ny, należała do dóbr Kry żele Ignacego Krzyckiego, ma 72 dusz rewiz. , 194 dzies. ziemi nadanej. J. M. Gniezno, niem. Grut8chno 3 posiadłości, pow. świecki, na wyżynach lewego brzegu Wisły, opodal bitego traktu bydgoskogdań skiego, 3 4 mili od stacyi kolei żel. w Pruszczu, 1 milę od Terespola; 1 wś kościelna parafialj na obejmuje obszaru ziemi mr. 5394, budynk. 206, dom. mieszk. 100, katol. 624, ewang. 264. Parafia, szkoła, poczta w miejscu. 2 karczma z wybudow. liczy budynk. 2, dom. mieszk, 1, katol. 3, ewang. 13, należy do wsi. 3 domek celny szosowy ma budynki 2, dom. mieszk. 1, katol. 7. Parafia, poczta, szkoła, jak wyżej. Gr. jest prastarą osadą, przy której gród warowny się znajdował. Imię swoje wzięło właśnie od tego grodu, nazywa się pierwotnie Grodesno, z czego oczywiście dzisiejsze Gruczno powstało. Ludzie teraz jeszcze wskazują górę przed młynem, gdzie miał gród niegdyś istnieć. Resztki zachowanych dotąd wałów usypanych i szańców mniemanie to utwierdzają. Także wspominają górę w Grucznie, Świętojanką zwaną, gdzie był pogański cmentarz, bo tam urny wykopywano, i teraz jeszcze ludzkie czaszki i szkielety bieleją. Resztki także mieczów i zbroi różnej znaleziono. Początkowo należało Gr. do pomorskich książąt. R. 1290 książę Mestwin II sprzedał tę wieś razem z pobliskim Kozielcem arcybiskupowi gnieźn. Jakóbowi II za marek srebra 300; użyczył mu przytem wszelką wolność od podatków i ciężarów, zastrzegając sobie tylko służbę wojenną osadników w obronie kraju i naprawianiu tego grodu, pod którymby mieszkali albo w przypadku wojny schronili eię preter id sub quo degunt et se vel sua bona necessitatis tempore debuerint conservare. Kodeks Wielkopolski II 40. Proboszcz przy kościele w Gr. zachodzi pierwszy raz r. 1238 Codex dipl. Pomeraniae 564. R. 1309 wspominają się dawniejsi proboszczowie Jan i Zneyno. Jest jeszcze zapewniona wiadomość, że arcybiskupi gnieźnieńscy, jako np. Jakób Świnka i inni, nieraz w Gr. przebywali. Roku 1354 arcybiskup Jarosław Bogorya Skotnicki, zważając szczupłe bardzo dochody wikaryuszów przy archikatedrze w Gnieźnie, zapisał im ku polepszeniu kościół tutejszy z pleBanką i prawem patronatu, którą to darowiznę biskup ówczesny kujawski Michał bo w jego dyececyi Gr. leżało tegoż roku potwierdził. Od tego czasu wikary usze tumscy gnieźnieńscy przedstawiali z pomiędzy siebie kilku; biskup jednego jako proboszcza wybierał. Wieś sama jednak i nadal pozostała w posiadaniu arcybiskupów. R. 1376 papież Grzegorz XI ustępującemu ze stolicy gnieźnieńskiej arcybiskupowi Jarosławowi przeznaczył między I innemi i Gr. na użytek. Roku 1455 kurfimt brandeburski Fryderyk II zwany Eisenzahn śród podróży z Bydgoszczy do Nowego do króla Kazimierza w celu zawiązania z krzyża kami pokoju bawił tu dnia 8 września i list ztąd do mistrza w. krzyżackiego wystosował Scriptores rer. pruss. , IV 438. Roku 1464 I dnia 27 lipca pisze dowódzca krzyżacki, jako z wielkiem wojskiem polskiem Dunin podcią gnął pod Gr. Roku 1591 arcybiskup gnieźn. Karnkowski darował wieś całą Gr. na wła sność swojej kapitule, przy której już pozos tała aż do rozbioru Polski. Wieś parafialna teraźniejsza Żarowa zwała się wtedy Czurowo, Niedźwiedź zwali Miedźwiedź. Parafia Gru czno, jak donosi dyecezyalny szematyzm z r. 1867, leży w dekanacie świeckim, dusz liczy 1591, kościół tytułu św. Jana Chrzciciela, pa tronatu niegdyś wikaryuszów