gruntów, bardzo urodzajnych, graniczących na północ z pasmem gór zwanych Miodobory, które, pokryte lasami, chronią tę okolicę od północnych wiatrów; na zachód zaś rozpościera się płaska, stepowa okolica, na której skąpo rozrzucone włości, liczące wprawdzie po kilka tysięcy mieszkańców, oddalone są paromilowemi przestrzeniami pól od siebie; na południe graniczy z Grzymałowem ogromny majątek Chorostków, stanowiący ordynacyą dawniej Lewickich, obecnie po wygaśnięciu linii Siemińskich Lewickich; Grzymałów i Chorostków stanowią przejście od zimnego zachodniopółnocnego Podola do ciepłego południowowschodniego, które swą południową granicą łączy się z Pokuciem, Bukowiną i MołdoWołoszczyzną. Ludności 3995, w tem. rzym. katol. 556, gr. kat. 1160, reszta izraelitów. Jest tu sąd powiatowy, urząd pocztowy i telegraficzny. Rrzym. kat. parafia, erygowana pierwotnie w 1609 roku we wsi Htibów przez Wojciecha hrabiego Łudziekiego, po zniszczeniu kościoła przez pohańców została po ustąpieniu muzułmanów z Podola przeniesiona do miasteczka Grzymałowa w 1716 roku przez Adama Mikołaja Sieniawskiego, któren dotacyą odnowił W r. 1752 został postawiony teraźniejszy murowany kościół, poświęcony w 1827 roku pod wezwaniem Trójcy Przenajświętszej. Do tej parafii, należącej do dekanatu trembowelskiegodyecezyi lwowskiej, należy 15 miejscowości Bucyki, Czechowa, Hlibów, Kałaharówka, Kozina, Leźanówka, Łysagóra, Mazurówka, Okno, Ostapie, Pajówka, Podlaś, Poznanka hetmańska, Wolica, Zarubińce, ogólna liczba rzym. katol. 5088, akat. 8, izrael. 3290. Na cmentarzu w Grzymałowie jest kaplica postawiona przez Konstancyą księżnę Lubomirską w 1818 roku, w której kilka razy do roku odprawiane bywa nabożeństwo. W obrębie tej parafii znajdują się szkoły ludowe męzkie, należące wszystkie do rady szkolnej w Tarnopolu; w Grzymałowie 2 klasowa, o 2 nauczycielach, w Hlibowie, Kałaharówce, Oknie, Ostapiu, Poznańce hetm. i Zarubińcach 1no klasowe; w samym Grzymałowie istnieje także szkoła dziewcząt, utrzymywana tamże przez zakonnice felicyanki, przeniesione w r. 1871 ze wsi Iwanówka, Jest tu także gr. kat. parafia, należąca do dekanatu skałackiego dyecezyi lwowskiej; do niej należą miejscowości Podlesie, Mazurówka i Eleonorówka. Zamek postawiony przez Adama Mikołaja Sieniawskiego, którego portret jeszcze przechowują; piękny budynek z wieżą i basztą stoi na pagórku nad stawem. Ojciec teraźniejszej właścicielki G. zrzucił obronne wały i założył obszerny ogród angielski, bardzo gustownie i porządnie utrzymywany, a sam badynek zami kowy upiększył i przeistoczył na mieszkalny I pałac. G. był głównym majątkiem klucza grzymałowskiego, składającego się z trzydzies tu kilku podolskich wsi i 3 miasteczek amp; ., Touste i Tarnoruda, należał dawniej do Sieniawskich, drogą spadku przeszedł do Lubo mirskich, potem Rzewuskich. Rzewuska, mat ka Wacława Rzewuskiego zwanego emirem złotobrodym, straciła prawie cały swój mają tek, którego częścią był klucz grzymałowski. Adwokat przeprowadzający likwidacyą dostał jako honorarium miasteczko Touste i wsie Kraszę, Stawki i Sadzawki; praczka wiedeń ska wzięła za należącą się jej zapłatę wieś je dne, resztę kupowała szlachta pojedyńczemi wsiami na licytacyi, a każda z tych wsi sta nowi obecnie ładny szlachecki majątek. Nie które z nich, jak Kaczanówka, Iwanówka mają po kilka tysięcy mr, domin, obszaru w doskona łej glebie podolskiej; sam G. z folwar. Popławy kupił Antym