licznemi siołami należał do zamożnej rodziny Kieżgajłów, stanowiąc massę dóbr Baksztami zwanych. Nazwa ta z biegiem czasu i rozdrobieniem dziedzictwa zaginęła i tylko z dokumentów jest znaną. Stanisław Kleżgajło, stolnik czy podczaszy litewski, około roku 1447, przez dewocyą oddał Ihumeń z przyległemi osadami w ilości 2, 000 włościan na własność biskupom wileńskim. W czasie drugiego podziału kraju województwo mińskie, a z niem i Ihumeńszczyzna przeszła za kordon. W roku 1795 gdy cesarzowa Katarzyna obdzielała donatywami swych jenerałów, dobra baksztańsko ihumeńskie zasekwestrowane oddano na własność jenerałowi Szcwiczowi, zaś Ihumeń podniesiono do znaczenia miasta powiatowego i odtąd jest stolicą powiatu ihumeńskiego w gubernii mińskiej. Miasteczko całkiem drewniane w smutnej poleskiej pozycyi, zbudowane na nizkiej dość równinie, przy trakcie pocztowym wiodącym z Mińska do Bobrujska, o 65 w. od Mińską, o 96 od Bobrujska, 140 od Borysowa, o 206 od Mohilewa, o 592 od Warszawy pocztą, pod 53o 43 szer. i 46o 5 dług. ; tuż nad bagnistą rzeczką Ihumenką i wielkiemi błotami, które jeszcze na początku XVIII w. były jeziorem; bowiem gdy w r. 1708 trzeba było tędy wojskom Karola XII przechodzić z Mińska do Berezyny, król w niebezpiecznej przeprawie przez jezioro Ihumeńskie omal co oddziału na szwank nie naraził i sam nie utonął. Jezioro to, chociaż oznaczone na starych mapach, już całkiem zarosło i stanowi bagnistą łąkę. Miasto ma do 3, 000 mieszkańców płci obojga, w tem żydów prawie połową i tatarów 14. Posiada do 670 domów, w liczbie których kilka tylko murowanych, cerkiew soborną, kościół katolicki parafialny pod wezw. św. Krzyża, drewniany, wzniesiony ze składek w 1799 roku, liczący 2950 parafian. Kaplica w Smiłowiczach i Ubielu, Ihumeński dekanat katol. dyecezyi wileńskiej, obejmuje 5 w pow. t. n. parafij Berezyna, Ihumeń, Błonie, Serafin i Karoleszczewicze dawniej 7, prócz powyższych jeszcze Smiłowicze i Dukora. Wiernych liczy 12, 354. W I. się mieszczą wszystkie biura adm. pow. i sądowe, jest szpital pow. na łóżek 15, więzienie dla kryminalnych przestępców ze szpitalem na łóżek 6, zarząd poczt. , szkoła powiatowa dwuklasowa i prywatna szkoła dwuklasowa żeńska, tudzież szkółka parafialna. Miasto posiada na własność przeszło 2, 700 mr. lasu i 540 mr. ziemi ornej i wypasów. Dla handlu miejscowość ta niema żadnego znaczenia i tylko w dnie niedzielne lud się zbiera na targowisko z przedmiotami pierwszych potrzeb życia. Napróżno ustawą z roku 1862 rząd starał się zaprowadzić doroczne dwa jarmarki w dniach 1 maja i 1 grud. , gdyż na nie lud wcale się nie zgromadza. Rzemiosła są przeważnie w ręku żydów, rzemieślników różnych zapisano 136; przemagają szewctwo i krawiectwo. Mieszczanie chrześcianie po większej części trudnią się rolnictwem, żydzi drobnym handlem, tatarzy wyrobem skór. Inwentarz żywy mieszczan wynosi do 2000 sztuk. Są tu 2 piwowarnie; 3 małe garbarnie a suma obrotowa tego drobnego przemysłu zaledwie wynosi 1500 rs. Powiat ihumeński, niegdyś część powiatu mińskiego w wojew. mińskim, mianowicie do roku 1793, w którym mińskie wojew. odeszło za kordon. Odtąd na mocy ukazu cesarzowej Katarzyny z dnia 13 kwietnia, Ihumeń mianowano miastem pow. w nowo utworzonem namiestnictwie mińskiem. W roku zaś 1795, gdy na mocy ukazu z dnia 3 maja namiestnictwo to otrzymało bardziej określoną organizacyą, zwołano powiat ihumeński wraz z innymi jedenastu, zarządzono wybory szlacheckie i na ten czas pierwszym marszałkiem ihumeńskim jednogłośnie został wybrany Stanisław Jelski, pułkownik petyhorski, b. komisarz skarbu w. ks. litewskiego. Jakkolwiek w roku 1796 namiestnictwo mińskie na mocy ukazów cesarza Pawła z dni 12 i 13 grudnia zamieniono na gubernią i zaszły niektóre zmiany terytoryalne, chociaż i w roku 1842 nastąpiły też przemiany granic, ztem wazystkiem powiat ihumeński został nieporuszony w swym obrębie i od początku mińskiej gubernii stale wchodzi w skład onej. Położenie geograficzne powiatu jest między stopniami 44 i 48 długości i 53 i 54 szerokości. Graniczy na północ z powiatem borysowskim, na wschód z powiatami mohilewskim i starobychowskim gub. mohilewskiej, na południe z powiatem bobruj skim, na południozachód z powiatem słuckim i na północnyzachód z powiatem mińskim. Ma obszaru około 183 mil kwadratowych, czyli 8967 wiorst kw. Realności powiatu ihumeńskiego rozważane szczegółowo przedstawiają się nam w następnych cyfrach ziemi jest pod sadybami, ogrodami i sadami około 14, 000 morgów; pól wziętych pod uprawę około 250, 000 morgów; łąk około 90, 000 mr; lasów i zarośli około 970, 000 mr. ; błot i moczarów do 42, 000 mr. ; piasków, różnych nieużytków, wód i dróg około 7500 mr. Rząd posiada 84, 000 mr. , w tem lasów konfiskowanych po roku 1863 około 12, 000 mr. , tudzież pól i łąk konfiskowanych około 7500 mr. Włościanie w ogóle posiadają ziemi około 311, 000 mr. Duchowieństwo ma ziemi miano wicie prawosławne około 5800 mr. i katolickie około 175 morg. Właściciele więksi mają przeszło 892, 000 mr. ; drobniejsi około 21450 mr. , 386 dziedziców prawosławnych posiada około 136, 000 mr. ; 788 właścicieli polaków dziedziczy prawie 665. 000 mr. ; do sześciu ziemian protestantów należy około 111, 000 mr. ;

Ihumeń