tumskich w Gnie źnie, o erekcyi nie wiadomo teraźniejszy ko ściół nowo z gruntu wzniesiony został przed kilku laty; szpital fundacyi Łuezkowskiego dla 4 ubogich. Wsie parafialne Gruczno, Małociechowo, Poledno, Parlino, Więckowo, Luszkowo, Luszkówko, Nikolausdorf, Bagniewo, Konigsdank Pidinek, Dworzysko, Miedź wiedź, Kosowo, Krostkowo, Żurowo. Szkoły katolickie w Grucznie 2 ki. dzieci 116, w Polednie dzieci 50. Przed reformacyą istniał kościół filialny w Polednie, któremu ostatecz ny położył koniec kasztelan elbląski Konopac ki; w Parlinie r. 1746 mieli domową kaplicę Pawłowscy. UŁ F. Gruda, niewielki zaśc. gub. mińskiej, w pow. mińskim, w okolicach Wiazynia i Panipola, dziedzictwo Bohdaszewskich. Al. JeL Gruda, Hruda, rz. 5 lewy dopływ Mereczanki, źródła ma około wsi Kobele w pow. troc kim, płynie w kierunku płn. , przerzyna linią dr. żel. petersb. warszawskiej między Marcinkańcami a Porzeczem i wpada do Niemna w pobliżu wsi Puhacze. J. W. Grudczfttz niem. , ob. Grudzice. Grudek, ob. Gródek. Grudków, wś i folw. , majorat, pow. będziń ski, gm. Bobrowniki, par. Grodziec, 33 dm. , 235 mk. , ziemi włość. 306, majorackiej 132 morgów. Br. Ch. Grudna 1. dolna, wieś nad Wisłokiem w pow. pilzneńskim, paraf. rzym. kat. Siedliska Bogusz, o 1 kil. od Brzostka odległa, na płd. wsch. od Tarnowa, liczy 423 mieszk. rzym. kat. wyznania, ma szkołę ludową jednoklasową i kasę poźyczk. gminną z kapitałem 247 zł. w. a. Kopalnie węgla kamiennego brunatnego należą do ks. Sanguszki, Większa pos. ks. Sangnszko wynosi 208 m. n. a. roli, 3 m. ogr. i łąk, 21 m. pastwisk i 110 m. lasu; mniejsza posiadł. 263 m. roli, 36 mu ogr. i łąk, 45 mr. pastw, i 24 m. lasu. Obfitość lasów w tej okolicy, brak kolei żelaznej i niechęć lu dności do używania węgla kamiennego jako materyału opałowego nie dozwalają na większe rozszerzenie kopalń. 2. G. górna, wieś nad Wisłokiem, w pow. pilzneńskim, parafii rzym. kat. Siedliska Bogusz, o 1 kil. od Brzostka odległa, ma 523 mieszk. rzym. kat. wyznania. Kasa gminna pożyczkowa rozporządza kapi tałem 258 zł. w. a. Większa pos. wynosi 355 m. n. a. roli, 31 m. ogr. i łąk, 12 m. pastw, i 316 mr. lasu; mniej. pos. 546 m. roli, 39 m. ogr. i łąk, 47 m. past. i 56 m. lasu. 3. G. kempska także Kępska, wś nad Ropą w pow. jasielskim, należy do par. rzym. kat. w Hartlowy a urzędu poczt, w Bieczu, zkąd 4 kil. odległa; ma 465 mk. rzym. kat. Większa po siadłość wynosi 296 m. n. a. roli, 9 m. ogr. , j 64 m. pastw, i 29 m. lasu; mniej. pos. 298 m. roli, 8 m. ogr. i łąk, 49 m. pastw, i 29 m. lasu. Długosz, Lib. ben. I, 493. Mac. Grudna, folw. , pow. obornicki, 7 dm. , 154 mkM należy do domin, i gm. Wełna. I Grudna, niem. Strassfurth, włość, wś, pow. złotowski, w piaszczystej okolicy nad rzeką Gwdą, która tu młyn i piłę obraca, na pograniczu Prus zachodnich z Pomeranią. Obszaru ziemi obejmuje mórg 4322, bud. 78, dom. mieszkalnych 30, ewang. 