czby 3734 w roku 1861 było 770 ew. , 28771 katol. , 87 izr. Tegoż roku G. liczył 445 buJ dynków, w tern 246 mieszkalnych. Gruntu należy do miasta 4608 mr. , na co idzie 347 osad; w tej liczbie 114 osad wiejskich miastu przyległych. Jest w mieście fabryka maszyn, i 12 cechów rzemieślniczych. Jarmarków od bywa się sześć; co czwartek targi zbożowe dość liczne. Gmina posiada 1862 mr. ziemi, głównie wspomniony wyżej las. Utrzymuje też szpital boromeuszek. Kościół paraf, katol. , już 1282 r. wspominany, jest patronatu kró lewskiego. Ewangelicki kościół paraf, wznie1 siony 1786 r 1847 nowy stanął. Szkół ele mentarnych dwie, trzecia wyższa. Po w. grotkowski tworzy z pow. nissańskim i kluczem Ujazd t. z. księstwo nissańskogrotkowskie, którego księciem był biskup wrocławski. Poj łożony między 34043. 5ł i 35 10. 5 dług. wsch. , a 50 27 i 50 46. 5 szer. płn. , powiat ten ma 9. 52 mil kw. i graniczy na płn. z brzeskim, na zach. ze strzelińskim i ziębickim, na płd. z nissańskim, na wsch. z nissańskim i niemodlińskim. Co do układu gruntu pow. G. przed stawia okolicę wzgórzystą, z dwu stron nizi nami S is8y objętą. Najwyższe wzgórza do 800 znajdują się koło Gauers, Lasswitz i Lindenau. Lasy bardzo przetrzebione. Główne rzeki Kissa, Telimicz, Ulweltzbach i żródla Oławy. Gleba wielce rozmaita, przeważnie żyzna, rolnictwo kwitnące. Z kopalnych pło1 dów eksplotowane piryt żelazny Kamnig, glina, torf. Mieszkańców liczono 1870 r. w powiecie 44254 w tern 942 katol. , 55 ewang. , I 3 izr. pro mille; również na tysiąc liczą 837 wieśniaków, 163 mieszczan. Wszyscy prawie, mówią po niemiecku. Jest w powiecie 57 dóbr rycerskich, 82 gmin wiejskich, 12 kolonij, 2 miasta; kościołów katol. 34 t. j. 19 parafial nych, 15 filialnych; kościołów ewang. 2. Ad ministracyjnie dzieli się powiat na 50 okrę gów policyjnych. Najważniejsze miejscowości G. t Odmachów, Koppitz, Tschauschwitz, Ka mnig. G. stary, niem. AltGrotthau, wieś kościelna o 5 kil. na płd. od miasta t. n. , ma także stacyą dr. żel. wrocławskonissańskiej, o 26 kil. od Brzegu. O ćwierć mili od tej wsi na zachód leży kol. Sorgau, i z nią razem Sta ry G. musiał tworzyć dwie gminy, bo część wsi G. za kościołem nosi hypoteczną nazwę Droitzdorf. Dobra Gmiały niegdyś z folw. Sorgau 3395 mr. rozl. , dziś rozparcelowane a wieś Stary G. ma folw. 207morgowy i 93 osad, liczących 5814 mr. rozl. lasu było około 1000, stawów około 400 mr. , dziś wszystko pod pługiem. Gleba miernej dobroci. Kościół paraf, katol. już w XIII w. istniał. Parafia ma dusz 1300. F. S. Grotkowo, ob. Grodkowo. Grotkowo, domn pow. gnieźnieński, 1210 mr. rozl. , 9 dm. , 129. mk. , 23 ewM 106 kat. , 52 analf. Poczta w Żydowie o 4 kil. , st. kol. żel. Czerniejewo Schwarzenau o 9 kil. Nie gdyś własność Chotomskich, M, St. Grotniki, wś i dobra donacyjne nad Nidą, pow. stopnicki, gm. Grotniki, par. Korczyn. W 1827 r. było tu 38 dm. , 537 mk. Wspomina tę wieś Długosz II, 438. Gmina GL należy do sądu gm. okr. V w Nowym Korczynie, gdzie też i st. poczt. ; liczy 10849 mr. obszaru i 3947 mk. Majorat Grotniki, w r. 1839 wydzielony z dóbr rządowych Nowe Miasto Korczyn, podług ogisu z r. 1854 składał się z fol. G. powierzchni mr. 584; folw. Stróżyska mr. 266; folw. Ucisków mr. 295, attynencyi Łęka królewska pod Kotłem i Wiślicą; wsi G. z grantem