go Nikodema 1360 r. nie było więcej metropolitów ani biskupów halickich ruskich. Władysław ks. opolski rządca ziem ruskich przekładał z królem Ludwikiem ojcu św. potrzebę hierarchii katol, gdyż biskupi lubuscy na Szląsku, przywłaszczywszy sobie nad krajami ruskimi juryzdykcyą, nie mogli zadosyćczynić powinnościom pasterskim. Grzegorz XI w bulli 1375 r. wyrzekł że miasto zdolne jest posiadać biskupa, że wyłącza je z pod władzy pasterzy lubuskich, a nadto ustanawia metropolią. Osadzona w zamku załoga z Węgrów i Szlązaków złożona wzbraniała się po śmierci króla Ludwika ustąpić z tego warownego miejsca, które dopiero 1390 r. mocą oręża odzyskano. Roku 1405 nadaje Jagiełło mieszczanom pastwiska, pozwala stawiać browary i t. p. posiadający zaś łany dawać z każdego mają po 1 zł. , kłodę Tonneum owsa i pół kłody żyta. Utraciło miasto wiele na swem znaczeniu, gdy Jan Rzeszowski arcyb. halicki, przeniósł 1414 r. metropolią do Lwowa. Uwolnienie mieszczan 1429 r. od dostarczania podwód dla przejeżdżająoych posłów cudzoziemskich i tym podobne świadczone dobrodziejstwa, nie zdołały podźwignąć haliczan, trapionych różnemi klęskami, Władysław Jagiel. nadał 1436 r. Eliaszowi wojew. wołoskiemu zamek w dożywocie aby tam, mówi Bielski, miał skład bezpieczny skarbom swoim, a on też królowi wrócił Pokucie, y list, który był dał nieboszczyk król jego ojcu Stefanowi na tę krainę. Zygmunt I na usilne żądanie szlachty ruskiej, wznawiając 1539 r. katedrę obrządku grec. mianuje biskupem Makarego Tuczapskiego; lecz trzeci jego następca Jan Łopatka Ostałowski przenosi 1570 r. katedrę do Lwowa, a odtąd biskupi tameczni pisali się i halickimi. Z lustracyi 1572 r. tyle tylko dowiedzieć się można, iż przedmieścia zowią się Zaparkanie i Zawrinowkąt, że jest 7 popów, szewców 11, jatek rzeźniczych 10, domów żydowskich za parkanem 31, że dziesięciny pszczelnej dostało się pniów 21, dwudzieścizny 12 wieprzów, pojemszczyzna zaś, rozpusty, winy czyli kary, czynią rocznie 9 zł. Konstyt. 1620 r. stanowi Halicz, iż granicom nieprzyjacielskim jest przyległy, a wiele na tym miejscu Rzeczypospolitej zależy, przychylając się do prawa starego o opatrzenie zamków, dla wszelkiego bezpieczeństwa, strzelbą, prochem, ludźmi y inszemi rzeczami do obrony należącymi, podług zdania hetmanów, opatrzyć mamy. Po srogim na ziemie ruskie napadzie tatarów zesłani lustr. 1621 r. podają iż same tylko przedmieścia spustoszone zostały; inwentarz zaś 1627 r. wyraża miasto ma wał usypany ze 3 stron, na nim baszt 5, okrom bram 3 do wjazdu. Wał mieszczanie usypali, częścią z prowentów od J. K. M. na munitią danych, a mianowicie z szynkowania gorzałki, mostowego, woskobojni, częścią z szosów, które zwykli na się uchwalać, gdy jest potrzeba; isz jednak kończą wał, in futurum powinni arende na poprawę wału, baszt y przyczynienia strzelby, któreć mało mają, obracać. Czego starosta doirzeć y liczby ich wysłuchać powinien pilnie, ieśli nie in privatum commodum provent obrócony jest. Osady w mieście 130, pustek 22, karaimów żydów domów 24, popów 6, żydów niemieckich kilka domów. Bzeźnicy bronią karaimom w iatkach mięso przedawać, przez co drogość mięsa y penuria, że go niezawsze dostanie, ile przy zjazdach wielkich, które często bywają; ma starosta w to wejrzeć, ażeby mieszczanie monopoliuin nie wnosili. Targowe zamkowe czyni 24 łazów miejskich albo iutrzeń 143 i pół, z każdej dają po gr. 7 i pół, bierze miasto trzecią częśó. Młynówkę rzekę powinni wszyscy mieszczanie chędożyć, na zagon świni iść manu armata. Podzamczan jest 32, czynszów nie dają żadnych, ale raz w tydzień powinni posługę zamkową odprawować y rzemiosłem. Przestrzegać ma starosta, żeby we dni targowe wolno było przedawaó mięso ze wsi i miasteczek przyległych, więc y tego żeby schadzki nieustawały. Załukwianie nemine excepto powinni dzień kosić, kędy im zamek ukaże; rybitwów jest 8, powinni ryb dawać do zamku we środę, piątek i sobotę. Miasto y przedmieszczanie nie daje powołowszyzny, ani dziesięciny pszczelnej z owiec y świni za prawem króla Stefana. Zamek, brama murowana, w tey sklep w którym księgi ziemskie y grodzkie chowaią; na wierzchu sala albo izba, bez okien y pułapu, przy niej izdebka, w której pisarze pisują. Przy bramie komor 9, w których szlachta y mieszczanie dla nieprzyjaciela rzeczy swe chowają. Budowanie długie, w bok tego komor 9; baszteczka mała, do której budowanie nowe; baszta murowana i mur do kościoła, w którym ołtarz rzezany z alabastru białego, w końcu baszta z z drzewa; od rogu zamku do miasta na dół chodzenie pobite z 2 basztami; przekop od południa. Budowanie wszystko jako y baszty wielkiey y prędkiey poprawy, bo bardzo ruinam minantur, potrzebują. Armata działek spiżowych 2, moździerzów spiż. 2; jeden Napolski podstarości, poi dobrą myśl strzelając, przesadził prochem, że się spadać musiało; hakownic miało bydź 16, z których oddano tylko 4, piątą bez łoża; prochu baryła, łańcuch żelazny wielgi. Na wiosnę, który jedno z poddanych wsi przy lasach, tak szlacheckich iako y król. owce chowa, każdy powinien dawać barana y iagnie; ser pod jesień, iak to Ruś zowie wikar y pstrągów płatanych 4. Kiedy żer zrodzi, powinni się zewsząd, kto chce gnać na paszą świnie do lasów, w zamku wpisować, Słownik GeograficznyZeszyt XXV, Tom III

Halicz