253. Parafia Radawnica, szkoła w miejscu, poczta Jastrowie. Nazwa Gr. łatwo być może, iż przypomina Grudzińskich, posiadaczy dawniejszych, a może i założycieli wsi na gruncie lesistym Dr. Schmitt Gesch. des Kreises Fiatów, a za nim prawdopodobnie Kętrzyński fałszywie przypuszczają, jakoby Grudna al. Grodna, Grodno, nazywało się niem. Bergelau Kętrz. też niem. nazwy Strassfurth nie podaje. Gdy tymczasem nadzwyczaj szczegółowa wizyta kościelna kanonika Mathego z r. 1706 bynajmniej nie pozostawia do wątpienia, że Grudna jest dzisiaj nazywana po niem. wieś Strassfurth. Oddawna Gr. należała do obszernych dóbr złotowskich, posiadanych przez znakomite rodziny Koscieleckich, Potuiickich, Grudzińskich, Działyńskich i inne. W XVIII w. klucz radawnicki odłączony był od dóbr złotowskich i posiadali go możni von der OstenSacken. Grudna do tegoż klucza radawnickiego należała i dziś należy. Potem aż do ostatnich prawie lat mieli te dobra nader bogaci dawniej hr. Grabowscy. R. 1866 po Grabowskich na subhaście nabył je znany bankier i przedsiębierca Dr. Strousberg. Za polskich panów i rządów istniał zdawna osobny kościół katolicki w Gr. , jako filialny przyłączony do Eadawnicy, patronatu prywatnego, w niewielkich rozmiarach z drzewa budowany. Przez długi czas posiadali go luteranie. Znajdował się w lichym stanie, kiedy im r. 1701 został odebrany. Później gdyż liczba katolików była nieznaczna, I coraz bardziej upadał. Roku 1766 pozostał już tylko cmentaoz ogrodzony, na którym bez prawnie chowali się luteranie; stara dzwonni ca z 2 dzwonami także jeszcze stała. Jako uposażenie posiadał kościół w Gr. zdawna 1 włókę roli; drugie pół włóki z osobnym Ostro wem i łąką zwaną Koziebrody zaginęły. Rola ta leżała podówczas w 3 różnych polach i kil ku kawałach. Jako granice wymieniają się między innemi; rzeka Gwda, gdzie się z rolą młynarza stykała, las pod Radawnicą itd. Wogóle była zaniedbana, po większej części krze wami zarosła. Kś F. Grudna, ob. Grodno. Grudno, wś, pow. bukowski, 54 dm. , 433 mk. , 99 ew. , 334 kat. , 105 analf. Poczta w I Lwówku o 8 kil. , st. kolei żel. Nowy Tomyśl lo 15 kil. M. Si. Grudów, folw. i kol. , pow. błoński, gmina Helenów, par. Brwinów, między Brwinowem a Milanówkiem. Rozl. folw. wynosi mr. 613, grunta orne i ogrody m. 378, łąk m. 84, lasu m. 131, nieużytki i place m. 20, bud. mur. 2, drewn. 10; kolonia Grudów osad 6, z gruntem m. 15. Br. Ch, Grudshoefcheii niem. J, dobra, pow. frydlądzki, st. p. Woeterkeim. Griidszen niem. , wś, pow. żuławski, st. p. Kellminen. Grudunki, pow. makowski, gm. Sielc, par, Lubiel. Grudusk, wieś, pow. ciechanowski, gra. i par. Grudusk, nad małą bezimienną strugą wpadającą do rzeki Łydyni z lewego brzegu, o 21 wiorst od Ciechanowa, 19 od Przasnysza, 16 od Mławy, przy szosie z Przasnysza do Mławy. Domów 38. Przestrzeni zajmuje 1920 mr. , z tego dworskich 1387, włościańskich 533. Ludność 481 dusz, 244 mężczyzn, 237 kobiet. Według wyznań 444 katol. , 4 ewang. i 33 żydów. Grunta żyzne, przeważnie pszenne IIej klasy i żytnie Iej, Gospodarstwo w dosyć dobrym stanie podnosi się z upadku. Brak zupełnie lasu. Budowle dworskie w połowie z drzewa, w połowie z gliny i kamienia. Właściciel wsi Ludwik Mieczyński. Zabudowań dworskich 7. We wsi znajduje się browar, .gorzelnia dziś nieczynna, wiatrak, 2 kuźnie, karczma i zajazd, handel tabaczny, szkoła elementarna, urząd gminny gm. Grudusk i przystanek poczty. W browarze tutejszym wyrabiano dawniej piwo bawarskie. Do szkoły uczęszcza 86 dzieci, z tego tylko 8 dziewczyn, reszta chłopcy. Według wyznań 83 katol. , 3 żydów. Szkoła istnieje tylko w zimie. Na środku wsi wznosi się stroma góra; według podania w górze ma znajdować się sól, lecz nikt nie badał jej składu. Teraz w górze znajdują się piwnice, należące do browaru. Na łąkach pokłady torfu 2 łokcie grube, Stacya pocztowa Mława, Gruczno Gruda Grudek Grudków Grudna Grudno