mr. 795; wsi Pawłowa z gruntem mr. 73, wsi Podzamcze z cegielnią i gruntem mr. 50, wsi Stróżyzka z gruntem mr. 1237, wsi Ucisków z gruntem mr. 231 i pastwiska wspólne mr. 265. Ogólny obszar donacyi łącznie z włościańskiemi wynosi mr. 3797. Z r. 1876 wykazana wieś należąca do majoratu Kurysówka osad 29, z gruntem mr. 48. A. Pal Grotniki, niem. Grotnik, wś i gm. , powiat wschowski; 2 miejscowości 1 Gr. ; 2 Ujazdowo wś; 54 dm. , 477 mk. , 16 ew. , 461 kat. , 89 analf. Większy folw. we wsi ma 376 mr. rozl. ; własność Franciszka Apolinarskiego. Poczta we Włoszakowicach Luschwitz o 3 kil. , st. kol. żel. Lipno Leipe o 16 kil. Grotów, pow. grójecki, gm. Belsk, parafia Lewiczyn. Grotowa, wś nad Wisłą w pow. krakowskim, należy do parafii rzym. kat. w Czernichowie, zkąd jest 6 kil. odległą. Większa pos. konwent pp. norbertanek na Zwierzyńcu w Krakowie ma 26 m. n. a. lasu; mniejsza pos. w ogóle 69 mr. roli. Grotowice 1. folw. , pow. kutnowski, gra. Oporów, par. Mnich. Liczy dm. 2, mk. 29, przestrzeni mr. 215. Gospodarstwo zamożne, własność Władysława Grotowskiego. 2. G. , wś i folw. , nad rz. Pilicą, pow. rawski, gm. i par. Rzeczyca. W 1827 r. było tu 24 dm. , 187 mk. ; obecnie liczy 26 dm. , 210 mk. , ziemi włość. 355 mr. , dworskiej 565 mr. Według Tow. Kred. Ziems. i podług opisu z r. 1867 folwark Grotowice z nomenklaturą Tłumy ma powierzchni mr. 999; wieś Grotowice osad 18, z gruntem mr. 381; wieś Brzeziny osad 11, z gruntem mr. 215; wieś Brzeg A osad 5, z gruntem mr. 147. W r. 1870 od dóbr tych odprzedaną została po wyciętym lesie, częściowym nabywcom, przestrzeń mr. 188. W. W. Grotowiec, os. , pow. piotrkowski, gmina Ręczno, par. Beczko wice. Grotówka, os, pow. bialski gub. siedl, gm. Lubienka, par Łomazy. Grotowski brzeg, ob. Brzeg. Grotowszczyzna, folw. , pow. kalwaryjski, gm. i par. Simno. Liczy 7 dm. , 12mk. ,j odl. 34 w. od Kalwaryi. Grottkau niem. , ob. Grotków. Grottke niem. , ob. GrotkL Groty, wś, pow. warszawski, gm. Blizne, par. Babice, leży na zachód od szosy warsz. łowickiej. Jest tu willa i park okazały, należące do J. G. Blocha. Folw. amp; ., dziś rozparcelowany, miał 1868 r. 358 rar. rozl. Wieś G. miała włościańskich osad 13, gruntu mr. 39. Grozany 1. wieś w pow. wiłkomierskim. I R. 1790 własność Józefa Bolcewicza. 2. G. , i tamże, r. 1788 własność Kazimierza Paszkie wicza. A. E. Ł Grozdawiec, rzeczka w pow. owruckim, I bierze początek we wsi Pliszczówce i przepłynąwszy wieś Michajłówkę, wpada z prawego brzegu do rzeki Szestenia, pod wsią Waśkowi czarni. Płynie z wschodu na półnoenywsck, I przyjmuje we wsi Pliszczówce jedyny stru1 mień z prawego brzegu. Grunta doliny obfitują w wołynity; czasem zdarza się syenit. i Groziny, wś i folw. , powiat szczuczyński, gm. Białaszewo, par. Wąsosz, od Szczuczyna w. 7. Rozl. wynosi mr. 298, grunta orne o grody mr. 167, łąk mr. 13, lasu mr. 115, niei użytki i place mr. 2. Bud. drewn. 