Nikorowicz; po tegoż śmier ci posiadał go czas krótki jego syn Karol, któ ren odprzedał ten majątek swemu szwagrowi obecnemu właścicielowi Leonardowi hr. Pinińskiemu. Miasteczko osiadłe przez żydów prowadzi dość znaczny handel zbożem, przę dziwem, jajami, wódką i mąką. Jarmarków ro cznych ma to miasteczko 3 oraz co czwartek targ. Jest tu kasa pożyczkowa z funduszem zakładowym 405 zr. 72 cen. Niewiadomy jest czas założenia miasta podobno za Wład. Ja giełły, również jak i jego nazwa, czy wzięła początek od rodziny, czyli też od herbu. Z po wodu położenia swego na szlaku tatarskim, którym zwykle przechodzili najezdcy ziem ru skich, było obwarowane i jeszcze z końcem XVIII stulecia istniał zamek murami obwie dziony, będący własnością wraz z 30 wsiami Izabeli z Czartoryskich Lubomirskiej, marszał. w. krak. B. R. Grzymałówka, wieś, pow. brodzki, leży o o 3 mile na północnyzachód od Brodów, nad Styrem, formującym tu znaczny staw, w oko licy leśnej, bagnistej i piaszczystej, o li pół ćwierci mili na południe od granicy Wołynia; przestrzeń posiadł, wiek. 1141 m. , w tem 645 mr. lasu; posiadł, mniej. 714 mr. ; ludu. 609 w tem rzym. kat. 148, gr. kat. 438, izrael. 23; leży w okręgu celnogranicznym; rzym. i gr. kat. parafia w stykającem się z tą wsią mia steczku Szczurowice; jest tu szkoła filialna i urząd celny II klasy. Właściciel wiek. pos. Nikodema Trzcińska. B. k. Grzymałowo, ob. Swarzędz. Grzymałowszczyzna, dobra w pow. oszmiańskim, 1 okr. adm. , o 14 w. od Oszmiany, liczą 75 dzies. ziemi uprawnej oprócz lasu; do r. 1863 Gr. była własnością Wiszniewskiego, poczem przeszła na skarb, od którego dostał ją na wypłatę urzędnik Kandaurow, Roku 1866 miała 19 mk. kat. J, W. Grzymały 1. os. , pow. sierpecki, gmina Borkowo, par. Sierpc, niedaleko Sierpca, nie gdyś Dzierżanowskich. 2. G. , wieś, pow. so kołowski, gm. DębeNowe, par. Skibniew. W 1827 r. było tu 23 dm. i 118 mk. , obecnie li czą 17 dm. , 146 mk. i 804 mr. obszaru. 3. G. , wś, pow. ostrowski, gm. Warchoły, par. Rossochate. 4. G, wś szlach. i włość, pow. łomżyński, gm. i par. Zambrowo. W 1827 r. było tu 13 dm. i 85 mk. Fol w. GrzymałyBeł czącystok podług opisu z roku 1866 rozl. mr. 423, grunta orne i ogrody mr. 228, łąk mr. 18, pastwisk i zarośli mr. 121, lasu mr. 35; wieś Grzymały Bełczący Stok osad 13, z grun tem mr. 13. 5. G. nowogrodzkie i G. zalesie, wsie szlach. , pow. łomżyński, gm. i par. Szczepankowo. W 1827 r. G. nowogrodzkie liczy ły 22 dm. i 123 mk. 6. G. szczepankowskie, wś, pow. łomżyński, gm. i par. Szczepankowo. W 1827 r. było tu 20 dm. i 101 mk. 7. Gzalesie, wś, pow. pułtuski, gm. Kozłowo, par. Przewodowo, wspominana w dokumentach z ro ku 1459. Okolica szlachecka amp; . w dawnej ziemi łomżyńskiej była gniazdem rodu Grzy małów. Br. CL Grzymek, folw. i os. młyńska, pow. błoń ski, gm. i par. Skuły, nad rzeką wpadającą do Bzury z prawej strony. Polwark należy do dóbr Słubica por. Grzmiąca. Zabudowań 6. Przestrzeni zajmuje 307 mr. , w tem 45 mr. łąk i 91 lasu liściastego, resztę zajmują grun ta orne i dwa stawy, które tworzy rzeka. Sta wy te są zarybione 600 rs. rocznie dochodu. Nad jednym jest młyn, a nad drugim tartak. Las ma około 40 lat, przeważnie brzezina. Grunta szczerkowate, ze spodem częścią glinia stym częścią piaszczystym. Eolwark odległy od Grodziska wiorst 7, od Rudy guzowskiej 16. Przy granicy z wsią Oddział do rzeki z lewej strony wpada struga płynąca od wsi