanutka, Ihumenka, Janczenkä, , Jaszna, Kurinka, Kamionka, Kiekowka, Klewa, Kowalówka, Krywica, Klonówka, Korzenieo, Klewica, Kłubcza, Kropiwnica, Lipówka, Leszczynka, Łosza, Łoszyniec, Młynek, Mytwa, Miła, Miesreda, Miana, Mieżrecze, Nieseta, Nieświacza, Nierczaj, Osoka, Oczyża, Olsa, Olchówka, Osowa, Owsiszcze, Pociecha, Pierekop, Pientryca, Popławka, Połoza, Podwołoszka, Rżyca, Sucin, Susza, Szytajłówka, Szacza, Szczeniówka, Szczanka, Słouść, Tołstucha, Talka, Terebelka, Turomietka, Turya, Usza, Usa niemeńska, Usa berezyńska, Użanka albo Uszonka, Wiederka, Wynia, Wiaza, Worok, Wołożówka, Wołma, Woża, Zadobra, Żeść, Źuźlanka, Żarnówka. Ta mnogość wód bieżących charakteryzuje topograficzne położenie kraju i zarazem świadczy o zasobach ekonomicznych onego, bo kędy wód wiele tam i łąk obfitość, przyroda wydajna, środki komunikacyi i fabryczna produkcya ułatwione. A jednak pow. ihumeński nie odznacza się ani rolnictwem, ani przemysłem, wszystko tu w pierwotnym stanie, oprócz kilkunastu wyjątków, gdyż pod względem produkcyi powiat zajmuje 8 t. j. przedostatnie miejsce, stojąc tylko wyżej od powiatu bobrujskiego. Gospodarstwa odznaczające się niejakim postępem lub zamożnością są w dobrach Małackowszczyznie, Pukowie i Onufrowie Jodków; w Kuchcicach Zawiszy; w Cielakowie Hartinga; w Samuelowie Macieja Jamontta na dzierżawie; w Zazierzce i Horodyszczu Wańkowiczów, w Korliszczewiczach Proszyńskiego, w Smiłowiczach Wańkowicza, w Rawaniczach i Drachczy Słotwińskich, w Dukorze Hartinga, w Tołkaczewiczach Grabowskiego, w Ciepleniu Uniechowskiego, w Kałużycach Wańkowicza, w Rudni, Osowskiego, w Prysynku Mirkowskiego, w Świtajłowce Niecieckiego i kilku innych. Najpoważniejsza obora w powiecie należy do Macieja Jamonta, który hoduje piękne bydło szwajcarskie. Ogrodnictwo w Kuchcicach, Tołkaczewiczach, Małackowszczyznie, Pukowie, Ciepleniu, Smiłowiczach i Rawaniczach zasługuje na uwagę. Ruch fabryczny redukuje się zaledwo do kilku warsztatów, z pomiędzy których ma pierwszeństwo fabryka sukna oddawna istniejąca pod firmą Ludwika Słotwińskiego w Rawaniczach. Inne są mniej ważne, jak naprzykład fabryka parowa gontów w okolicy Czernowej Rudni Korkozewicza i ćwieczków do obuwia Słotwińskiego w Drachczy. Małych garbarni jest 3, gorzelni 12, piwowar2xi 5, terpentyniarni 7. Suma wytworu fabrycznego nie przenosi podobno 300, 000 rubli, a pow. niedostateczną produkując ilość ziemiopłodów, i potrzebując soli, bierze te produkta z niżu na summę 40, 000 rs. . Sam zaś wysyła materyałów i przeróbek leśnych za 30. 000 rocznie, Inwentarza powiat posiada średnio do 180, 000 sztuk, w tej liczbie koni około 17, 000, bydła rogatego około 45, 000, a reszta przypada na owce, kozy i świnie, których to ostanich hodują bardzo wiele, jako ważny produkt pożywienia. Pszczelnictwo racyonalne z powodu zmienności klimatu, jako przemysł, niema prawie bytu, zwłaszcza w polowej stronie powiatu; w części zaś poleskiej włościanie mają dużo pszczół w kłodach, hodując je pierwotnym sposobem, który, choć niezapewnia zysków, bardziej jednak odpowiada warunkom dość surowego klimatu. W po

Ihumeń