11; rzeka j Ruda przepływa. Wieś Groziny osad 11, z gruntem mr. 65. I Grozili, wieś, pow. owrucki, nad potokiem wypływającym z radomyskiego powiatu a wpadającym do rzeki TTżu z prawego brzegu pod wsią Uiemirówką; o 5 kil. wieś od mka Iskorościa odległa. A. L. Br. Groźiszczo, po niem. Grótsch, wieś serbi ska na dolnych Łużycach, w pow. chociebuzkim. Tegoż nazwiska miasto, po niem. Sonnenwalde, w dawno zniemczonej stronie Łużyc w pow. łukowskim Luekau. A. J. P Groznowszczyzna, zaśc. szlachecki, pow. dzisieński, o 37 w. od Dzisny, 1 okr. adm. , 1 dom, 8 mk. kat. 1866. Grozo wice, ob. Grążowke. Groźe, zaśc. szlach. nad jez. Grożys, pow. trocki, 1 okr. adm. , 29 w. od Trok, 1 dom, 5 mk. kat. 1866. Groiniki, wieś rząd. nad jeziorem Grożys, pow. trocki, 1 okr. adm. , gm. Hanuszyszki, 26 w. od Trok, 16 dm. , 187 mk. kat. 1866. Grożnikiele, wieś rząd. nad jeziorem Grożys, pow. trocki, 1 okr. adm. , gm. Hanuszyszki, 26 wiorst od Trok, 6 domów, 75 mieszk. kat. 1866. Gru. .. , por. Hru. Grubaki, ob. Górki, str. 715. Grubale, wieś, pow. siedlecki, gm. Stara wieś, par. Pruszyn. W 1827 roku było tu 14 dm. , 78 mk. ; obecnie liczy 5 dm. , 84 mk. i 8 mr. obszaru. Grubce i GrubezyM, ob. Gróbct. Grube niem. , ob. Jama łuź. Grubenkanipe, lub Kaedingskampe niem, os. , pow. gdański, st. p. Stutthof. Grubiszki, zaśc. szlach. , pow. wileński, 3 okr. adm. , o 56 w. od Wilna, 1 dom, 7 mk katol. 1866. Grubkowo, niem. Gnimbkau, wieś w pow. słupskim na Pomorzu. Gruble, wieś, powiat rossieński, par. szyłelska. Grubuo, rycer. dobra, powiat chełmiński, nazywało się zapewne pierwotnie Grodno, od warownego grodu castellum, którego ślady dziś jeszcze, jak twierdzą, przechowały się; w dokumentach zachodzi już r. 1222. Leży na wyżynach prawego brzegu Wisły, przy bitym trakcie chełmińskogrudziąskim, pół mili od Chełmna. Obszaru ziemi obejmuje m. 3182, budynk. 48, dom. mieszk. 18, katol. 276, ew. 99. Szkoła w miejscu, parafia, poczta i stacya nowej kolei nadwiślańskiej zaraz blisko Chełmno. E. 1670 właściciel Jan Konarski wojewodzie pomorski, obecnie niemiec. Browar tutejszy dosyó znaczny ma odbyt; r. 1864 wywarzono w nim beczek bawarskiego piwa 2988, pojedynczego beczek 1636, słodu zużyto Malzschroot centn. 3000, licząc zazwyczaj 50 funtów na korzec. Por. Fryba. Grubschutz niem. , ob. Hrubelczycy łuż. . Gmbsk, Hrubsk, mylnie Bruntek i Hrutek, ob. Chodoi ków. Grabskie olądry, niem. Grubske Haułaad, pow. międzyrzecki, 58 dm. , 446 mk. , 402 ew. , 44 kat. , 54 analf. Poczta i kol. żel w Zbąszy niu o 10 kil. M; St. Grubtitz niem. , ob. Eruboćicy łuż. . Gruca, zaśc. szlach. , pow. wileński, 5 okr. adm. , o 34 w. od Wilna, 1 dom, 10 mk. kat. 1866. Grucele, wś, pow. ostrołęcki, gm. i parafia Troszyn, w odległości 2 wiorst od zarządu gminnego w Siemiątkowie; 39 dm. , 94 meż. , 118 kob. Na folwarku 12 mk. R. 1827 było 17 dm. , 146 mk. Lud. Krz. Gruchacz, niem. Gruohatz, małe pustkowie, pow. lubawski Kętrzyński, także i mapa wojskowa pruska podaje Gr. , osadę położoną w lesie między wsią Lorki i Keller ode. Obecnie osada Gr. jest zniesioną, bo w statystykach urzędowych nie zachodzi; jak się zdaje, przyłączona do niem. osady Kellerode. Par. Grodziczno, szkoła Wólka, poczta Lubawa. j Gruchla, młyn należący do Włodowic, powiat będziński. Gruchot, folw. , pow. ostrzeszowski, należy do gm. Podzamcze. Gruchów, ob. Grochóio. Gruchwitz niem, , ob. Grochwitz niem. . I Grucie, wś, pow. wiłkomierski, par. ITcia

Grotkowo

Grotkowo

Grotniki

Grotów

Grotowa

Grotowice

Grotowiec

Grotówka

Grotowski brzeg

Grotowszczyzna

Grottkau

Grottke

Groty

Grozany

Grozdawiec

Groziny

Grozili

Groźiszczo

Groznowszczyzna

Grozo wice

Groźe

Groiniki

Grożnikiele