Słubicy. Słr. a. Grzyillisław v. Bdanie, ob. Grzymysław, Dolsk i Drzonek. Grzymiszew, wieś, pow. koniński, gmina Tuliszków, par. Grzymiszew. Leży przy drodze bitej z Turku do Tuliszkowa, odl. 20 w. od Koirina a 9 i pół w. od Turka. Ma powierzchni 4955 m. m. n. p. , ludności męż. 353, kob. 401, razem 754; grunt przeważnie pszenny, duże z nadzwyczajnem staraniem pielęgnowane, pełne starodrzewiu i zwierza lasy, których dobra G. posiadają 2100 mr. z piorunowskiemi 3250 mr. , gospodarstwo rolne, ch6w koni i bydła a szczególniej gospodarstwo leśne wzorowo jest prowadzone; lasy podzielone na poręby, miejsca po wyciętych porębach natychmiast są zasadzane młodemi wysadkami gatunku odpowiedniego glebie, wyhodowanemi w umyślnie na ten oel urządzonych szkółkach, tak że ogólna powierzchnia lasu nietylko nie zmniejsza się ale nawet powiększa, gdyż wszelkie nieużytki na las są obracane; prawa polowania ściśle przestrzegane, skutkiem czego obfitość zwierzyny; są tu w dość dużej nawet ilości dziki i sarny; piękny i obszerny, poprzeżynany kanałami i stawami, ogród tak kwiatowy jak i owocowy, odznacza się oprócz pięknego urządzenia, doborem najprzedniejszych gatunków drzew. Jest tu także dość duża niedawno urządzona winnica; wszystkie drogi wysadzone młodemi wiązami, klonami, jarzębiną i t. p. wyhodowanemi w szkółkach, naumyślnie w tym celu założonych. Jest tu szkoła elementarna ogólna i kościół parafialny. Do dóbr Grzymiszew należą folwarki Imiełkow i Dęby, młyn Łowigus i Gozdów z Piorunowem 5857 m. rozl. . Włościanie podnoszą się materyalnie i moralnie, chętnie posyłają dzieci swe do szkoły katolickiej ogólnej, którą własnemi funduszami utrzymują. Niegdyś miasteczko a dziś wieś G. położone śród borów nad strumieniem Pokrzywnicą, odległych sięga czasów; kiedy i przez kogo został założony nie wiadomo. Dawne akta kościoła miejscowego z roku 1443 wspominają już G. jako miasteczko, posiadające miejscową magistraturę t. j. burmistrza i ławników czyli rajców, a mieszkańcy jego trudnili się różnemi rzemiosłami, przeważnie rolnictwem. G. doznawał kilkakrotnie klęsk wojennych i ognia a mianowicie za Szwedów, którzy w tych stronach gospodarowali ogniem i mieczem; w roku 1783 spalił się kościół z archiwami i prawie całe miasteczko natenczas już zniszczało i podupadło; w r. 1812 G. jako położony przy dawnym trakcie z Kalisza do Warszawy ucierpiał wraz z okolicą od przeehodu wojsk wielkiej armii Napoleona Igo. Kościół w G. uposażony został przez walecznego i słynnego niegdyś wojownika Marcina dziedzica G. , a przez Wincentego Kota arcybis. gnieźn. 1443 r. do godności kościoła parafialnego podniesiony. Pierwotny kościół był drewniany pod tytułem Narodzenia N. M. P. , ołtarzy było 6, jak się pokazuje z wizyty r. 1766. Kościół ten stary, podczas pożaru, mającego miejsce w 1783 roku spalił się, lecz zaraz r. 1785, kosztem Izabeli Gajewskiej, kasztelanki nakielskiej, inny wybudowany został, który do dzisiejszego dnia istnieje. Kościół ten drewniany pod tymże samym co poprzedni tytułem. Cmentarz kościelny murem i drzewami otoczony staraniem ks. prób. Domiszewskiego; wieża drewniana blachą obita w r. 1846, zegar i niektóre utensylia kościelne przez Wojciecha Puławskiego sprawione. Roku 1866 kościół pokryto, wewnątrz wyrestaurowano i upiększono kosztem parafian, szczególniej pp. Puławskich i Golcźów. Cmentarz grzebalny w 1870 r. ogrodzono staraniem tychże kolatorów Imdomiła Puław Grzymałówka